İran’ın armut gibi avlanmasından çıkan ders! Sözcü Gazetesi

İnsan, ister istemez komşu ülke İran halkı ile duygudaş olmaya kapılıyor. İsrail’in İran’ı “armut gibi avlamasından” elinde mendil gözyaşını silerek ders çıkarmaya çalışıyor.

Şu oldu.

Bu oldu.

İran’a ne oldu?

★★★

İsrail, düğmelere bastı; İran Devrim Muhafızları Komutanı General Salami, Tahran’da evinde öldürüldü. Genelkurmay Başkanı General Bagheri, karargahta toplantı sırasında öldürüldü.  Karargah Komutanı General Rashid, genelkurmay merkezinde odasında öldürüldü. Hava Kuvvetleri Komutanı ve Hava Savunma Dron Birim Yöneticisi General Amir Ali, yeraltı komite merkezinde toplantı sırasında öldürüldü.

★★★

20 üst düzey komutan.

14 nükleer bilimci.

Ya evlerinde.

Ya makamlarında.

Hemen hemen aynı saatte, aynı dakikalar içinde daha önceden yerleştirilmiş uyuyan patlayıcılar, uzaktan aktif hale getirilerek canlarından oldular.

★★★

Bu İran için yeni bir “suikasta uğrama biçimi” değil, İsrail bunu sayısız defa yaptı. İran niçin ders çıkartıp önlem alamadı? İstihbaratındaki derin açıkları niçin gideremedi? İsrail, İran üst yönetiminin kalbinde, savunmanın beyin kadrosu içinde casus ağları kurmuş, nefes alışlarını takip edebilir hale gelmiş fakat İran ihanete varan boş vermişlik ve kurbanlık koyun misali çaresizlik içinde yakalandı.

★★★

Bu tek başına İsrail’in ve onun koruyanı ABD’nin teknolojik üstünlüğü, istihbarat etkinliği, İran devlet kurumları içine ajan yerleştirme, iç hain bulup besleme, uzaktan kumandalı dron gönderme başarısı değil; bu armut gibi avlanma daha çok İran’ın tepeden yönetim biçiminden kaynaklıyor olabilir mi?

★★★

İran’ın nasıl yönetildiğini bilmeyenler için özetleyeyim. İran modeli şöyle:

Dini lider:

Ömür boyu seçiliyor.

Uzmanlar Meclisi:

88 kişi.

Onları dini lider seçiyor.

8 yılda bir seçiliyorlar.

Muhafızlar Konseyi:

12 kişi.

Yarısını dini lider atıyor.

Cumhurbaşkanı:

4 yıllığına seçiliyor ve Cumhurbaşkanı, dini liderin imtiyazına asla ve kat’a dokunamıyor.

Meclis:

290 milletvekili.

4 yılda bir seçiliyor.

Dini lidere bağlılar.

★★★

46 yıldır süren İran’daki bu yapının altında; Devrim Muhafızları Ordusu, 10’a yakın güçlü istihbarat servisi, devletin yasal gücünü kullanma yetkisi verilmiş sivil silahlı güçlerin ağır baskısı hep canlı tutuluyor.

★★★

İran modeli: İslam dünyasına örnek olacak ve Hristiyan dünyasının da gıpta ederek bakabileceği bir atılım, yenilik, çağdaş kurumsal yapı geliştirecekti.

Geliştiremedi. 

★★★

İran halkı da bu modelden rahatsız olduğunu sık sık sokaklara dökülüp protestolar yaparak belli etti. Başını açtığı için dövülerek öldürülen genç kadınlar, rüşvet, adam kayırma, torpil, bağımsızlığını yitirmiş yargı, gelir dağılımı eşitsizliği, yolsuzluk, yoksulluk, enflasyon altında ezildikleri için zaman zaman meydanlara protesto için çıkan halkı sindirme girişimleri İran’ın özelliği haline getirildi.

★★★

Bir özellik daha.

İran’da yaklaşık 45-46 yıl önce bugünkü model ilk kurulduğunda kişi başına düşen milli gelir 2.350 dolardı, bugün 5.330 dolar. 45-46 yıl önce İsrail’in kişi başı milli geliri 5.800 dolardı, bugün 44.300 dolar.

★★★

İran’ın ‘Armut gibi avlanması’ İsrail’in başarısı, becerisi, zekası, arkasında ABD’nin olması değil İran’ın yönetim modelinin yarattığı çaresizlik, umarsızlık, zavallılık, otoriter modelin ürettiği yenilmişlik.

Çıkacak ders var!

Anlayabilene!

İran, bir ucu Kafkasya’da, diğer ucu Orta Asya’da, güneyde Hürmüz Boğazı ve Basra Körfezi ile kucaklaşan stratejik coğrafyası olan bir ülke. İsrail, arkasına ABD’yi alıp 200 uçakla vurunca İran yalnız kaldı. Rusya, Çin, iyi niyet açıklaması yapmakla yetindiler. İran jeopolitiğinden de çıkarabilecek bir ders olmalı. İran yönetimi ideolojik katı politikayla esneklik alanını daralttı. İsrail saldırısı karşısında Müslüman Arap ülkelerini bile yanına çekemedi. İran yönetimi dini inancı devlet ideolojisi haline dönüştürdü fakat bu dönüşüm her anlamda stratejik önemi yüksek ülkeyi bir üretim üssüne çeviremedi. İran, petrol ve doğalgaza dayanan “tek ürüne bağımlı ülke” olarak kaldı. İran bölgede oyun kurucu, oyuna katıcı olamadı. Gazze’de Hamas, Lübnan’da Hizbullah, Irak’da Ashaip ül Hak, Yemen’de Husiler ile bölgesel milis güç ağı da kurmuştu. Son tahlilde bunlar da İsrail’i ve ABD’yi durdurmaya yetmedi. İran çok derin jeopolitik yalnızlık içine düştü.