Mars’ta “Evet, yaşam bulduk” diyebileceğimiz gün ne zaman gelecek?

NASA, kırmızı mineraller ve organik izler arasında, bir Mars kayasında olası biyoişaretler (biofirma) bulduğunu duyurdu. Bu açıklama heyecan yarattı, fakat bilimde bu heyecan temkinlidir.

Viking’den günümüze ipuçları

1976’da Viking sondaları Mars’ta ilk biyolojik deneyleri yaptı. Sonuçlar merak uyandırıcıydı ama tartışmalıydı, kesin bir yaşam kanıtı sayılmadı. 2018’de Curiosity, Gale Krateri’nde 3,5 milyar yıllık kayalarda organik moleküller ve metan değişimleri tespit etti. Ancak bu “yaşam” değil, sadece olası bileşenlerdi.

Son bulgulara göre, Perseverance’ın SHERLOC ve PIXL araçları Bright Angel bölgesinde organik moleküller ile demir, fosfor ve kükürt açısından zengin mineraller haritası çıkardı. Bu karışım mikrobiyal süreçlerle de, kimyasal yollarla da oluşabilir.

Metan bilmecesi

Curiosity, metan varlığında mevsimsel değişiklikler tespit etti, bu bir biyoişaret olabilirdi. Ancak Avrupa’nın TGO uydusu neredeyse hiç metan bulmadı. Bu çelişki hâlâ çözülemedi.

“Kesin yaşam” için gerekenler

Bilim insanları Yaşam Tespiti Güven Ölçeği (CoLD) adlı yedi basamaklı bir yöntem belirledi. Tek bir bulgu yetmiyor; birbiriyle bağımsız, tekrar eden kanıtlar gerekiyor.

Homoşiral organik kimya (ellerimiz gibi ayna görüntüsüyle üst üste gelmeyen moleküller) güçlü bir işaret olurdu.

Karbon veya kükürt izotoplarının biyolojik süreçlerle uyumlu değişimleri aranıyor.

Hücre ya da biyofilm benzeri mikroskobik yapılar, organik moleküller ve izotoplarla birlikte bulunmalı.

Asıl hedef, Mars’tan Dünya’ya getirilecek örneklerin laboratuvarda incelenmesi.

Başka adaylar

Avrupa (Jüpiter’in uydusu): Buzun altında tuzlu bir okyanus var. 2030’larda gidecek Europa Clipper, yaşam koşulları olup olmadığını inceleyecek.

Enceladus (Satürn’ün uydusu): Su fışkırtan gayzerlerinde fosfor bulundu. Doğal bir laboratuvar.
Titan: Yoğun atmosferi ve organik zenginliğiyle prebiyotik kimya için eşsiz. Dragonfly misyonu 2030’ların ortasında inecek.

Venüs: Bulutlarında fosfin tespit edildi, ama hâlâ tartışmalı.

Eğer yaşam bulunursa…

Bilimde: Örnek dönüşü hızlanır, yeni biyoteknoloji gelişir.
Felsefede: İnsan merkezci bakış sarsılır.
Dinde: Daha kapsayıcı yorumlar gelişebilir.
Politika/etikte: Diğer dünyaları kirletmemek öncelik olur.
Gündelik hayatta: Yeni malzemeler, sensörler, biyoteknolojiler gelişebilir.
En önemlisi, bize evrende yalnız olmadığımızı, merkezde olmadığımızı hatırlatır.

Takvim

2030’lar: Avrupa’nın Rosalind Franklin Rover’ı Mars’a giderek yeraltından örnek alacak, yaşam bileşenlerini arayacak.

2040’lar: NASA ve ESA’nın ortak örnek dönüşü misyonu laboratuvar kanıtı sunabilir.

Sonuç olarak, Mars’ta yaşam varsa bizi bekliyor; yoksa bile, “neden burada var ama orada yok” sorusu kendi başına büyük bir keşif olacak.