Nadir toprak elementleri neden önemli?

Eskişehir, dünyadaki en nadir madenlerden birine ev sahipliği yapıyor. Enerji Bakanlığı verilerine göre, Beylikova ve Sivrihisar ilçeleri arasında yer alan sahada yaklaşık 694 milyon ton nadir toprak elementi (NTE) bulunduğu belirtiliyor.

Yetkililer, burayı Çin’deki 800 milyon tonluk “Bayan Obo” sahasından sonra dünyanın en büyük ikinci rezervi olarak nitelendiriyor.

Ne sattığımızı biliyor muyuz? Bakın nadir elementlerle neler yapılıyor... Katma değerin yüzde 4'ü bize yüzde 96'sı ABD'ye!

Bu nadir elementler, enerji, savunma ve teknoloji sektörlerinde kritik öneme sahip. Türkiye, Eskişehir’deki sahadaki cevherler de dahil olmak üzere bazı kritik minerallerin işlenmesi için Çin ile iş birliği yürütüyor.

Ankara ve Pekin, Ekim 2024’te “Doğal Kaynaklar ve Madencilik Alanlarında İş Birliğine İlişkin Mutabakat Zaptı” imzaladı. Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar, sosyal medyadan yaptığı paylaşımda, anlaşmanın madencilik ve özellikle kritik mineraller alanında iş birliğini geliştirmeyi hedeflediğini belirtti.

Ne sattığımızı biliyor muyuz? Bakın nadir elementlerle neler yapılıyor... Katma değerin yüzde 4'ü bize yüzde 96'sı ABD'ye!

Buna karşın, son dönemde Türkiye’nin ABD ile de bu konuyu görüştüğü iddiaları basına yansıdı. Sözcü gazetesi, Erdoğan’ın ABD Başkanı Donald Trump ile yaptığı görüşme öncesinde Beylikova’daki rezervlerin gündeme gelebileceğini öne sürdü. Ancak NTE’lere dair resmi bir açıklama yapılmadı.

CHP lideri Özgür Özel ise TBMM’de yaptığı konuşmada, “Nadir elementler Türkiye’nin geleceğidir, Trump’a verilemez. Sahip çıkalım, sattırmayalım, gençlerimizin geleceğini kurtaralım” ifadelerini kullandı.

BBC Türkçe'nin derlediği habere göre 694 milyon tonluk rezervin keşfi 2022’de duyuruldu, ancak saha tarihi olarak 1950’lere kadar uzanıyor. 2010’larda yürütülen sondaj ve numune incelemeleriyle rezervin büyüklüğü netleşti.

Nadir toprak krizi: Çin kısıtlamaları dünya çapında otomobil fabrikalarını kapatabilir

2023’te Nükleer Düzenleme Kurumu, Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne sahada gerekli hazırlama, zenginleştirme ve depolama tesisleri kurma lisansı verdi. Bu tesislerde cevherin açık işletme yöntemiyle çıkarılması, zenginleştirilmesi ve bazı radyoaktif elementlerin (toryum gibi) üretilmesi planlanıyor.

Özgür Özel 'Yalvarıyorum Trump'a sattırmayalım' diyerek haykırmıştı! İşte nadir elementler hakkında bilinmeyen detaylar

18 Nisan 2023’te sahada kurulan pilot tesisin açılışında Cumhurbaşkanı Erdoğan, ilk etapta 1.200 ton cevher işleneceğini, ardından yıllık üretimin 570 bin tona çıkacağı bir endüstriyel tesisin kurulacağını duyurdu.

“Nadir toprak elementleri”, modern teknoloji ve sanayide yaygın olarak kullanılan 17 elementten oluşuyor. Bu elementler, akıllı telefon, bilgisayar ve tıbbi cihaz üretiminde kritik rol oynuyor. Öne çıkan bazı elementler şunlar: Skandiyum, İtriyum, Lantan, Seryum, Neodimyum, Prometyum, Samaryum ve Gadolinyum.

Özgür Özel gündeme getirdi... Sayıştay raporu ortaya çıktı: İşte AKP'nin nadir toprak elementleri planı

Nadir toprak elementleri genellikle toryum ve uranyum gibi radyoaktif elementlerle birlikte bulunuyor. Ayrıştırma süreçleri toksik kimyasallar gerektirdiği için hem zor hem de maliyetli olabiliyor.

Çin, dünyada en fazla NTE rezervine sahip ülke konumunda. ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’nun 2025 raporuna göre, rezerv sıralamasında Çin’i Brezilya, Hindistan, Avustralya ve Rusya izliyor. Pekin, nadir toprak elementlerinin çıkarılması ve işlenmesinde rakiplerinin tamamını geride bırakıyor. Dünya üzerindeki NTE madenciliğinin yüzde 70’i, işleme faaliyetlerinin ise yüzde 90’ı Çin’de gerçekleşiyor. Bu durum, diğer ülkeleri nadir toprak elementlerinde Çin’e bağımlı hâle getiriyor.