Osmanlı yadigarı tarihi Gümrük Hanı nda Ermeni mezalimi kanıtlarıyla anlatılacak Erzurum Haberleri

YUNUS HOCAOĞLU - Erzurum'da 1726 yılında gümrük işlemleri için yapılan Osmanlı yadigarı Gümrük Hanı, "Ermeni Mezalim Müzesi ve Bilgilendirme Merkezi" olarak ziyarete açılacak.

Yakutiye ilçesinde Yeğen Ağa Mahallesi'nde yer alan han, inşa edildiği dönemde kentin doğusundan şehre inen ve İran üzerinden İpek Yolu'nu takip ederek gelen kervanların şehre girmeden önceki ilk uğrak yeri ve gümrük işlemlerinin gerçekleştirildiği yer olma özelliğini taşıyor.

Hacı Derviş İbrahim Ağa tarafından yaptırılan, şehrin doğu kısmında yer alan han, sivri kemerli giriş kapısı, geniş avlusu, kesme taş işçiliğiyle kentin kültürel mirasları arasında önemli bir yere sahip.

Gümrük işlerinin gerçekleştirilmesi dolayısıyla "Gümrük Hanı" olarak adlandırılan bu tarihi mekanda 2005-2006 yıllarında Erzurum Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından kapsamlı bir onarım yapıldı.

Kentte Ermeni mezaliminin yoğun olarak yaşandığı bölgede bulunan han, bir dönem mermer atölyesi olarak kullanılsa da yapılan girişimlerle tekrar restore edildi.

Şehir ve Kültür Araştırmaları Derneğinin Erzurum halkı ve idarecilerinin desteğini alarak başlattığı çalışmalarla Gümrük Hanı, 1915 yılında Ermeni çetelerince yapılan zulmü görsel ve tarihi süreçleriyle gözler önüne sermeye hazırlanıyor.

Derneğin Erzurum Şube Başkanı Uğur Aksu, AA muhabirine, kentteki idarecilerin fikirleriyle ilerleme kaydettiklerini, Azerbaycan Kars Başkonsolosluğu ile yapılan protokolle süreci başlatarak yer belirlemesi yaptıklarını söyledi.

Han bölgesinde bir dönem elçiliklerin olduğunu anımsatan Aksu, "Bulunduğumuz yer daha önce Ermeni mezaliminin vuku bulduğu alanlardan bir tanesi. Birçok konak var ve o tarihi alanlar kanıtlarıyla mevcut. Buranın en uygun yer olacağını düşündük ve tahsisin ardından müze alanı olarak seçip tefrişata başladık." dedi.

- "Bunu halka mal olur düşüncesiyle yaptık"

Hanın daha önce başka işlerde kullanıldığını ifade eden Aksu, şöyle devam etti:

"Atıl durumda kalmış ve biz aldığımızda da mermer atölyesi olarak kullanılıyordu. Gerçekten bu tarihi binaya yakışmayan bir vaziyetteydi. Aldıktan sonra iç temizliği ve tadilatını kenti bütçemizden yaptık. Daha sonra iş adamlarının desteğiyle ilerlemeye başladık. Buranın bilgilendirme merkezi olmasına karar verdikten sonra şehirde bu işle alakalı insan ve kurumları bilgilendirme kararı aldık. Bunu halka mal olur düşüncesiyle yaptık. Bir derneğin bunun mali boyutunun altından kalkamayacağını bilerek ortak bir Erzurum paydası, herkesin çalışması emeği olsun diye sadece koordinasyon görevini üstlendik. Tam desteği alarak tefriş aşamasına geldik. Aralık ayında tefrişinin bitmesini ve hizmete girmesini bekliyoruz."

Hanın içinde birçok bölme olduğunu dile getiren Aksu, şöyle devam etti:

"Müzemiz, konferans salonu, söyleşi alanları gibi halkın bu konu hakkında bilgileneceği bir merkez halinde tasarlandı. Burası Osmanlı yapısı ve 13 odadan oluşan geniş bir avlusu var. Kazım Karabekir Paşa başaktörlerimizden olduğu için ilk iki odayı Erzurum ile ilgili ortaya koyduğu vizyonu yansıtmak adına onun için ayırdık. Mezalim merkezlerinin nokta olarak belirlenmesi adına bir oda ayırdık. Sanat galerisi, çarık odası yapılacak. Karabağ ve Hocalı'da yapılanların anlatılacağı bir alan olacak. Son 3 odamız ise tamamen Ermeni meselesiyle alakalı tefriş edildi. Konuyla alakalı kitaplar, bilim heyetimizden bilgi alabilecekleri bir kütüphanemiz olacak. Avluda ise konferans salonu gibi burada söyleşiler, paneller ve haftanın 5 günü öğrenciler gelerek konunun öneminin anlatılacağı şekilde dizayn edildi."

- Amaç, toplumsal hafızayı tazelemek

Toplumsal hafızayı diri tutmak için böyle bir girişimde bulunduklarını anlatan Aksu, "Bu müze ile kesinlikle bir millete yönelik hırsları alevlendirmek ya da bir millete karşı düşmanlığı belgelemek asla böyle bir şey değil. Burada Ermeni çetelerinin özellikle Erzurum Kongresi'nden sonra yaptığı katliamların farkındayız. Toplumsal hafızayı tazelemek, gelecek kuşaklara aktarmak zorundayız." ifadelerini kullandı.

Derneği yönetim kurulu üyesi ve tarih öğretmeni Yunus İnce de "Bu han, Evliya Çelebi'nin 1,5 yıl defterdarlık yaptığı bir ekonomik platform olarak hizmet vermiştir. Cumhuriyet tarihinde çeşitli restorasyon yaşadıktan sonra günümüzde Ermeni mezalimine vurgu yapmak için derneğimiz tarafından 'Ermeni Mezalim Müzesi' olarak kullanılmasını hedefliyoruz. Bu amaç uğruna çalışıyoruz." diye konuştu.