Kenelerin tehlikeli haritası ortaya çıkıyor Sözcü Gazetesi

Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Veteriner Fakültesinde yürütülen kapsamlı bir çalışma ile kenelerin hangi bölgelerde yoğunlaştığı ve bu kenelerin taşıdığı virüs ve bakteri kaynaklı hastalıkların neler olduğu araştırılıyor.

OMÜ Veteriner Fakültesi, Yaban Hayatı Araştırma Enstitüsü ve Samsun Veteriner Kontrol Enstitüsünün ortak yürüttüğü proje kapsamında Samsun, Sinop ve Tokat bölgelerinden doğadan toplanan keneler inceleniyor. Çalışmanın sonucunda bölgede kene kaynaklı hastalıkların risk haritası çıkarılacak.

HEM HAYVANLAR HEM DE İNSANLAR İÇİN TEHLİKE

Projede özellikle Lyme hastalığına neden olan Ixodes cinsi keneler üzerinde yoğunlaşılıyor. Bunun yanı sıra anaplazmozis, riketsiyozis, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) ve Kene Ensefaliti (TBE) etkenlerinin tespitine yönelik araştırmalar da yürütülüyor.

2024 yılı itibarıyla toplanan kenelerde yalnızca Lyme değil, bu hastalıkların tamamına yönelik moleküler düzeyde çalışmalar yapıldı. Araştırmalarda Samsun’da Kızılırmak Deltası’nda Ixodes Ricinus türü, Sinop’ta Rhipicephalus ve Ixodes Ricinus türleri, Tokat’ta ise KKKA’nın vektörü Hyalomma Marginatum türü kenelerin yoğunlukta olduğu belirlendi.

MİKROSKOP VE PCR İLE İNCELEME

Toplanan keneler, üç boyutlu görselleştirmeyi sağlayan stereomikroskop altında tür düzeyinde tanımlanıyor. Ayrıca moleküler yöntemlerle bu kenelerin taşıdığı bakteriyel ve viral hastalık etkenleri ortaya çıkarılıyor.

OMÜ Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi ve OMÜ Yabani Hayvan Hastalıkları ve Rehabilitasyonu Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Özlem Büyüktanır Yaş, yaklaşık 10 yıldır kene kaynaklı hastalıkların belirlenmesine yönelik araştırmalar yürüttüklerini söyledi.

Çalışmanın yıl sonunda tamamlanmasının hedeflendiğini belirten Yaş, elde edilen verilerle hazırlanacak risk haritasının halk sağlığı ve hayvan sağlığı açısından büyük önem taşıyacağını vurguladı.

GÖÇMEN KUŞLAR DA KENELERİ TAŞIYOR

Yaş, özellikle Samsun-Sinop bölgesinde çiftlik hayvanlarından toplanan kenelerde hastalık etkilerinin incelenmeye başlandığını ifade etti. Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti’nin göçmen kuşların en önemli yaşam alanlarından biri olduğuna dikkat çeken Yaş, bu kuşların da keneleri taşıdığını belirtti.

“Göçmen kuşlardaki keneler aslında büyük önem taşıyor. Çünkü keneler kemirgenlerden, küçük memelilerden, çiftlik hayvanlarından ve hatta sürüngenlerden bile bulaşabiliyor. Birçoğu da farklı etkenleri taşıma özelliğine sahip.” dedi.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KENE NÜFUSUNU ARTIRIYOR

Türkiye’nin coğrafi koşullarının farklı türde kenelerin yaşaması için uygun olduğunu dile getiren Prof. Dr. Yaş, iklim değişikliğinin kene popülasyonunu artırdığını söyledi.

“KKKA’nın 2002 yılında belirlenmesinden sonra ölümler görülmeye başlandı ve bu hastalık en tehlikeli kene hastalıklarından biri haline geldi. Geçen sene mayıs ayında yabani hayvanlardan topladığımız kenelerle Samsun, Sinop ve Tokat bölgelerinden tür tanımlamaları yaptık. Mikroskop altında tanımlama yapıyoruz, PCR ile doğrulama yapıyoruz. Öncelikle kene popülasyonunun belirlenmesi, ardından moleküler çalışmalarla etkenlerin ortaya çıkarılması büyük önem taşıyor.” ifadelerini kullandı.

Tokat bölgesinin seçilme sebebinin KKKA ve diğer kene kaynaklı viral etkenlerin belirlenmesi olduğunu da belirten Yaş, yabani hayvanların bu hastalıklar açısından önemli rezervuarlar olduğuna dikkat çekti.

HALK SAĞLIĞI İÇİN KRİTİK ÖNEM

Yaş, kene popülasyonunun belirlenmesinin hastalıkların tedavi edilmesinde kritik rol oynadığını vurguladı.

“Kenelerin taşıdığı hastalık etkenlerinin, virüsler veya bakterilerin belirlenmesi büyük önem taşıyor. Türkiye’de risk haritalarını belirliyoruz. Bu da Sağlık Bakanlığı ve Tarım ve Orman Bakanlığının stratejilerinin oluşturulmasında çok önemli bir rol oynuyor.” diye konuştu.

VATANDAŞLARA UYARILAR

Saha çalışmalarında vatandaşları da bilgilendirdiklerini aktaran Prof. Dr. Yaş, hayvan sahiplerine ve araziye çıkanlara şu uyarılarda bulundu:

Hayvanlar düzenli olarak kene yönünden kontrol edilmeli.
Araziye çıkarken beyaz renkli ve kapalı kıyafetler tercih edilmeli.
Çoraplar pantolonun üzerine çekilmeli, dönüşte mutlaka duş alınmalı ve vücut kontrol edilmeli.
Keneyi fark edenler en kısa sürede sağlık kurumuna başvurmalı.
Gidemeyenler ise cımbız yardımıyla deriye en yakın yerden tutup çekerek keneyi çıkarmalı.
Kesinlikle çıplak elle dokunulmamalı.