Özel okul tercih mi zorunluluk mu?

“Devlet okullarına ayrılmayan bütçe, kaynaklar teşvik adıyla özel okul sahiplerine aktarıldı. Teşvikler sonucu özel okullar ülke tarihinin en yüksek oranına yüzde 24’e ulaştı. Okullarını bırakmak veya istemediği okul türüne gitmek istemeyen binlerce öğrenci özel okullara mecbur bırakıldı.”

Eğitimci yazar Feray Aytekin Aydoğan ile çocukların özel okullara gönderilmek zorunda bırakılmalarını konuştuk.

Geçtiğimiz günlerde Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin, katıldığı bir programda “Çocuğunuzu özel okula göndermek zorunluluk falan değil; tercih” dedi. Özel okulların kamu okullarına oranı özellikle son 23 yıl içinde ciddi artış gösterdi. Özel okul tercih mi zorunluluk mu?

Sosyo-ekonomik durumu oldukça yüksek küçük bir kesim dışında özel okullaşma bir tercih değil zorunluluk haline getirildi.

Özel okulları zorunlu hale getirme politikası 23 yılda adım adım örüldü. Eğitimi satılığa çıkarma adımları okul öncesinden itibaren her kademede yaşandı. Okul öncesi devlet okullarında da parasız ve zorunlu değil. Eğitim harcamalarında ebeveynler için okul öncesi en büyük harcama kalemlerinin başında geliyor. Çalışan nüfusun en az yarısının asgari ücretle yaşamaya çalıştığı gerçeği üzerinden düşündüğümüzde okul öncesi eğitim çocuklar için en temel hak olmasına rağmen ulaşılması en zor eğitim kademesi.

Zorunlu imam hatipleşmeye ek ortaokuldan itibaren zorunlu meslek ortaokulları da başlatıldı. Çok sayıda mahallede imam hatip ortaokulu dışında bir “seçenek” bırakılmamıştı. Bu duruma meslek ortaokullarını da artık ekleyebiliriz. Mahallesinde ulaşılabilir akademik eğitim veren okul kalmadığından kaynaklı da zorunlu bir özel okullaşma çocuklara yaşatıldı.

Devlet okullarına ayrılmayan bütçe, kaynaklar teşvik adıyla özel okul sahiplerine aktarıldı. Teşvikler sonucu özel okullar ülke tarihinin en yüksek oranına yüzde 24’e ulaştı. Son teşvik Ağustos ayında açıklandı. Organize sanayi bölgesi (OSB) içindeki özel meslek lisesi sahiplerine her öğrenci için 46 bin 332 lira ile 77 bin 626 lira, OSB dışındaki liselere ise 36 bin 482 ile 48 bin 894 lira arasında miktarlar aktarıldı.

Uyguladıkları okullaşma politikası ile akademik liselerin (Fen, Sosyal Bilimler, Anadolu Liseleri) sayıları, kontenjanları azaltıldı. Meslek liseleri, imam hatip liseleri sayı ve kontenjanları ise her geçen yıl artırıldı.

Öyle bir sınav ve yerleştirme sistemi planladılar ki belirli dilime giremeyen, kriterleri karşılayamayan öğrenciler tercih edilmeyen, kontenjanı boş kalan meslek veya imam hatip liselerine yerleşmeye zorunlu bırakıldı veya komisyonlar eliyle imam hatip ve meslek liselerine zorunlu yerleştirildi. Çocuklar ya istemedikleri okul türüne mecbur kaldı ya da okul, örgün eğitim dışına çıktı.

Okullarını bırakmak veya istemediği okul türüne gitmek istemeyen binlerce öğrenci özel okullara mecbur bırakıldı. Milli Eğitim Bakanlığı’nın 2023-2024 eğitim öğretim yılı örgün eğitim verileri, özel okulların öğrencilerin büyük çoğunluğu için nasıl zorunluluk haline getirildiğinin ispatı oldu. Veriler ise şu şekilde:

Ülkenin tamamına yakınında il il ortaöğretimde; imam hatip, meslek lisesi ve açıköğretim liselerindeki öğrenci oranları akademik liselerle karşılaştırıldığında yüzde 50’yi geçmiş durumda.

İstanbul’da bu oran yüzde 65’e karşı yüzde 35. İstanbul’da lise çağındaki üç öğrenciden biri okul dışında görünüyor. Çok sayıda ilde (Muş, Ağrı, Gümüşhane, Bitlis, Siirt gibi) benzer tablo söz konusu.

Ankara’da akademik liselerdeki öğrenci sayısının genel ortaöğretime oranı yalnızca yüzde 42. Hatay’da yüzde 43, İzmir’de, Kocaeli’nde, Siirt’te yüzde 40, Rize’de yüzde 38, Bitlis’te yüzde 36, Bursa’da, Muş’ta, Afyonkarahisar’da yüzde 35, Antalya’da yüzde 34, Konya’da yüzde 32.

Çok sayıda ilde akademik liselerle, mesleki eğitim adıyla okul olmaktan çıkarılıp çocuk işçi bulma kurumu haline getirilen yerlerin oranları birbirine yakın. Örneğin; Afyonkarahisar’da akademik liselerde 15 bin öğrenci varken mesleki eğitimde 14 bin öğrenci bulunuyor. Çankırı’da 3 bin 771’e 3 bin 55. Bitlis’te 10 bin 628’e 8 bin 175, Rize’ de 7 bin 798’e 6 bin 749, Bayburt’ta bin 994’e, bin 459, Konya’da 47 bine 45 bin, Bursa’da 63 bine 69 bin.

Liselerin zorunlu kapsamından çıkarılması açıklamaları gelinen tablodan bağımsız değil. Bu hazırlığı yirmi üç yıldır yapıyorlar.

Raporlarında, açıklamalarında şöyle diyorlar: “Önce lise, sonra ortaokul zorunlu eğitim kapsamından çıkarılsın. Eğitime ayrılan bütçe devlet için boşa masraf. Devlet okullarının büyük çoğunluğu sermayeye ucuz, bedava iş gücü yetiştirecek yerler olsun. Akademik, nitelikli eğitim parayla satın alınsın.”

Sevgili hocam değerli bilgileriniz için size teşekkür ediyorum. Türkiye Hepimizin, Eğitim Hepimizin...