Karadeniz in dijital ikizi oluşturulacak, ekosistem korunacak

Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Deniz Bilimleri Enstitüsü yürütücülüğünde, 5 ülkenin ortaklığıyla, Deniz Ekosistem ve İklim Araştırmaları Merkezince geliştirilen projeyle Karadeniz'in "dijital ikizi" oluşturuldu.

Bu proje, Avrupa Birliği (AB) destekli "Karadeniz'de Dirençli Ekosistemlerde Mavi Büyüme Gelişimi için Araştırma ve İnovasyon Projesi" ve Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından destekleniyor.

ODTÜ'nün yanı sıra 30'dan fazla ulusal ve uluslararası ortağın katkısıyla hazırlanan sistem, denizlerdeki çevresel değişimlerin, iklim senaryolarının ve insan faaliyetlerinin etkilerini taklit ederek karar vericilere yol gösterecek.

ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu, dijital ikizin karada ve denizlerde belirlenen bölgelerde verileri bir araya getiren sayısal bir model olduğunu söyledi.

Karadeniz için oluşturulan dijital ikizin, doğanın bütünleşik sayısal modeli olduğuna işaret eden Salihoğlu, "Denizin dijital ikiziyle, elimizdeki tüm bilimsel verileri amaca uygun, kullanılabilir bir yapıya dönüştürüyoruz. Bu verilerle denizlerin fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini yansıtan bir model oluşturuyoruz. Model üzerinden farklı senaryoları test ederek, iklim değişikliğinden balıkçılığa, kirlilikten enerji yatırımlarına kadar birçok etkiyi önceden değerlendirebiliyoruz." diye konuştu.

Salihoğlu, Karadeniz'in dijital ikizinin, 2050'ye kadar sürdürülebilir deniz kullanımı hedefiyle geliştirildiğine dikkati çekerek, yapılan senaryolarla bölgesel kalkınmanın ekosistemle nasıl dengelenebileceğini de test ettiklerini bildirdi.

Dijital ikiz için ilk defa çok sayıda farklı bilimsel modelin bir arada entegre çalıştırıldığını vurgulayan Salihoğlu, "Bunlar; iklim senaryoları, biyokimyasal ve ekolojik modeller, fiziksel okyanus ve balıkçılık etkisi modellerini kapsıyor. Ayrıca bu modeller yapay zeka teknikleriyle desteklenerek daha hassas karar mekanizmaları oluşturuldu." ifadelerini kullandı.

Salihoğlu, sadece bilimsel değil, yönetsel bir araç da olan sistemin karar vericiler için yol haritası sunduğuna dikkati çekerek, denizlerde ekosistem üzerindeki baskılarla ekonomik sonuçların aynı anda değerlendirilebileceğini anlattı.

Türkiye kıyılarında akuakültür yani kültür balıkçılığının ve mavi biyoteknolojinin yaygın olduğunu dile getiren Salihoğlu, "Ülkenin kuzey kıyılarında rüzgar enerjisi, doğusunda yetiştiricilik ve turizm, kuzeybatısında ise turizm ve güvenlik sektörleri öne çıkıyor. Bu sistem, bu tür ekonomik faaliyetlerin hangi koşullarda ekosisteme zarar vermeden yapılabileceğini test ediyor. İlk kez bu kadar ileriye dönük, bilim temelli öngörüler elde ettik." değerlendirmesinde bulundu.

Salihoğlu, çalışmada Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Moldova ve Ukrayna'nın aralarında bulunduğu Karadeniz ülkelerinden 30 kurumun yer aldığını, ülkelerin kıyı önceliklerine göre özgün senaryolar geliştirildiğini belirterek, "Karadeniz genelinde, Türkiye'de İstanbul ve Sinop olmak üzere iki, Bulgaristan'da iki ve Romanya, Moldova, Ukrayna'da birer olmak üzere 7 laboratuvar kuruldu. Bu laboratuvarlar sayesinde sadece çevresel veriler değil, sosyoekonomik eğilimler de izlenebiliyor." bilgisini verdi.

Karadeniz'in dijital ikiz sisteminin, ekim itibarıyla halka açılacağını aktaran Salihoğlu, şunları kaydetti:

"Geliştirilen kullanıcı dostu portal sayesinde kamu kurumları, akademisyenler ve ilgili sektör temsilcileri kendi senaryolarını sisteme girerek iklim değişikliği, plastik kirliliği, balıkçılık, enerji yatırımları ve turizm gibi başlıklarda etkileri görselleştirebilecek. Bu kapsamda, Karadeniz için geliştirilen dijital ikiz, yalnızca bölgesel değil, Avrupa ölçeğinde de örnek bir sürdürülebilir deniz yönetimi modeli sunuyor."

Salihoğlu, sistemin Avrupa'da bu kapsamda oluşturulan ilk dijital deniz ikizi olduğunu belirterek, "Sektörel etkileri hesaba katan, yapay zeka destekli sistem, mavi ekonomi ve doğanın korunması için öncü olacak. Bu tür projeler diğer denizlerde de yaygınlaşacak." dedi.