Kirleten ödeyecek: Temiz üreten kazanacak Ekonomi Haberleri

İklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir adım daha atıldı. Türkiye’nin ilk İklim Kanunu’nun ardından, Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) Yönetmeliği taslağı da hazırlandı. Enerjiden sanayiye, ekonomiden çevreye pek çok alanda dönüşüm başlatacak bu yeni sistem, Türkiye'nin 2053 net sıfır emisyon hedefinde kritik bir rol oynayacak.

Emisyon Ticaret Sistemi, tesislerin atmosfere salabilecekleri sera gazı miktarına bir sınır getirecek. Her işletmeye belli bir emisyon hakkı tahsis edilecek. Salım hakkını aşan işletmeler, piyasadan karbon tahsisatı satın almak zorunda kalacak. Daha az salım yapanlar ise ellerindeki fazla hakkı satarak gelir elde edebilecek. Bu sistemle birlikte, kirleten ödeyecek, temiz üretim yapan ödüllendirilecek, Türkiye’de karbon fiyatı oluşacak, sanayi sektörleri AB standartlarına uyum sağlayacak.

BÜYÜK TESİSLER KAPSAMDA

Yönetmelik, yıllık 50 bin tonun üzerinde sera gazı salımı yapan tesisleri kapsıyor. Bu tesisler arasında 20 megavat üzeri elektrik üretim santralleri, demir-çelik, çimento, alüminyum, kimya, cam, seramik, kağıt ve rafineri gibi ağır sanayi kuruluşları yer alıyor. Okullar, hastaneler, üniversiteler ve küçük işletmeler ise şimdilik sistem dışında bırakıldı.

İKİ AŞAMALI GEÇİŞ SÜRECİ

ETS, iki aşamalı bir takvimle hayata geçecek. 2026-2027 yılları pilot dönemi olacak. Bu dönemde sisteme dahil edilen tesislere ücretsiz emisyon hakkı verilecek. Salımlar izlenecek, raporlanacak ve doğrulanacak ancak ticaret zorunluluğu olmayacak. 2028-2035 yılları ise uygulama dönemi olacak. Bu dönemde karbon ticareti fiilen başlayacak. Emisyon hakkını aşan ödeyecek, düşük salım yapan kazanacak.

PİYASA NASIL İŞLEYECEK?

Tesislerin çalışabilmesi için sera gazı emisyon izni alması gerekecek. Emisyon verileri her yıl raporlanacak ve bağımsız kuruluşlarca doğrulanacak. Karbon hakları ise ücretsiz verilebileceği gibi ihale yoluyla satılabilecek. EPİAŞ, Türkiye ETS piyasasını yönetecek. Kurulan “Piyasa İstikrar Rezervi” ile karbon fiyatlarında ani dalgalanmalar önlenecek.

CEZALAR KADEMELİ

Yükümlülüklere uymayan tesisler için yüksek cezalar öngörülüyor. Cezalar, emisyon büyüklüğüne göre kategori A, B ve C tesislerine farklı uygulanacak. Tesis kategorisine göre cezalar 500 bin liradan 5 milyon liraya kadar ulaşabilecek. Öte yandan izin almadan faaliyet gösteren tesisler için bu ceza miktarı 1 ila 10 milyon lira arası olacak. Pilot dönemde bu cezalar yüzde 80 indirimli uygulanacak.

AB İLE UYUM İÇİN ŞART

Avrupa Birliği'nin 2026’da devreye alacağı Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM), Türkiye’nin ihracatçıları için önemli bir dönüm noktası olacak. ETS sayesinde Türk sanayiciler, AB pazarına ek vergi ödemeden erişim sağlayabilecek. Bu durum özellikle çimento, demir-çelik ve alüminyum sektörleri için hayati önemde.

YENİ DÖNEM, YENİ FIRSATLAR

Karbon salımı yüksek firmalar için ek maliyet anlamına gelen ETS, aynı zamanda düşük karbonlu üretim yapan firmalara rekabet avantajı sunacak. Temiz enerji, verimlilik ve yeşil teknolojilere yatırım yapan işletmeler desteklenecek, karbon kredisi projeleri ve yeşil istihdam alanları artacak.