İlber Ortaylı işbirliği kokusu geliyor dedi: Selimiye den Mimar Sinan ı silecek teklife ateş püskürdü

UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi'nin restorasyon çalışmaları kapsamında ana kubbedeki hat işlerinin kazınması, mavi yerine siyah renk kullanılması önerildi.

Tarihçiler ve sanat uzmanları tarihin izlerini yok edecek teklife sert tepki gösterirken Prof. Dr. İlber Ortaylı, “Aslı bozularak yapılacak ihya imha olur” sözleri ile kararın iptal edilmesini istedi.

Mimar Sinan’ın “Ustalık eserim” dediği Selimiye Camii’nde 2021 yılında başlatılan restorasyon tartışmalara neden oldu. Osmanlı döneminin başyapıtı ve dünya mimarlık tarihinin en önemli eserleri arasında yer alan camide yapılması teklif edilen değişiklikler Mimar Sinan'ın izlerini silecek cinsten.

Mimar Sinan’ın, 16. yüzyılda inşa ettiği caminin kubbesinde yer alan taş, mermer ve çini üzerine işlenmiş yazılarda yapılması öngörülen değişiklikler kabul edilirse; yapının kubbesindeki ağırlıklı mavi renk kullanılan hat işlerini , kırmızı tonlardaki süslemeleri yok edecek.

Görenlerin hayran kaldığı kalem işi ve hatların restorasyonla siyaha çevrilmesini ön gören teklif tarihçiler ve sanat uzmanlarının tepkisini çekerken İlber Ortaylı'yı çok kızdırdı. Teklife adeta ateş püsküren Ortaylı, yapılacak hatanın boyutunu açıkladı.

Allah’ın isimlerinin yer aldığı 8 madalyonun silinmesi ve yerine 21. yüzyıl tarzında yeni bir yazı istifi uygulanması da gündeme gelince İlber Ortaylı restorasyon için “Edirne Selimiye Camii kubbe yazılan restorasyonu ihya mı, imha mı?” diye sordu ve sosyal medyada dikkat çeken bir paylaşım yaptı.

Ortaylı, “Kültürel varlıklarımızın korunması, gelecek nesillere aktarılması ‘aslını bozmadan onarmak’ esasına bağlı kalınarak restore etmektir. Aslı bozularak yapılan restorasyon ihya edilecek eserin imha edilmesidir” dedi.

Yekililere çağrı yapan Ortaylı, “Konu hakkında yetkili mercileri Edirne Selimiye Camii’nin aslının korunması için acil müdahaleye davet ediyor, üst kurul tarafından verilen kararın iptalini talep ediyoruz” çağrısında bulundu.

İlber Ortaylı, restorasyon için “Burada da grup işbirliği kokusu geliyor. Eski strüktür ile yeni arasındaki zevk farkını kim çıplak gözle baksa görür. Anlaşılan bu iş ya ehliyetsizce karar altına alınıyor yahut da takım kayırmasıyla” dedi ve şu öneriyi dile getirdi:

“Mimar Sinan, imparatorluğun sanatına kendi üslubunu veren dahidir. Lütfen herkes ustanın en büyük eserine sahip çıkmayı öğrensin. Sinan’ın eserleri her kulun hatta her toplumun kendi tekeline alıp harcayacağı miras değil. Dedelerin büyük mirasına karşı bu uyuşuk halimizden kurtulalım. Varşova yeniden inşa edilirken her gün referandum yapılıyordu. Biz neden uyuyoruz? Bu ilgisizlik uygarlık seviyemizi göstermez mi?”

Mimar Sinan’ın yüksek sanat anlayışıyla Türk-İslam mimarisine damgasını vurmuş olan Edirne Selimiye Camii’nin kubbesine, çinilerine, taş ve mermerlere işlenmiş bulunan yazılar aslen 16. yüzyılın meşhur hattatı Ahmed Şemseddin Karahisari’nin öğrencisi Hattat Hasan Çelebi (5.1594) tarafından yapıldı. Şimdi kubbedeki bu işlemelerin yerini siyah beyaz yeni kubbenin alması isteniyor.

Ortaylı, mimarlık tarihinin eşsiz yapısı Selimiye Camii’ndeki restorasyon için şu önerilerde bulundu:

- Edirne Selimiye Camii’ndeki Hasan Çelebi’ye ait Karahisari ekolündeki yazılar kesinlikle muhafaza edilmelidir.

- Edirne Selimiye Camii’nin hiçbir yerine günümüz hattatlarından herhangi birisinin yazısı yazılmamalı, 450 yıllık bu tarihi mirasta, yaşayan bir hattatın imzasına yer verilmemelidir.

- Tarihi camilerimizin dönemine ait yazıları konusunda uzman hattatlar ve akademisyenler, restorasyon için oluşturulan bilim kurullarında yer almalıdır.

Edirne Kent Kültürü ve Bilincini Geliştirme Merkezi Derneği’nin internet sitesinde yer alan bilgiye göre, ana kubbenin beyaza boyanıp hat işlerinde siyah renk kullanılması önerisi bir grup hattat, nakkaş ve mimar tarafından yapıldı. Bu teklif yaklaşık iki yıl süren tartışmalara yol açtı. Üç kez reddedilen proje, 29 Temmuz 2025’te Edirne Koruma Bölge Kurulu kararıyla onaylandı.

Edirne’de Şehir Plancısı ve 2007-2011 arasında Selimiye Alan Başkanlığı görevini üstlenen Namık Kemal Döleneken, karara tepki gösterdi. Döleneken, “Eğer ısrar edersek bir gün bize de ‘Artık Selimiye dünya mirası değil’ diyebilirler. Bu yüzden kimsenin bu riski göze almaya hakkı yok. Kimsenin bunu desteklemeye de hakkı yok” dedi.