İran nasıl cevap verecek? İşte masadaki 5 seçenek ve Tahran ın en büyük kozu

İsrail uzun süredir söylentileri dolaşan İran saldırısını dün gece başlattı. Saldırı, Washington ile Tahran arasında süren nükleer anlaşma müzakerelerinin sonuçsuz kalmasının hemen ardından gelirken, ABD yönetimi, İran’la yaşanabilecek bir çatışmanın "karmaşık" olacağı ve tüm bölgeyi savaşa sürükleyebileceği uyarısında bulundu.

ABD Başkanı Donald Trump konuya ilişkin ilk açıklamasında saldırıdan haberdar olduklarını belirtti ve "İran nükleer bomba sahibi olamaz ve müzakere masasına geri dönmeyi umuyoruz. Gerekirse İsrail'i savunacağız" ifadelerini kullandı.

İRAN'IN ADIMI BÖLGEYİ VE KÜRESEL EKONOMİYİ İSTİKRARSIZLAŞTIRABİLİR

Dünya basınında yer alan analizlere göre, son yıllarda yaptırımlar ve diplomatik izolasyon nedeniyle zayıflamış olan İran hala atacağı yeni bir adımla bölgeyi ve küresel ekonomiyi istikrarsızlaştırma kapasitesine sahip.

İsrail basınına göre, Tahran olası seçeneklerini değerlendirirken, nasıl karşılık vereceğini de tartmak zorunda. Ülkenin elinde pek çok seçenek bulunuyor ancak her seçenek ciddi sonuçları da beraberinde getiriyor.

İSRAİL'İN SALDIRISI 'SAVAŞ SEBEBİ'

Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın İran-İsrail çatışmasını Orta Doğu'da güç dengelerini değiştirecek son derece önemli ve kritik sonuçları olacak bir mücadelenin başlangıcı olarak değerlendirdirdi. Bu çatışmanın denemesinin daha önce füzelerle yapıldığını belirten Caşın "Ancak İsrail ABD Devlet Başkanı baskılarına karşın tek başına kuvvet kullanmıştır." dedi. Birleşmiş Milletler sözleşmesine göre 2. ve 51. maddelerin ihlal edildiğini ifade eden uzman isim, "Uluslararası hukuk açısından Lahey ve Cenevre sözleşmelerine göre İsrail saldırgan bir devlet olarak İran'ı vurmuştur. Bu bir 'Casus Belli' yani savaş sebebidir." diye belirtti.

İRAN'IN CEVABI NE OLACAK? EN  BÜYÜK AVANTAJ HÜRMÜZ BOĞAZI

"İran şimdi burada geçen defa olduğu gibi sınırlı mı cevap verecek? Yoksa harbi genişletecek mi?" sorularını soran Caşın sözlerini şöyle sürdürdü:

Büyük iki devlet olan Rusya ve Çin hali hazırda sessiz. Eğer gerginlik tırmanır da İran gerçekten kendi sahip olduğunu iddia ettiği hipersonik füzelerle saldırı başlatırsa bu İran'ın daha çok vurulacağı anlamına gelir. İran bu durumda savunmada kalacaktır çünkü hava kuvvetleri zayıf ve yetersiz.

İran'ın bu çatışmada en büyük avantajının 1980 savaşında olduğu gibi önemli bir petrol ticaret noktası olan Hürmüz Boğazı'nı kapatmak olduğunu ifade eden Caşın "Bunu yapmak için boğaza mayın döşeyecektir ve bu mayın harbi Orta Doğu'daki gidişatı alevlendirecektir. Bu ticaret savaşlarına yeni bir boyut kazandıracaktır. Mayının atılması ile petrolün varil fiyatı 200 dolar seviyelerini bulacaktır." dedi.

TÜRKİYE'Yİ BEKLEYEN RİSK

Dünyanın iki büyük ekonomisi Rusya ve Çin'in çatışma sonrası nasıl hareket edeceğine de değinen Caşın "Bu dünya ekonomisinin yeniden çıkmaza girmesine sebebiyet verecektir. Şu anda 'Bekle gör' pozisyonundayız. İran'ın tavrı ne olacak? Rusya ve Çin'in bu riski görmesiyle baskısı ne olacak? Rusya bu durumdan memnun olacak çünkü Batı petrole muhtaç olacak. Çin çok fazla etkilenmeyecek çünkü alternatif kaynaklara ulaşmış durumda. İran bu durumda tek başına kalabilir." diye belirtti.

Prof. Dr. Caşın çatışma sonrası Türkiye'yi bekleyen tehlikeye de işaret etti. Caşın "Türkiye için en büyük tehlike ise Türkiye'ye milyonlarca İranlı mülteci riski." dedi.

ABD İLE ORGANİZE BİR SALDIRI

Saldırıyı iddiaların aksine organize bir saldırı olarak niteleyen Caşın "ABD'nin 'savaşa taraf değilim' ifadesi son derece yanıltıcı bir hibrit açıklama. ABD de saldırının içinde. ABD istihbarat uçakları hedef vermeden İsrail vuramaz." ifadelerini kullandı. Uzman isim bir önceki ABD Başkanı Biden'ın görevi bırakmadan İsrail'e 1500 adet ABD yapımı sığınak delici füzelerden verildiğini de vurguladı.

İSRAİL'İN PLANI

Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın sözlerini şöyle noktaladı:

İsrail şunu istiyor. Armageddon denen kıyamet harbini çabuklaştırmak ve nükleer bir çatışmayı taktik de olsa gerçekleştirmek. Rusya-Ukrayna savaşında da bu senaryo denenmek istendi ama Putin akıllı davrandı. İran'da bu gerçekleşir mi sanmıyorum İranlılar da akıllıdır bu tuzağa düşmez. 80-88'de İran - Irak savaşında ABD gemisini vuran Irak olmuştur İran değil. İran kendi petrol platformu vurulunca mahkemeye gitmiştir.

Son olarak tüm dünya gibi Türkiye de beklemede. Birleşmiş Milletlerin de işlemediğini görüyoruz. Durumun zor olduğunu söylemekte fayda var.

MASADAKİ SENARYOLAR

İran Lideri Ali Hamaney, İsrail'in saldırılarında bazı komutan ve bilim insanlarının hayatını kaybettiğini belirterek, İsrail'e sert karşılık vereceklerini açıkladı. Peki olası senaryolar hangileri? İngiliz Times gazetesi bu ihtimalleri şöyle sıralıyor...

1- FÜZE SALDIRISI

İran’ın, bölgedeki ABD üslerini hedef alabilecek binlerce orta menzilli füzesi bulunuyor. Bunlar arasında Irak’taki üsler ve Katar’daki El-Udeyd hava üssü de yer alıyor. İran, 2020 yılında General Kasım Süleymani’nin ABD tarafından öldürülmesinin ardından Irak’taki bazı üslere saldırı düzenlemişti. O dönemde üslerin önceden tahliye edilmesi sayesinde can kaybı yaşanmamıştı.

Bugün olası bir saldırının, birden fazla üssü hedef alabileceği ve İran’ın Irak ve Yemen’deki müttefik güçlerini de kullanabileceği belirtiliyor.

2- PETROL SAHALARI HEDEF OLABİLİR

Orta Doğu, küresel petrol arzının yaklaşık yüzde 30’unu sağlıyor. 2019’da Suudi Arabistan’daki bir petrol tesisine yönelik saldırı, ülkenin üretimini geçici olarak yarı yarıya düşürmüştü. İran, nükleer tesislerine saldırı olması hâlinde bölgedeki petrol sahalarını hedef alabileceğini ima etmişti.

ABD ve İsrail’in bu tür bir misillemeyi önlemek için ilk saldırı dalgasında İran’ın füze bataryalarını etkisiz hale getirmesi gerektiği öne sürülüyor.

3- HÜRMÜZ BOĞAZI: DENİZ TAŞIMACILIĞI DURMA NOKTASINA GELEBİLİR

Dünyadaki petrol sevkiyatının yüzde 30’u, Hürmüz Boğazı’ndan geçiyor. Olası bir çatışmanın bu hatta deniz taşımacılığını durma noktasına getirebileceği belirtiliyor.

Birleşik Krallık Deniz Ticareti Operasyonları kurumu, bölgedeki gemilere dikkatli olmaları yönünde uyarı yaptı. İran, geçmişte bölgede gemileri hedef alarak Körfez ülkeleri ve ABD üzerinde baskı kurmuştu. Batı medyasında yer alan analizlerde Hürmüz Boğazı'nın İran'ın elindeki en büyük kozlardan biri olduğu belirtiliyor.

Hürmüz Boğazı neden önemli?
Hürmüz Boğazı, İran ile Umman arasında yer alan ve Basra Körfezi’ni Umman Denizi’ne bağlayan stratejik bir su yoludur. Dünya petrolünün yaklaşık yüzde 30’u, yani günlük 20 milyon varili aşkın ham petrol bu dar boğazdan taşınarak küresel pazarlara ulaştırılır. Suudi Arabistan, İran, Irak, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi başlıca petrol ihracatçısı ülkelerin yanı sıra, Katar’ın sıvılaştırılmış doğalgaz sevkiyatları için de hayati bir geçiş noktasıdır. Boğazın dar ve savunmasız yapısı, İran tarafından zaman zaman kapatma tehdidine konu edilirken, ABD başta olmak üzere Batılı güçler bu güzergâhta deniz güvenliğini sağlamak üzere donanma bulundurur. Olası bir çatışma ya da kriz durumunda Hürmüz Boğazı’nın kapanması, sadece bölgesel değil küresel düzeyde petrol arzını ve fiyatlarını etkileyerek ciddi bir enerji krizine yol açabilir.
İran askerlerinin Hürmüz Boğazı'nda düzenlediği tatbikatlardan bir görüntü
4- DOĞRUDAN İSRAİL'E SALDIRI

İran, nükleer tesislerine saldırı düzenlenmesi hâlinde İsrail’i hedef alacağını duyurmuştu. Ekim ayında, İsrail’in İran’a ait füze ve hava savunma tesislerine düzenlediği saldırıya karşılık İran, çok sayıda füze fırlatmıştı.

Çoğu füze İsrail’in hava savunma sistemleri tarafından ABD, İngiltere ve Fransa’nın desteğiyle durdurulsa da, bazı füzeler Mossad karargâhına yakın bir hava üssüne isabet etmişti.

Bugün gelen son haberlere göre İran şimdilik küçük bir misilleme ile karşılık verdi. İsrail Savunma Kuvvetleri'nden (IDF) yapılan açıklamada, İran'ın son birkaç saat içinde İsrail'e 100'den fazla insansız hava aracı (İHA) yönlendirdiği bildirildi.

5- VEKİL GÜÇLER DEVREYE GİRECEK Mİ?

İran’ın bölgedeki vekil güçleri de olası çatışmalarda rol oynayabilir. Hizbullah ve Hamas son dönemde ciddi kayıplar vermiş olsa da, Yemen’deki Husi milisler hâlen aktif olarak İsrail’e füze fırlatıyor.

İran’ın Irak’taki vekil güçleri ise hem İsrail’e hem de ABD üslerine saldırılar düzenleyebiliyor.