İsrail Fordo’ya formül arıyor

İSRAİL ile İran arasındaki savaş dördüncü gününe girerken İsrail’in başta Tahran, Tebriz ve İsfahan’a F-35 jetleriyle düzenlediği hava saldırılarına İran; Tel Aviv, Yafa ve Bat Yam kentlerini dron ve balistik füzelerle hedef alarak karşılık verdi. Taraflar birbirlerine ait petrol rafinelerini vurdu, iki tarafta da sivil kayıplar öne çıktı. Karşılıklı zayiat gün geçtikçe artarken, İsrail’in İran’a yönelik saldırılarını başlatma gerekçesi olan, Tahran’ın uranyum zenginleştirerek nükleer çalışmalarını gerçekleştirdiği tesisler ise varlığını koruyor. Uzmanlar karşılıklı saldırılardan İsrail’in zararlı çıkacağını vurgularken Tel Aviv yönetiminin İran’daki nükleer çalışmaların kalbi olarak gösterilen Fordo nükleer tesisini hedef almayı amaçladığı ancak İsrail ordusunun elinde; dağın bir kilometre altına inşa edilen tesise ulaşabilecek bir cephanenin olmadığı değerlendiriliyor.

ASIL AMAÇ FORDO

Axios haber sitesinin haberinde İsrail’in İran’a yönelik saldırısının başarılı olup olmayacağını belirleyecek en önemli faktörün, dağın derinliklerine inşa edilen Fordo uranyum zenginleştirme tesisinin akıbeti olduğunun altı çizildi. Axios muhabiri Barak Ravid tarafından kaleme alınan analizde İsrail’in Fordo tesisini imha edebilmesi için beklenmedik bir taktiksel deha sergilemesi ya da ABD’den yardım alması gerektiği, başka bir seçeneğin ise masada olmadığı vurgulandı.

İsrail’in Washington Büyükelçisi Yechiel Leiter de Fox News’e verdiği demeçte “Tüm operasyon Fordo’nun ortadan kaldırılmasıyla tamamlanmalı” ifadelerini kullanmıştı. Fordo’daki tesis, İran’ın Natanz’daki nükleer tesisiyle birlikte ülkedeki nükleer gelişmelerin merkezi kabul ediliyor. İsrail’in İran’ın yerin derinliklerine inşa ettiği Fordo uranyum zenginleştirme tesisini yok edecek kapasitede sığınak delici bombaları ve ağır bombardıman uçakları bulunmuyor.

TRUMP ONAYLAMIYOR

ABD ise bu kapasiteye sahip ve Ortadoğu’daki üslerinde konuşlu B52 bombardıman uçakları, İran’a menzil mesafesinde yer alıyor. Buna karşın Trump yönetimi şu ana kadar İsrail’e savunma dışında destek vermemeye çalışıyor. Öte yandan bir İsrailli yetkilinin Axios’a yaptığı açıklamada ABD Başkanı Donald Trump’ın İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile yakın zamanlı bir görüşmesinde ABD’nin de operasyona katılabileceğini ima ettiğini öne sürdü. Ancak Beyaz Saray bu iddiayı derhal yalanladı. İsrailli yetkililerin talebini doğrulayan bir Beyaz Saray yetkilisi de Trump yönetimin şu an için bu talebi onaylamadığını duyurdu.

ABD MÜDAHALESİ ŞART

El Arabiya’ya konuşan İsrailli bir yetkili ise Fordo nükleer tesisini imha edememeleri halinde, tüm operasyonun boşa yapılmış olacağını itiraf etti. Savaşın hedeflerine ulaşabilmeleri için ABD’nin müdahalesinin şart olduğunu dile getiren İsrailli isim, “Biz savaştaki hedeflere ulaşamadan ABD’nin baskı yapmasından endişe ediyoruz” derken ABD Başkanı Trump operasyonu onaylamış olmasına rağmen durması için Tel Aviv’e baskı yapmaya başlaması halinde, İsrail’in ateşkesi kabul etmekten başka çaresinin olmadığını dile getirdi.

FORDO NEDEN ÖNEMLİ

Fordo uranyum zenginleştirme tesisi, Tahran’ın yaklaşık 160 kilometre güneyinde, Kum kentinin yakınlarında yer alıyor.

 Bir dağın derinliklerinde, yerin bir kilometre altına inşa edildiğini ileri sürülen tesisin varlığı, 2009 yılında ortaya çıkmış ve İran’ın nükleer bomba üretme arzusuna dair uluslararası kurumlardaki korkuları arttırmıştı.

 İran, 2015’te ABD’deki Obama yönetimiyle nükleer anlaşmayı imzalayarak Fordo’yu bir araştırma tesisine dönüştürmeyi ve uranyum zenginleştirme faaliyetlerini 15 yıl boyunca askıya almayı kabul etmişti.

 Fakat ABD Başkanı Donald Trump, ilk dönemini geçirdiği 2018 yılında anlaşmadan çekilince İran, Fordo’daki çalışmalarına hız vermiş ve 2021 yılına kadar uranyum zenginleştirme oranını yüzde 20’ye, 2022’de de yüzde 60’a çıkartmıştı.

 Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) 2025 yılındaki son raporunda İran’ın, yüzde 60 oranında zenginleştirilmiş uranyuma sahip olduğunu ve bunun yüzde 90’a kadar çıkarılması halinde en az altı nükleer bomba üretebileceğini duyurmuştu. Uzmanlar, yüzde 60 düzeyinde zenginleştirilmiş uranyuma sahip olup nükleer silaha sahip olmayan tek ülkenin İran olduğunu belirterek, söz konusu oranın barışçıl kullanım için fazla, nükleer silah üretimi için yetersiz olduğunu dile getiriyor.

SAVAŞ GÜNLÜĞÜ

MİSİLLEME SARMALI

İsrail’in geçen haftaki saldırılarıyla başlayan füze restleşmesinde İran önceki gece 80 balistik füzeyle yeni bir misilleme saldırısı yaptı. Tel Aviv’in güneyindeki Bat Yam kentinde bir apartman isabet aldı. 14 katlı binada meydana gelen patlamada 6 kişi öldü, 200 kadar kişi yaralandı. Arap nüfusun yoğunluklu olarak yaşadığı Tamra kentinde ise Arap-İsrailli 4 kişi hayatını kaybetti.

Tel Aviv’in güneyindeki Bat Yam kenti.

Manar Khatib isimli bir kadın, 20 ve 13 yaşlarındaki iki kızı ve bir akrabalarının iki katlı evlerine isabet eden füze nedeniyle öldüğü bildirildi. İsrail’in başkenti Tel Aviv’in güneyindeki Rehovot kentinde bulunan Weizmann Bilim Enstitüsü de vuruldu. Enstitüye ait laboratuvarları içeren en az bir binanın ağır hasar gördüğü ve yangın çıktığı ifade edildi. İsrail petrol rafinelerinden yapılan açıklamada, Hayfa’daki boru hatları ve iletim hatlarının İran’ın füze saldırılarından zarar gördüğü bildirildi. Rafineri tesislerinin çalışmaya devam ettiği ancak bazı tali işletmelerin, operasyonları durdurduğu kaydedildi.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İran füzesinin Bat Yam kentinde isabet ettiği yerde incelemelerde bulundu.

İsrail ordusu da İran’ın nükleer silah projesine ait çeşitli hedeflere geniş çaplı hava saldırısı düzenlediklerini duyurdu. Sabah saatlerinde de İsrail ordusu tarafından İran’ın batısındaki füze depoları ile fırlatma rampalarına saldırılar düzenlendiği bildirildi. İran medyası da İsfahan’daki bir savunma bakanlığı tesisinin vurulduğu haberini geçti. Tahran’daki Şahran petrol tesisi ve ülkenin güneyindeki Güney Pars tesisi ile Fajr Cem tesisleri de isabet aldı.

İSTİHBARAT BAŞKANINA SUİKAST

İSRAİL savaş uçaklarının dün Tahran’da Deniz Kuvvetleri Komutanlığı binası ile Devrim Muhafızları Ordusu karargahını vurduğu, Devrim Muhafızları İstihbarat Başkanı Muhammad Kazemi ve yardımcısı Hasan Mohaqiq ile Muhsin Bakıri adlı bir generalin hayatını kaybettiği bildirildi. İsrail’in dün akşamki saldırılarında Tahran’da adalet bakanlığı binası ve İran Dışişleri Bakanlığı ek binalarından birinin hedef alındığı belirtildi.

İRAN’DA 224 CAN KAYBI

Dün İsrail’in Tahran’da düzenlediği 5 ayrı bombalı araç saldırısında 14 bilim insanının hayatını kaybettiği iddia edilirken, Hükümet Sözcüsü Fatıma Muhacirani, ülkesinin “savaşta olduğunu” söyledi. İran Sağlık Bakanlığı İsrail’in saldırılarına başladığı 13 Haziran’dan bu yana dün ilk kez yaptığı açıklamada 224 kişinin hayatını kaybettiğini 1277 kişinin de yaralandığını duyurdu.

İsrail saldırılarının ardından Tahran’daki benzin istasyonlarında uzun kuyruklar oluştu.

İRAN TEYAKKUZDA

İsrail saldırılarında çok sayıda üst düzey komutanını ve bilim insanının yanı sıra onlarca sivili de kaybeden İran teyakkuza geçti. Sivillerin sığınmaları için camilerin ve metro istasyonlarının açık tutulacağını aktaran Muhacirani, okulların da güvenli alan olarak değerlendirildiğini ve halkın buralara da sığınabileceğini söyledi. Bankalar ve sağlık merkezleri gibi kurumların aktif olduğunu diğer kamu kurumlarının ise uzaktan çalışma sistemine geçtiğini duyuran Sözcü, ilaç, gıda, yakıt gibi temel ihtiyaç malzemelerinin sevkiyatlarında bir sorun yaşanmadığını kaydetti.

TRUMP’TAN KAFA KARIŞTIRAN MESAJLAR

ABD Başkanı Donald Trump, dün sahibi olduğu Truth Social sosyal medya platformu üzerinden yaptığı açıklamada İsrail ve İran’ın yakında bir anlaşmaya varacağını iddia etti daha sonra ABD’nin çatışmaya dahil olmasının “mümkün” olduğunu söyledi. “İran ve İsrail bir anlaşma yapmalı ve yapacak, tıpkı Hindistan ve Pakistan’a yaptırdığım gibi” ifadelerini kullanan Trump, kendisinin daha önce Sırbistan ile Kosova ve Mısır ile Etiyopya arasındaki muhtemel savaşları da durdurduğunu belirtti.

MÜDAHİL OLABİLİRİZ

Diğer yandan Amerikan TV kanalı ABC News’e demeç veren Trump, İsrail’in İran’a yönelik saldırılarına şu anda dahil olmadıklarını ancak müdahil olmalarının mümkün olduğunu söyledi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in arabulucu olmaya hazır olduğunu belirten Trump, “O hazır. Beni bu konuda aradı ve uzun uzun konuştuk” dedi.

ÇATIŞMA HAFTALARCA SÜREBİLİR

Beyaz Saray ve İsrail yetkililerine göre İran’a yönelik harekâtın “günler değil, haftalar” sürmesi bekleniyor. Amerikan CNN’e konuşan yetkililere göre operasyon, ABD’nin üstü kapalı onayıyla ilerliyor. İsrailli bir yetkiliye göre Trump yönetimi, operasyonun haftalar sürmesine karşı değil. Bir Beyaz Saray yetkilisine göre de ABD, İsrail’in planlarının farkında ve örtülü bir şekilde destekliyor. “Savaşın ne kadar süreceği, İran’ın vereceği karşılığa bağlı” diyen yetkili, “Trump yönetiminin, çatışmanın ABD ile İran arasındaki görüşmelerin devam etmesiyle çözülebileceği görüşünde” olduğunu aktarıyor.

İSRAİL GAZZE’DE DE DURMUYOR

İsrail ordusu, İran’a yönelik saldırıların yanı sıra Gazze Şeridi’ne bomba yağdırmaya devam ediyor. Gazze’deki Sağlık Bakanlığının verilerine göre dün son 24 saatlik dilimde en az 65 kişi İsrail saldırılarında hayatını kaybetti, 315 kişi de yaralandı.