Kontrolsüz harcamalara son: Sağlıklı alışverişin yolları

İhtiyaç dışı alışveriş, mutsuzken mağazalara koşmak, bitmeyen kredi kartı borçları… Eğer bunlar size tanıdık geliyorsa alışveriş bağımlılığı tehlikesiyle karşı karşıya olabilirsiniz. Ancak merak etmeyin, çıkış yolu var.

Takıntı hastalığının (OKB) belirtileri

Kafein bağımlılığından adım adım kurtulmanın yolları!

ALIŞVERİŞ BAĞIMLILIĞI (ONYOMANİ)

Alışveriş bağımlılığı ya da diğer adıyla onyomani, hafife alınmaması gereken psikolojik bir rahatsızlıktır. Yapılan araştırmalar, alışveriş yapmanın mutluluk hormonu olarak bilinen serotonin seviyesini artırdığını göstermektedir. Kadınların yaklaşık %47,9’unda, erkeklerin ise %37,4’ünde alışveriş bağımlılığına dair belirtiler tespit edilmiştir.

Alışveriş bağımlısı bireyler, alışveriş yaptıktan sonra geçici bir mutluluk ve rahatlama yaşarken, zamanla bu davranış olumsuz duygulardan kaçış yöntemi haline gelir. Ancak süreç ilerledikçe pişmanlık, suçluluk ve üzüntü gibi duygular da tabloya eklenir. Araştırmalar, kadınlarda alışveriş bağımlılığının erkeklere göre daha yüksek oranda görüldüğünü ortaya koymaktadır.

Modern şehir hayatında yoğun tempoyla çalışan kadınlar, hem iş hem aile sorumluluklarını yerine getirirken medya ve pazarlama stratejilerinden gelen “Alışveriş mutluluğun anahtarıdır” mesajlarına daha açık hale gelir. Bu mesajlar özellikle televizyon ve dergi reklamlarında sıkça karşımıza çıkar. İnsan doğası gereği koşullanmaya yatkın olduğundan, alışveriş davranışı kolaylıkla bir bağımlılık döngüsüne dönüşebilir.

ALIŞVERİŞ BAĞIMLILIĞININ BELİRTİLERİ

- Kendini kötü hissettiğinde alışveriş yapma isteği

- Alışveriş sonrası rahatlama, huzur ve güçlü hissetme

- Harcamaların kontrolsüz şekilde artması

- Aile ve yakın çevrede olumsuz sonuçlara yol açması

- Planlanandan daha fazla alışveriş yapma

- Harcamaya başladıktan sonra duramama

- Çevreden alışveriş alışkanlıklarına yönelik eleştiriler alma

Kişi genellikle üzgün, kaygılı veya öfkeli olduğunda alışverişe yönelir. Alışveriş sırasında mutluluk ve coşku hisseder, ancak uzun vadede suçluluk, utanç ve maddi sorunlar devreye girer. Böylece hastalıklı bir kısır döngü ortaya çıkar.

ALIŞVERİŞ BAĞIMLILIĞINA EŞLİK EDEBİLECEK HASTALIKLAR

Alışveriş bağımlılığı tek başına görülebileceği gibi başka psikiyatrik rahatsızlıklarla da ilişkili olabilir:

- Duygudurum bozuklukları: Depresyon, bipolar bozukluk

- Kaygı bozuklukları: Obsesif kompulsif bozukluk, panik atak, fobiler

- Yeme bozuklukları

- Dürtü kontrol bozuklukları

Bu ek sorunlar tedavi sürecini doğrudan etkiler. Genellikle ilaç tedavisi ve psikoterapi en etkili yöntemlerdir.

ALIŞVERİŞ BAĞIMLILIĞINDAN KURTULMA YOLLARI MUTSUZKEN ALIŞVERİŞE ÇIKMAYIN

Özellikle olumsuz ruh hâlindeyken alışveriş yapmak en riskli dönemdir.

LİSTE HAZIRLAYIN

Alışverişe hedef belirlemeden gitmek, ihtiyaç dışı ürünler almanıza neden olur.

KREDİ KARTINI EVDE BIRAKIN

Yanınıza yalnızca nakit alın. Böylece kontrolsüz harcamaların önüne geçebilirsiniz.

GERÇEKTEN GEREKLİ Mİ DİYE SORUN

Bir ürünün ucuz olması, onu satın almak için yeterli bir neden değildir.

ANİ KARAR VERMEYİN

Beğendiğiniz bir ürünü hemen almayın. Mağazadan çıkıp düşünün, kararınız değişebilir.

SOSYAL AKTİVİTELERE KATILIN

Sinema, tiyatro, yürüyüş ya da arkadaş buluşmaları alışverişin yerini alabilecek keyifli alternatiflerdir.

TÜKETMEK YERİNE ÜRETİN

Sanatsal faaliyetler ya da el işi uğraşları, üretmenin verdiği tatminle sizi mutlu edebilir.

HARCAMALARINIZI TAKİP EDİN

Bütçe oluşturun ve harcamalarınızı günlük ya da uygulamalar üzerinden kayıt altında tutun.

Ayrıca, indirim dönemleri, kampanyalar ve yılbaşı alışverişleri gibi tetikleyici dönemlerde dikkatli olun. Gerekiyorsa çevrimiçi alışveriş hesaplarını kapatın, promosyon bildirimlerini iptal edin ve alışverişe yalnız gitmek yerine sizi kontrol edebilecek biriyle çıkın.

Görsel Kaynak: istockphoto/shutterstock