Özel gereksinimli çocukları cinsel istismardan korumak için öneriler

Dr. Öğretim Üyesi Fidan Güneş Gürgör Kılıç, “Bebeklikten yetişkinlik dönemine uzanan bir eğitim süreci olan cinsel eğitim özel gereksinimli bireylerin sağlığı ve güvenliği noktasında çok önemlidir. Bu konular özel gereksinimli çocuklar için göz ardı edilebiliyor. Cinsel gelişim sürecinde desteğe ihtiyaç duyan özel gereksinimli çocuklara bilgilerin ebeveyn okulda ise öğretmen tarafından verilmesi lazım” diye konuştu.

Bireyin kendi vücudunu ve cinsel özelliklerini tanıması, aynı şekilde karşı cinsi tanıması, kimlikleri öğrenmesi, sağlık, üreme sağlığı ve bedenine ilişkin haklarını öğrenmesi ve kendisini koruyabilmesi başta olmak üzere kapsamlı bir eğitim süreci olduğuna dikkat çeken Dr. Öğr. Üyesi Gürgör Kılıç, bilinçli yetişkinlerin önemine değindi.

Bu süreçte yetişkinlere düşen görevleri anlatan Dr.Öğr.Üyesi Gürgör Kılıç, “Özel gereksinimli bireylerin de tipik gelişim gösteren, akranlarına benzer şekilde bedenlerine ve karşı cinse yönelik ilgi, merak ve yönelimleri bulunmaktadır. Özel gereksinimli bireylere verilecek cinsel eğitim programlarının içeriğinde genel olarak; beden bölümleri ve görevleri, cinsiyet bilgisi/cinsel kimlik, mastürbasyon, regl, cinsel ilişki, flört, arkadaşlık, gebelik, doğum ve doğum kontrolü, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, sosyal becerilerin öğretimi, sınırlar, cinsel istismardan korunma becerileri gibi birçok konu yer almaktadır” ifadelerini kullandı.

Dr. Öğr. Üyesi Gürgör Kılıç , “Bebeklik döneminde bebeğin bezinin, herkesin içinde değil ayrı bir odada ebeveyni tarafından değiştirilmesi, özel alan kavramının yerleşmesi açısından önem taşımaktadır. Ayrıca tuvalet eğitimi süreci de oldukça önemlidir. Özel gereksinimli çocuğa tuvalet eğitimi verilirken yine bu sürecin banyo ya da tuvalette ve kapının kapalı bir şekilde olması, giysilerini giyinmeden tuvaletten çıkamayacağına ilişkin çocuğa ipucu sunulması ve ebeveyn tarafından desteklenmesi önemlidir.” dedi.

‘ÇOCUK İÇİN ÖZEL ALAN OLUŞTURULMALI’

Görsel desteklerden veya sosyal öykülerden de faydalanılabileceğini belirten Dr. Öğr. Üyesi Gürgör Kılıç, 3-4 yaşından itibaren ayrı odalarda uyunmasının önemine şu açıklamalarla dikkati çekti:

“Aynı odayı paylaşma durumu, ebeveyn ve çocuğun birlikte bulundukları oda içerisinde, giyinip soyunurken, uyurken birbirlerinin özel alanlarını ihlal etme durumunu meydana getirebilmektedir. Evde ayrı bir oda bulunmuyorsa anne-babanın odası herhangi bir malzeme ile bölünmeli ve çocuk için özel bir alan yaratılmalıdır.”

‘HAYIR DEME BECERİSİ KAZANDIRILMALI’

Özel alan ve toplumsal alan kavramının bebeklik çağından itibaren çalışılması gerektiğini belirten Dr. Öğr. Üyesi Gürgör Kılıç, mahremiyet eğitiminde dikkat edilmesi gerekenleri şöyle sıraladı:

“Çocuklara özel alan neresi bu alanda neler yapabilir, toplumsal alanlar neresidir, bu alanlarda uygun davranışlar nelerdir öğretilmelidir. Bu süreç görsel materyallerle desteklenmelidir. Buna ek olarak “hayır” deme becerisi özel gereksinimli çocuklarda çalıştığımız diğer bir beceridir. Bu süreçte çocuğun istemediğinde herkese hayır diyebileceği, iyi dokunuş-kötü dokunuş gibi kavramlar da çalışılmaktadır. Çocuk, anne-babası tarafından bile öpülürken seni öpebilir miyim ya da sana sarılabilir miyim gibi sorular sorulduktan sonra izin verdiğinde öpülmesi ya da anne-baba tarafından sarılma davranışının gerçekleşmesi, çocuğun bedeninin kendine ait olduğu ve ona yönelik kararları kendisinin alabileceği algısını güçlendirmektedir.”

Çocukları eğitim sürecinde, akraba ya da tanıdık kişilerle sarılmaya zorlamamanın da önemini belirten Dr. Öğr. Üyesi Gürgör Kılıç, “Özel gereksinimli çocuğun tokalaşması ya da uzaktan merhaba demesi, selam vermesi bile iletişim açısından yeterlidir. Beni öpersen sana şunu vereceğim ya da benimle fotoğraf çekilirsen sana şunu yaparım gibi çocuğu zorlayıcı, yetişkinin her istediğini yapmaya neden olabilecek davranışlardan kaçınılmalıdır. Bedeninin kendisine ait olduğu bilincini kazanamamış, bedeni üzerinde başkalarının inisiyatifi olduğunu düşünen çocuk, kolaylıkla mahremiyet ihlaline veya istismara uğrayabilmektedir” dedi.

‘BEDEN TANITIMINDA, LAKAP VE TAKMA İSİM KULLANILMAMALI’

Çocuğa öncelikle kendi bedeninin tanıtılması gerektiğini ifade eden Dr. Öğr. Üyesi Gürgör Kılıç; “Beden tanıtımında anatomik isimler kullanılmalı, takma isim ve lakaplar ile öğretilmemelidir. Kişisel alanını öğretirken çocuğun etrafına bir çember çizilebilir, bu çemberin içine kimseyi almaması gerektiği, insanlarla arasındaki mesafenin en az bir kol boyu olması gerektiği, çocuğa hem aile hem öğretmen tarafından öğretilmelidir. Ayrıca tanıdık kişiler ve yabancı kişilerin öğretimi de fotoğraflarla desteklenerek yapılmalıdır. Ergenlik sürecine doğru cinsel organların temizliği, tüylerin neden alınması gerektiği ve nasıl yapılacağı mutlaka çocuklara öğretilmelidir. Bu süreçte erkek çocukları ile babalarının, kız çocuklarının anneleri ile çalışması önemlidir” diye konuştu.

Gelişim sürecinde anne ve babaların zorlandıkları noktalarda özel eğitim uzmanından destek almasının süreci kolaylaştırabileceğini belirten Dr. Öğretim Üyesi Fidan Güneş Gürgör Kılıç, öğretmenlere ve ailelere şunları önerdi:

“Aileler nasıl ki çocuklarına okuma-yazma süreçlerinde destek oluyorlarsa cinsel eğitimi de en az akademik alanlar gibi önemli görmelidirler. Ayrıca okullarda kapsamlı cinsellik eğitimine dair ayrıntılı bir müfredat geliştirilmelidir. Öğretmenlerin bu süreçte kullanabilecekleri görseller ve öyküler bu müfredat ile birlikte sağlanmalıdır. Özel gereksinimli çocuğun toplumsal kabulü ve bağımsız yaşama geçişi ve cinsel istismardan korunma becerilerinin öğretimi anca böyle sağlanabilmektedir.”