Orta Doğu’da kriz derinleşiyor! İran İsrail gerginliği sıcak savaşa mı dönüşüyor? İşte son 7 yılda yaşananlar…

Orta Doğu, tarihin en kritik eşiklerinden birinden geçiyor. İsrail’in, gece saatlerinde İran’a yönelik başlattığı geniş çaplı hava operasyonu, bölgedeki dengeleri geri dönülmez biçimde sarsma potansiyeli taşıyor.
İsrail’in saldırısı, İran’ın nükleer programına karşı yıllardır süregelen ‘önleyici stratejisinin’ en doğrudan ve en büyük çaplı adımı olarak yorumlanıyor. Ancak bu kez yaşananlar, sadece teknik altyapıya yönelik sınırlı bir müdahale değil; İran’ın en üst düzey askeri liderliğine doğrudan bir saldırı niteliğinde…
HAMANEY: “İSRAİL BU SALDIRININ BEDELİNİ AĞIR ÖDEYECEK”
İran’ın lideri Ali Hamaney, saldırının ardından yaptığı ilk açıklamada, İsrail’in “kırmızı çizgiyi geçtiğini” sert, kararlı ve caydırıcı bir yanıt alacağını belirtti. İngiliz gazetesi The Times ise İran’ın bu saldırılara beş farklı senaryoyla yanıt verebileceğini yazdı.
En dikkat çeken ihtimal, İran’ın bölgedeki Amerikan üslerini hedef alması. Irak ve Katar’da bulunan ABD hava üsleri, İran’ın orta menzilli füze envanteriyle vurulabilir durumda. Bu tür bir saldırı, sadece İran-İsrail değil, aynı zamanda İran-ABD çatışmasını da tetikleyebilir.

GERİLİM SON YILLARDA DAHA DA TIRMANDI

İran ve İsrail arasındaki çatışmalar ise yeni değil; aksine son beş yılda karşılıklı saldırılar, suikastlar ve siber operasyonlarla ivme kazandı. İşte bu çatışmanın yakın dönem tarihçesi...

2019 - İRAN’IN MÜTTEFİKLERİNE DARBELER
İsrail, İran’ın Suriye, Lübnan ve Irak’taki etkisini kırmak amacıyla bu ülkelerde çok sayıda hava saldırısı gerçekleştirdi. Özellikle Suriye’deki İran destekli gruplar, İsrail tarafından düzenli şekilde hedef alındı. Aynı zamanda İsrail, Kızıldeniz ve Doğu Akdeniz’de İran petrolü ve silah taşıyan gemilere yönelik operasyonlar düzenledi.

2020 - FAHRİZADE SUİKASTI

İran’ın önde gelen nükleer fizikçisi Muhsin Fahrizade, Tahran’da uzaktan kumandalı makineli tüfekle suikasta uğradı. İran, saldırının arkasında İsrail istihbarat kurumu Mossad’ın olduğunu iddia etti. Olay, Tahran yönetimi için büyük bir prestij kaybıydı. Çünkü 1958 yılında İran’ın Kum kentinde doğan fizik profesörü Fahrizade, İran Savunma Bakanlığı’nın araştırma ve inovasyon biriminin başındaydı.

İsrail’in açıkladığı gizli belgelerde, İran’ın nükleer programının başında da Fahrizade’nin bulunduğu kaydediliyordu. Hatta 2015’te New York Times gazetesi, Fahrizade’yi İkinci Dünya Savaşı sırasında ilk atom bombasını geliştiren Manhattan Projesi'nin başındaki J. Robert Oppenheimer’a benzetmişti.
Fahrizade’nin ismi İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun 2018’de İran’ın nükleer programıyla ilgili yaptığı sunumda da öne çıkmıştı. Netanyahu, Fahrizade’den bahsedip “Bu ismi unutmayın” demişti.

2021 - DENİZLERDE SAVAŞ BAŞLADI
İki ülke, deniz yollarında birbirlerinin ticari ve askeri gemilerini hedef almaya başladı. İsrail, Umman açıklarında bir kargo gemisine yapılan saldırıdan İran’ı sorumlu tuttu. İran ise İsrail’in, kendi ticaret gemilerine mayın saldırısı düzenlediğini ileri sürdü. Bu sular, çatışmanın yeni cephesi haline geldi.
2022 - SUİKASTLAR VE GİZEMLİ ÖLÜMLER

İranlı Albay Sayad Hüdayi, motosikletli iki saldırgan tarafından öldürüldü. Ardından iki bilim insanı, şüpheli şekilde ‘gıda zehirlenmesi’ sonucu hayatını kaybetti. İran, bu olayların arkasında İsrail istihbaratını gördüğünü açıkladı.

2023 - 7 EKİM KIRILMA NOKTASI
Hamas’ın, 7 Ekim’de İsrail’e yönelik büyük bir saldırı düzenlemesiyle bölgedeki tansiyon zirveye çıktı. Hamas’a destek veren Hizbullah ve Husiler de İsrail hedeflerine saldırılar düzenledi. Tahran doğrudan dahil olduğunu reddetse de sahadaki tablo İran’ın etkisini net biçimde ortaya koydu.

2024 - FÜZE VE DRONE SAVAŞLARI

Nisan ayında İsrail, Şam’daki İran büyükelçiliğine hava saldırısı düzenledi; üç üst düzey İranlı komutan hayatını kaybetti. İran, karşılık olarak 300’den fazla füze ve insansız hava aracıyla İsrail’e saldırı düzenledi.
İsrail’in hava savunma sistemleri bu saldırıların büyük kısmını engelledi. Kısa süre sonra İsrail, İran’ın nükleer tesislerini koruyan hava savunma sistemlerini hedef aldı. İran, saldırının ülkenin merkezindeki kritik radar ağlarını imha ettiğini açıkladı.

2025 - DİPLOMASİ YERİNE TEHDİTLER
Yılın başında İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, ABD Başkanı Donald Trump’a İran nükleer tesislerine yönelik saldırı düzenlenmesi teklifinde bulundu. Ancak Trump, diplomasiye şans verilmesi gerektiğini savunarak bu öneriyi geri çevirdi.
Kısa süre önce Beyaz Saray’da gazetecilere açıklamalarda bulunan Trump, İsrail’in İran’a yönelik saldırı ihtimali için “Gerçekleşebilir, yakın bir olasılık” ifadelerini kullanmış ancak bu adımın “kaçınılmaz” olmadığını da belirterek diplomatik çözüm için hâlâ umutlu olduğuna dikkat çekmişti.
Trump, “Orada çok sayıda Amerikalı var. Onları uyarmak zorundaydım çünkü füzeler binalarına düşerse ve ben önceden uyarmamışsam, bu benim sorumluluğum olurdu. Belki olmaz ama olursa, hayat kurtarmış olurum” ifadelerini kullanmıştı. Ancak Trump’ın diplomatik çözüm isteği karşılık bulmadı ve İsrail gece saatlerinde saldırı gerçekleştirdi.

BÖLGESEL SAVAŞ KAPIDA MI?

Tüm bu gelişmeler, İran-İsrail geriliminin artık bir bölgesel savaşa dönüşme riski taşıdığı yönündeki endişeleri artırıyor. İsrail, İran’ı caydırmak için askeri operasyonlarını yoğunlaştırırken, İran da hem doğrudan hem de dolaylı yollarla misillemelerini sürdürüyor.
Uzmanlara göre, bu iki ülke arasında süregelen çatışma artık sadece perde arkasında değil; füze sistemleri, insansız hava araçları ve açık savaş tehdidiyle gün yüzünde yaşanıyor. Diplomatik girişimlerin başarısız olması halinde, sadece Orta Doğu’yu değil, dünya siyasetini de etkileyebilecek geniş çaplı bir savaşa zemin hazırlanabilir.
New York Times’ın ‘Timeline: A Recent History of the Israel-Iran Conflict’ başlıklı haberinden derlenmiştir.