Merkez Bankası: Altının düşüşü, konut ve araçlara olan talebi artırdı!

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) blog sayfasında yayımlanan bir analizde, Eylül 2023 sonrası dönemde altın fiyatlarındaki keskin artışın konut ve otomobil piyasalarında talep artışına neden olduğuna işaret edildi.

TCMB'de müdür olarak göre yapan Mehmet Selman Çolak ve uzman olarak görev yapan Mehmet Emre Şamcı tarafından kaleme alınan "Altın Fiyatı Kaynaklı Servet Artışının Konut ve Otomobil Piyasalarına Etkisi" başlıklı blog yazısı, Merkezin Güncesi sayfasında yayımlandı.

Yazıda Türkiye'de il bazında altın mevduat tercihlerindeki farklılıkları kullanarak, altın fiyatındaki artışın konut ve otomobil gibi alım satıma konu dayanıklı mal piyasalarındaki etkisini incelendi.

Küresel ölçekte jeopolitik belirsizliklerin artması ve merkez bankalarının yoğun altın alımları ile Eylül 2023-Nisan 2025 döneminde uluslararası piyasalarda altın fiyatları ABD doları cinsinden yaklaşık %77 yükseldi. Fiyat artışının da katkısıyla, ülkemizde geleneksel servet tutma araçlarından biri olan altının mevduat içindeki payında artış yaşandı. Altın fiyatındaki yükseliş, Türkiye’de tasarruflarının önemli bir kısmı altın cinsinden olan kesimler için dikkate değer ölçüde servet artışı anlamına geliyor. Böyle bir servet artışının talep üzerinde yukarı yönlü bir etkisi olacağı değerlendirilebilir. Bu yazıda ülkemizde il bazında altın mevduat tercihlerindeki farklılıkları kullanarak, altın fiyatındaki artışın konut ve otomobil gibi alım satıma konu dayanıklı mal piyasalarındaki etkisini inceliyoruz.

Altın mevduatının tasarruf mevduatına oranının, altın fiyatlarının hızla artmaya başladığı 2023 yılı eylül ayında iller arasında önemli ölçüde farklılaştığı görülüyor. İlgili dönemde illerin birbirinden büyük ölçüde ayrışmasına neden olacak önemli bir gelişme olmadığından, söz konusu farklılaşma bize altın fiyatının servet artışı kanalıyla konut ve otomobil piyasalarındaki etkilerini inceleme fırsatı sunuyor.

Servet etkisinin varlığına yönelik önemli bir ipucunu, mevduattaki altın payının yüksek olduğu illerdeki konut birim fiyatlarının 2023 yılı son çeyreğinden itibaren diğer illerden belirgin ölçüde ayrışmasında gözlemliyoruz.

Altın fiyatları kaynaklı servet artışının konut ve otomobil piyasalarındaki etkilerini ampirik olarak test etmek için, iller arasında altın mevduatı oranındaki farklılaşmayı dikkate alan bir farkların farkı analizi yapıyoruz.

Altın fiyatlarındaki artış öncesinde konut birim fiyatları ile altın mevduat oranı arasında bir ilişki bulunmazken 2023Ç4 ve sonrasında altın mevduat oranı ile konut birim fiyatları arasında pozitif ve istatistiki olarak anlamlı bir ilişki gözleniyor. Konut fiyatlarını belirleyen zamana bağlı olmayan diğer özellikler kontrol edildiğinde, altın fiyatlarındaki artış, ortalama altın mevduatı oranına sahip bir il için 2023Ç3 sonrası dönemde konut birim fiyatlarında ortalama %11 ilave artış ile ilişkili. Altın payı ve konut fiyatlarındaki pozitif ilişki göz önünde bulundurulduğunda, altın kaynaklı servet etkisinin konut fiyatlarında yukarı yönlü etki yaptığı söylenebilir.

Toplam konut satış adedinde ise altın mevduatı oranına göre anlamlı bir göreli farklılaşma gözlenmiyor. Bu bulgu kısa vadede konut arzının esnek olmaması nedeniyle artan talebin fiyatlara yansıdığına ve bu nedenle satışlarda anlamlı bir artışın olmadığına işaret ediyor.

Servet etkisinin daha belirgin olmasını beklediğimiz ipoteksiz satışların toplam konut satışlarındaki payı, mevduatta altın oranı arttıkça göreli olarak yükseliyor. Bu durum hanehalkının altın bazlı kazançlarını kredi koşullarından bağımsız olarak doğrudan konut alımına yönlendirdiğine, sıkı finansal koşullara rağmen talebin servet etkisi kaynaklı dirençli olduğuna dair bir işaret.

Otomobil satışları altın fiyatlarındaki artış sonrası yüksek altın mevduatı oranına sahip illerde göreli olarak artıyor. Konuttan farklı olarak otomobil arzının nispeten esnek olması, talep artışının doğrudan satışlarda gözlenmesine neden oluyor.

Özetle, analizlerimiz Eylül 2023 sonrası dönemde altın fiyatlarındaki keskin artışın konut ve otomobil piyasalarında talep artışına neden olduğuna işaret ediyor. Talep artışı, arzı esnek olmayan konut piyasasında fiyatlarda, arzı nispeten esnek olan otomobil piyasasında ise satış adetlerinde artış olarak karşımıza çıkıyor.