Kadına yönelik şiddet araştırmasının sonuçları belli oldu

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hazırlanan 2024 yılı "Türkiye Kadına Yönelik Şiddet Araştırması" ilk defa yayımlandı.

Araştırma, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı adına TÜBİTAK 1007-Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı kapsamında Marmara Üniversitesi ve TÜİK işbirliğinde hazırlandı.

Buna göre, yaşamının herhangi bir döneminde kadınların yüzde 28,2'si psikolojik, yüzde 18,3'ü ekonomik, yüzde 12,8'i ise fiziksel şiddete uğradı.

Yaşamının herhangi bir döneminde fiziksel şiddete yüzde 14,7 ile en fazla 35-44 yaş grubundaki kadınlar maruz kaldı. Bunu sırasıyla yüzde 14,3 ile 45-59 yaş ve yüzde 11,9 ile 25-34 yaş grupları takip etti.

Boşanan kadınların yüzde 62,1'i psikolojik, yüzde 42,5'i ekonomik, yüzde 41,5'i fiziksel, evli kadınların da yüzde 26,4'ü psikolojik, yüzde 19,9'u ekonomik, yüzde 11,6'sı fiziksel şiddet gördü. Hiç evlenmeyen kadınların yüzde 25,7'si psikolojik, yüzde 14,2'si dijital şiddete ve yüzde 13,4'ü ısrarlı takibe maruz kaldı.

Okul bitirmeyen kadınlar ekonomik şiddete uğruyor

Şiddet görmüş kadınlar, bunu uygulayan kişilere göre de incelendi. Buna göre, dijital şiddette "yabancı biri" yüzde 62,3 ile ilk sıradayken, eş/eski eş/birlikte olduğu kişi yüzde 15,7 ile ikinci oldu. Israrlı takipte ilk sırayı yüzde 39,6 ile "yabancı biri", ikinci sırayı yüzde 32,1 ile eş/eski eş/birlikte olduğu kişi aldı.

Yaşamının herhangi bir döneminde ekonomik şiddete maruz kalan kadınların tamamlanan eğitim durumuna da bakıldı. Buna göre, bir okul bitirmeyen kadınlar yüzde 31,8 ile ilk sırada, yükseköğretimi tamamlayan kadınlar ise yüzde 8,9 ile son sırada dikkati çekti.

Psikolojik şiddete maruz kalan kadınlar çalışılan sektöre göre incelendiğinde de yüzde 34'ünün özel sektörde, yüzde 31,9'unun ise kamu sektöründe çalıştığı görüldü. Ekonomik şiddete maruz kalan kadınların da yüzde 21,1'inin özel sektörde, yüzde 10,6'sının kamu sektöründe çalıştığı belirlendi.

Fiziksel şiddete uğrayan kadınların oranı İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması-1 (İBBS) düzeyine göre incelendiğinde, fiziksel şiddetin en çok görüldüğü bölge yüzde 25,9 ile Kuzeydoğu Anadolu iken en düşük olduğu bölge ise yüzde 8,8 ile Ortadoğu Anadolu oldu.

Son 12 aylık dönem de incelendi

Son 12 ayda kadınların yüzde 11,6'sı psikolojik, yüzde 3,7'si dijital, yüzde 3,2'si ekonomik şiddete, yüzde 3,1'i ısrarlı takibe, yüzde 2,6'sı fiziksel şiddete, yüzde 0,9'u cinsel şiddete maruz kaldı. Şiddet türleri arasında birinci sırayı psikolojik, ikinci sırayı dijital şiddet aldı.

Bu dönemde şiddet türüne göre incelendiğinde, yoğun kentte yaşayan kadınların yüzde 12,2'si psikolojik, yüzde 4,2'si dijital şiddete, yüzde 3,4'ü ısrarlı takibe uğradı. Orta yoğun kentte yaşayan kadınların yüzde 9,1'i psikolojik, yüzde 3'ü dijital, yüzde 2,9'u ekonomik, kırda yaşayan kadınların ise yüzde 10,8'i psikolojik, yüzde 3,7'si ekonomik, yüzde 2,6'sı fiziksel şiddetle yüz yüze geldi.

En fazla şiddete 15-24 yaş grubu maruz kaldı

Tüm şiddet türleri yaş grubuna göre incelendiğinde, son 12 ayda en yüksek oranda şiddete 15-24 yaş grubundaki kadınlar maruz kaldı. Psikolojik şiddet yüzde 15,2 ile en çok 15-24 yaş grubundaki, en az yüzde 9,4 ile 45-59 yaş grubundaki kadınlarda görüldü.

Dijital şiddete de en çok yüzde 7,3 ile 15-24 yaş grubundaki kadınlarda karşılaşıldı. Bu yaş grubunu sırasıyla yüzde 4,1 ile 25-34 yaş grubundaki, yüzde 3,2 ile 35-44 yaş grubundaki kadınlar izledi.

Son 12 ayda kadınların maruz kaldığı ekonomik şiddet oranı incelendiğinde, yüzde 5,3 ile bir okul bitirmeyen kadınlar ilk sırada yer aldı. Bunu yüzde 5,1 ile ortaokul, yüzde 3,2 ile lise, yüzde 3,1 ile ilkokul, yüzde 1,5 ile yükseköğretim mezunu kadınlar takip etti.

Bu dönemde psikolojik şiddete yüzde 10,2 ile en düşük oranla evli kadınlar uğradı.

Medeni duruma göre kadınların maruz kaldığı şiddet incelendiğinde, son 12 ayda fiziksel şiddete maruz kalan kadınların oranı sırasıyla yüzde 5,2 ile boşananlar, yüzde 3,1 ile hiç evlenmeyenler ve yüzde 2,1 ile evliler oldu.

Israrlı takibe maruz kalan kadınların oranı da sırasıyla yüzde 7,3 ile boşananlar, yüzde 5,7 ile hiç evlenmeyenler ve yüzde 1,8 ile evliler olarak sıralandı.

Eşi veya birlikte olduğu kişinin fiziksel ve/veya cinsel şiddetine maruz kalan kadınların belirttiği şiddet nedenleri incelendiğinde, erkeğin öfke kontrolü yüzde 21,7 ile ilk sırada yer aldı. Erkeğin yetiştirilme tarzı yüzde 13,3 ile ikinci, maddi sıkıntı ise yüzde 13 ile üçüncü sırada dikkati çekti.

Şiddetin nedeni olarak "öfke kontrol sorunu" gösterildi

Şiddet davranışının nedeni olarak erkeğin öfke kontrol sorunu olduğunu belirtenlerin yüzde 28,3'ünün 25-34 yaş grubundaki kadınlar olduğu görüldü.

Şiddet davranışının nedeni olarak maddi sıkıntıyı gösterenlerin yüzde 15,1'inin 45-59 yaş grubundaki, erkeğin kadını kıskanmasını gösterenlerin yüzde 14,1'inin 15-24 yaş grubundaki kadınlar olduğu görüldü.

Şiddetin nedeni olarak belirtilen "maddi sıkıntı", "erkeğin alkollü içki etkisinde olması", "erkeğin ailesiyle sorunlar", "erkeğin iş sorunları" kadının yaşının artmasıyla artarken, "erkeğin kadını kıskanması" kadının yaşı artarken azaldı.

Eşi veya birlikte olduğu kişinin şiddetine maruz kalan kadınlar, bu durumu ilk sırada yüzde 31,8 ile kendi ailesinden bir kadınla, ikinci sırada yüzde 10,2 ile kadın bir arkadaş/tanıdıkla, üçüncü sırada da yüzde 4,4 ile eşinin ailesinden bir kadınla paylaştı. Kadınların yüzde 47,7'si ise eşi veya birlikte olduğu kişinin kendisine uyguladığı en son şiddet davranışını kimseye anlatmadı.

Araştırma için 18 bin 275 kadınla görüşüldü

Araştırmayla, Türkiye'de kadına yönelik şiddete ilişkin mevcut durum, risk faktörleri, sonuç ve etkiler, mücadele yöntemleri ile algı, tutum ve farkındalığın ortaya çıkarılması amaçlandı.

Araştırmanın alan uygulaması, 18 Kasım 2024-31 Ocak 2025 tarihlerinde Türkiye genelinde TÜİK tarafından gerçekleştirildi.

Bu kapsamda, 15-59 yaş grubunda Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı en az bir kadın fert bulunan 22 bin 110 örnek hane tespit edildi.

Örneklem tasarımı, İBBS 1. Düzeye göre 12 bölge ve TÜİK tarafından güncel ihtiyaçlar doğrultusunda revize edilen yeni kent-kır sınıflaması bazında tahmin üretecek şekilde belirlendi. Veriler, örnek hanelerde yaşayan 18 bin 275 kadın ile yapılan bilgisayar destekli yüz yüze görüşmelerden elde edildi.

Seçilen hanelerde yaşayan kadınlara "şiddet deneyimi ve geçmişi", "sağlık", "çalışma hayatı" ve "ekonomik durum", "kurumsal hizmet" ve "politikalar hakkında farkındalık" gibi konularda sorular içeren bir anket uygulandı.

Araştırmada sadece "eş/eski eş/birlikte olduğu kişi" tarafından uygulanan şiddetle sınırlı kalınmadı, tüm aile üyeleri, sosyal çevre, yabancı biri ve diğer kişiler tarafından kadına uygulanan şiddet de ayrıntılı olarak derlendi.

Şiddet türleri olarak, fiziksel, cinsel, psikolojik, ekonomik, dijital şiddet ve ısrarlı takip, hem "yaşamın herhangi bir dönemi" hem de "son 12 aylık dönem" olarak incelendi. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte şiddetin yeni bir görünümü olarak ortaya çıkan dijital şiddet ile son 12 aylık dönemdeki ısrarlı takip kapsama ilk kez dahil edildi.