Medya Ombudsmanı Bildirici: Muhalif medyanın LGS sınavı ve gazetecilik uyarıları

Milli Eğitim Bakanlığı'nın bu yılki LGS sınavında rekor sayıda birincinin çıkması ve bazı soru kitapçıklarının WhatsApp gruplarında dolaştığına dair iddialar, kamuoyunda soru işaretlerine yol açarken, tartışmaların haberleştirilme biçimi de gazetecilik ilkeleri açısından gündeme geldi. Medya Ombudsmanı Faruk Bildirici, T24 yazarı yla konuyu taşıdı. Bildirici, muhalif medyanın da iktidar medyası kadar denetlenmesi gerektiğini vurgulayarak, LGS'deki iddiaları detaylı şekilde ele aldı. Bildirici, "Yorumlarımızı, kaygılarımızı, merak etmek, şüphelenmek için kullanmalıyız. Şüphe başlı başına haber olamaz, olmamalı. Hele karşıtlıklarımız ve duygularımız haberin temel öznesi haline hiç gelmemeli," dedi.

Bildirici yazısında şunları söyledi:

Sorular sınav sırasında mı paylaşıldı?

"Liselere Geçiş Sistemi (LGS) sınavı hakkındaki şaibe iddiaları, sınavdan dokuz gün sonra Cumhuriyet'te Can Uğur'un 'WhatsApp iddiasıyla LGS'ye gölge: Sınav bitmeden soru paylaşıldı' haberiyle başladı.

24 Haziran'da yayımlanan bu haberde 'sözel kitapçığına ait PDF dosyasının sınav devam ederken saat 12.00'de bazı özel eğitim kurumu yöneticilerinin bulunduğu bir WhatsApp grubunda paylaşıldığı' öne sürülüyordu. Sorular ve yanıtlarının sınav bitmeden gruplarda dolaşmasının 'Sorular ve yanıtları sızdırıldı mı?' sorusunu akıllara getirdiği' vurgulanıyordu.

Hemen ardından önce bakanlık açıklama yaptı; sonra da Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin'e soruldu. Tekin, 'Bahsettiğiniz konu doğrudur. Ama sınav güvenliğini riske edecek hiçbir durum söz konusu değil' dedi. Bakanın bu açıklaması, Cumhuriyet'te 'Bakan LGS skandalını doğruladı' başlığıyla yayımlandı ama aslında Tekin, gazeteyi kısmen doğruluyordu. Çünkü Cumhuriyet, 'sözel kitapçığının sınav sırasında paylaşıldığını' yazmıştı; Bakan Tekin ise 'sabah sınav başlayıp tamamlandıktan bir saat sonra 11.57'de sosyal medyada paylaşılıyor' diyordu. Kuşkusuz ikisi aynı anlama gelmez.

Cumhuriyet, ilk haberinde Matematik/Fen bölümü sorularının WhatsApp grubunda paylaşılmadığını yazıyordu. Fakat orada kalmadı. Can Uğur'un 29 Haziran'da yazdığı 'LGS skandalında ikinci perde' başlıklı ikinci haberde bu kez Matematik/Fen bölümü sınav sorularının da paylaşıldığı aktarılıyordu. 'Sorular elimde' diye yazan bir kişinin, sınav bittikten üç dakika sonra 12.53'te grubunda soruları paylaştığı ifade ediliyordu.

Doğrusunu şöyle açıklayayım; LGS sınavının ilk oturumu olan sözel bölüm 09.30'da başlamış ve 75 dakika sürerek 10.45'te bitmişti. Matematik ve Fen Bilimleri bölümü olan ikinci oturum ise saat 11.30'da başlayıp 12.50'de sona ermişti.

Tekin, sözel bölümle ilgili sorular ve yanıtlarının saat 11.57'de, Cumhuriyet ise saat 12.00'de paylaşıldığını yazıyor. Matematik/Fen bölümüyle ilgili Cumhuriyet, sınavdan üç dakika sonra (12.53) diyor ama Tekin'in bu konuda net bir yanıtı yok.

Sonuç olarak, HER İKİ BÖLÜMÜN SORULARI DA SINAVIN İLGİLİ OTURUMUNUN BİTMESİNDEN HEMEN SONRA PAYLAŞILMIŞ. Cumhuriyet'in soruların paylaşıldığı bilgisi de doğru ama bu verilerle SINAV SONUCUNUN ETKİLENDİĞİNİ, 'EŞİTLİĞİN ZEDELENDİĞİNİ', 'SORU VE YANITLARIN SINAV ÖNCESİNDE SIZDIRILDIĞINI' söyleyemeyiz. Bu tür yorumlar çok ileri, siyasetçiler böyle söylese de gazeteci için sadece şüpheli bir durum söz konusu."

Rekor sayıda birinci çıkması kanıt mı?

"Cumhuriyet'in o haberleri ve Bakan Tekin'in o yanıtından sonra ortalık nispeten yatışmıştı. Asıl tartışmalar ve şaibe iddiaları, Milli Eğitim Bakanlığı'nın 11 Temmuz'da sonuçları açıklamasından sonra yoğunlaştı.

Cumhuriyet'te, 11 Temmuz'da 'Rekor sayıda tam puan: LGS'deki soru işaretleri büyüyor! Eğitimciler şaşkın: 'Sınav zor denilmişti, 719 birinci nasıl çıktı?' haberi yayımladı. Bu haberde, bugüne dek en yüksek birinci sayısının görüldüğü 2023'teki 565 öğrenci rekorunun da aşıldığı' vurgulanıyordu.

Rekor sayıda birinci çıkmasına ilişkin Hürriyet, 'LGS'de şaşırtan sonuç: 719 öğrenci tam puan aldı', Milliyet 'LGS'de rekor kırıldı', CNNTürk, 'LGS'de tarihin rekoru kırıldı' haberleri yayımlandı. Ama tabii onlar, bu rekoru Cumhuriyet gibi soru işaretleriyle vermiyordu.

Rekor sayıda birinci çıkması elbette dikkat çekici. Şüphe yaratması ve Cumhuriyet'in haberinde vurgulandığı gibi 'eski LGS skandallarının akla gelmesi' de doğal. Fakat bu şüphe üzerinden de yargıya varmak mümkün değil.

Eski skandalların akla gelmesi, geçmişte yaşananların aynen tekrarlandığını göstermez. Gazeteci şüphelenir ama bunu merak edip araştırmak için kullanır; kesin ve doğrulanmış veri olmadan şüphe yaymaz. Zira burada muhatap sadece Milli Eğitim Bakanlığı değil, aynı zamanda sınava giren yüzbinlerce öğrenci ve aileleri."

... Sorular sızdırıldı havası yaratmamaya özen

"Özetlersem, LGS sınavında soru kitapçığının görüntüsünün sınavın ilgili oturumun bitmesinden hemen sonra bir WhatsApp grubunda paylaşıldığı, bunun bakanlık yönergesine de aykırı olduğu doğru.

Ama bütün bunlar, sınav sorularının sınav öncesinde sızdırıldığı anlamına gelmez, bu konuda bilgi yok. Bilgi olmadan da bu anlama gelebilecek ifadeler kullanılmamalıydı. Hatta daha ötesi, yüzbinlerce öğrencinin etkileneceği gözetilmeli, öyle bir hava yaratmamaya özen gösterilmeliydi.

Anlıyorum, bu sınavlarla ilgili güven kaybı sözkonusu. Fakat yine de haberleri yazarken kendimizi elimizdeki somut bilgilerle sınırlı tutmalıyız. Muhalif milletvekili ve yöneticilerin, değerlendirme ve iddialarını doğrulanmış veriler olarak kabul etmemek, teyit olanağı yoksa da bu durumu okur ve izleyiciye açıklayarak ona göre haberleştirmeliyiz.

Yorumlarımızı, kaygılarımızı, merak etmek, şüphelenmek için kullanmalıyız. Şüphe başlı başına haber olamaz, olmamalı. Hele karşıtlıklarımız ve duygularımız haberin temel öznesi haline hiç gelmemeli."