İran İsrail çatışması milyonların aklına aynı soruyu getirdi: Sivil havacılık için yeni tehlike kapıda mı? Uzman isim yanıtladı

İsrail'in İran'a saldırması ile başlayan çatışmalar neredeyse 2 hafta sürdü. İsrail İran'ı savaş uçaklarından attığı güdümlü füzelerle vurdu. Saldırılarda çok sayıda sivilin yanında İran'ın komuta kademesinden önemli isimler ve önde gelen nükleer bilimciler hayatını kaybetti. Nükleer ve askeri tesisler, devlet televizyonları ve bazı sivil yerleşim yerleri hedef alındı. İran da balistik ve hipersonik füzeleri ve İHA'ları ile İsrail'e karşılık verdi. Tel Aviv, Hayfa gibi şehirler vurulurken Savunma Bakanlığı gibi kritik noktalar da isabet aldı. Bunun yanında ABD B-2 uçakları ile İran'ın nükleer tesislerini bombaladı.

Bölge sivil havacılık için de önemli noktalardan. Taraflar olan İsrail ve İran'ın yanında Irak ve Ürdün de hava sahasını kapattı. Çatışma bölgesinin tam ortasında bulunan Körfez Bölgesi'nde Katar merkezli Qatar Airways ve Birleşik Arap Emirlikleri Merkezli Emirates ve Etihad gibi önemli hava yolu şirketlerinin merkezleri de bulunuyor. Bu firmalar dahil birçok hava yolu şirketi çok sayıda uçuşunu iptal etti. Kuzeyde devam eden Ukrayna-Rusya savaşı ile o bölgede de uzun süredir uçuşlar yapılmıyordu. Bu son çatışmalar ile doğuya giden uçaklar Türkiye ve Kafkasya üzerinden dar bir koridoru kullanıyor. Hindistan ve Avustralya gibi ülkelere giden uçaklar ise Mısır-Suudi Arabistan üzerindeki güney rotasını izliyor.

SİVİL HAVACILIK İÇİN YENİ TEHLİKE Mİ?

İngiliz The Telegraph gazetesi de İsrail-İran çatışmasında her iki tarafın da düşman unsurlara elektronik harp uyguladığını ifade etti. Gazete uçakların konumlarını bulmak ve rotalarını izlemek için kullandığı GPS sinyallerindeki parazitlerin ABD'nin İran'ı vurmasından bu yana arttığını belirterek bu parazitlerin sivil havacılık için yeni bir tehlike unsuru yarattığını öne sürdü.

GPS parazitlerini haritalayan SkAI'nin kurucu ortağı Benoit Fuget The Telegraph'a, "Elektronik karıştırma işleminin amacı füzenin hedefine ulaşmasını engellemektir ancak sivil uçaklar navigasyon için aynı GPS sistemini kullanır. Pilotlar artan risk konusunda çok endişeli." dedi. Gazete çatışmalar sona erse de elektronik çatışma riskinin devam ettiğini ifade ediyor. Buna örnek olarak Rusya'nın Ukrayna savaşı nedeniyle Karadeniz'den Hazar Denizi'ne kadar bir yay boyunca karıştırma yapmaya devam ettiğini vurguladı. İngiliz medya kuruluşu bölgedeki elektronik karıştırmanın sonucu olarak Azerbaycan Hava Yolları'na ait uçağın rotasından çıktığını ve bu yüzden düşmüş olabileceği örneği verdi. 

ELEKTRONİK HARP NASIL YAPILIYOR?

Elektronik karıştırma hava unsurunun konum bulmasına yarayan uydu sinyallerini kesmesi ile yapılıyor. Böylece hava aracının rotasından çıkarılması amaçlanıyor. Ayrıca elektronik harp sırasında düşman hava unsuruna yönelik "sahte rota" ya da "sahte hedef" yaratılarak hava aracının rotasından çıkması sağlanıyor.

SİNYAL KARIŞTIRMA ASKERİ UNSURLARA YÖNELİK

Hürriyet yazarı ve havacılık uzmanı Uğur Cebeci, İran-İsrail çatışmaları ile gündeme gelen elektronik karıştırma ile ilgili değerlendirmelerde bulundu. Cebeci, elektronik karıştırmanın askeri unsurlara yönelik var olan sinyalleri karıştırmaya ve bozmaya yönelik olduğunu belirtti. İsrail-İran çatışmaları sırasında bölgenin sivil uçuşlara kapandığını belirten Cebeci "O bölgede zaten sivil uçuş yok" diyerek sivil uçakların karıştırmadan etkilenmeyeceğini söyledi. Havacılık uzmanı küresel konumlandırma sistemi GPS'in ABD kontrolünde olduğunu da hatırlattı. 

DAHA ÖNCE YAPILAN ELEKTRONİK KARIŞTIRMA UÇUŞLARI ETKİLEMEZ

Cebeci çatışmaların durması ve bölgenin yeniden sivil uçuşlara açıldığında, bölgede daha önce yapılan elektronik karıştırmanın sivil uçuşları etkilemeyeceğini belirterek "Elektronik karıştırma hedef unsurun yaydığı sinyallere yönelik. O uçtuğu müddetçe sinyaller karıştırılıyor. Sonrası için bir etkisi yok" ifadelerini kullandı.

AZERBAYCAN HAVA YOLLARI UÇAĞI 

Azerbaycan Hava Yolları uçağının düşmesine de değinen Cebeci, henüz uçağın düşmesine sinyal karıştırmanın neden olduğuna yönelik bir bulgunun açıklanmadığını söyledi. Havacılık uzmanı, uçağa şarapnel parçaları isabet etmesi ya da uçağın kuyruğunun yere sürtmesi sonucu uçağın düşmüş olabileceğini ifade etti. 

18 Ekim 2024 tarihinde Azerbaycan Hava Yolları'na ait 8243 sefer sayılı uçak, Bakü'den Rusya'nın Grozni kentine sefer yaparken bilinmeyen nedenlerle Kazakistan'ın Aktau kentine iniş sırasında düştü. O dönem uçağın üzerinde şarapnel parçaları izi bulunduğu iddia edilmiş, Ukrayna'nın drone saldırıları yüzünden Rus yetkililerin uçağı yanlışlıkla vurduğu iddia edilmişti. Grozni'yi pas geçen uçak Hazar Denizi'nin öbür kıyısındaki Aktau'ya iniş sırasında düşmüş 38 kişi hayatını kaybetmişti. Kazadan 29 yolcu ise sağ kurtuldu.