İnsanla bir şempanzeyi çiftleştirmek istedi, devlet destekli deneyin sonu kötü bitti! Sözcü Gazetesi

H.G. Wells'in "Doktor Moreau'nun Adası" romanı birçoğumuza fantastik bir kurgu gibi gelse de, 20. yüzyılın başlarında bir insan ile maymunu melezleme fikri, Sovyetler Birliği'nde devlet desteğiyle hayata geçirilmeye çalışılan ciddi bir bilimsel projeydi. Bu radikal ve tartışmalı projenin merkezindeki isim ise dönemin öncü biyologlarından İlya İvanoviç İvanov'du.

İlya İvanov, kendi alanında bir devrimciydi. Hayvanlarda suni tohumlama yönteminin mucidi olarak kabul edilen İvanov, bu tekniği kullanarak farklı hayvan türleri arasında melezler yaratma konusunda uzmandı. 

Çalışmaları sayesinde at ile zebrayı, evcil inek ile bizonu başarılı bir şekilde melezledi. Geliştirdiği yöntemle, bir aygırdan bir ayda 30 yerine 500'e yakın kısrağın gebe kalmasını sağlayarak hayvancılıkta çığır açtı.

Döneminde genetik biliminin henüz emekleme aşamasında olması, İvanov'un bu çalışmalarını hem ileri görüşlü hem de son derece tartışmalı kılıyordu. 

3 dişi şempanzeyi insan spermiyle döllediler

Başarılarıyla bilim dünyasında büyük saygı kazanan İvanov, 1910 yılında Dünya Zoologlar Kongresi'nde en radikal fikrini açıkladı: Bir insan ile maymunu melezlemek.

Şaşırtıcı bir şekilde, İvanov'un projesi hem bilim camiasından hem de Sovyet hükümetinden destek gördü. Gerekli fonları alan İvanov, deneyler için 1926 yılında oğluyla birlikte Fransız Ginesi'ne (günümüzdeki Gine) gitti. Burada yakaladıkları üç dişi şempanzeyi, insan spermiyle suni olarak döllediler. Ancak aylar süren bekleyişin ardından, şempanzelerin hiçbirinin hamile kalmadığı anlaşıldı ve projenin ilk ayağı başarısızlıkla sonuçlandı.

2. aşama kadınları maymun spermiyle döllemek

Yılmayan İvanov, projenin ikinci ve daha tüyler ürpertici aşamasına geçmeye karar verdi: Bu kez insan kadınlarını maymun spermiyle dölleyecekti. Sovyetler Birliği'ne bağlı Abhazya'nın Sohum kentinde bir primat araştırma merkezi kurdu ve deney için gönüllü olacak en az beş kadın aranmasına yönelik bir komisyon oluşturuldu.

Etik nedenler değil deneyin sonunu siyasi tasfiyeler getirdi

Ancak proje, bilimsel veya etik engellerden değil, siyasi çalkantılardan dolayı son buldu. İvanov'un deney için beklediği yeni maymunlar gelmeden önce, Sovyet bilim camiasındaki destekçileri siyasi tasfiyeler sonucu görevden alındı. Kısa bir süre sonra İvanov da tutuklanarak Kazakistan'a sürgüne gönderildi ve projesi sonsuza dek rafa kalktı.

Günümüzde bu tür deneyler evrensel etik kurallar nedeniyle imkânsız olsa da, İvanov'un çalışmaları bilimsel hırsın sınırları üzerine önemli bir tartışma başlattı. Bu rahatsız edici proje, yıllar içinde sanat ve popüler kültüre de ilham verdi. Besteci Dmitri Şostakoviç'in yarım kalmış "Orango" operası, birçok yazarın hikayeleri ve "Dark Matters" gibi TV dizileri, insan-maymun melezleştirme fikrinin yarattığı karanlık cazibeyi işlemeye devam etti.