Polonya nın talebiyle NATO’nun 4. Maddesi 8. kez devreye giriyor: Türkiye 5 kez talep etmişti

Polonya ordusu, Ukrayna’ya yönelik yoğun hava saldırısı sırasında sınırı geçen birkaç Rus İHA’sını düşürdü. Operasyon sırasında başkent Varşova’daki Chopin Havalimanı da dahil olmak üzere dört havalimanı geçici olarak kapatıldı. Ordudan yapılan açıklamada ihlal, “eşi benzeri görülmemiş bir saldırganlık eylemi” ve “vatandaşların güvenliği için ciddi bir tehdit” olarak tanımlandı.

Başbakan Donald Tusk, operasyonları bizzat takip ettiğini belirterek “Polonya NATO’nun 4. Maddesini devreye sokacak” dedi. Savunma Bakanlığı, doğu illerinde yaşayan halka evlerinde kalmaları çağrısında bulundu.

NATO’nun 4. Maddesi ne diyor?

NATO’nun 4. Maddesi, herhangi bir üye ülke güvenliğinin tehdit altında olduğunu düşündüğünde Kuzey Atlantik Konseyi’nin istişareye çağrılmasını öngörüyor. Bu madde, 1949’dan bu yana yalnızca 7 kez kullanıldı. Türkiye, 2003-2020 yılları arasında Suriye krizi nedeniyle beş kez; Polonya, 2014’te Rusya’nın Ukrayna’daki eylemleri sebebiyle bir kez; 2022’de ise Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası farklı ülkeler tarafından gündeme getirilmişti.

İttifakın 1949'da kurulmasından bu yana 4. Madde yedi kez uygulandı:

Türkiye, 10 Şubat 2003 tarihinde, komşu Irak'taki silahlı çatışmalardan dolayı ülke halkına veya topraklarına yönelik bir tehdit oluşması halinde NATO'dan savunma yardımı sağlanması konusunda NAC'de istişarelerde bulunulması talebiyle 4. Madde'yi resmen devreye soktu. NATO, bir dizi savunma önlemi üzerinde anlaştı ve Şubat sonu ile Mayıs başı arasında Caydırıcılık Gösterisi Harekâtı'nı yürüttü.

Türkiye, 22 Haziran 2012 tarihinde Suriye hava savunma kuvvetleri tarafından bir savaş uçağının düşürülmesinin ardından 4. madde uyarınca NAC toplantısı talep etti.

Türkiye, 3 Ekim 2012'de Suriye'den atılan top mermileriyle beş sivilin hayatını kaybetmesinin ardından, 4. Madde NAC istişareleri talep etti. Bu olayların ardından, 21 Kasım 2012'de Türkiye, Patriot füzelerinin konuşlandırılmasını talep etti. NATO, Türkiye'nin nüfusunu ve topraklarını savunmasına ve sınır boyunca yaşanan krizin yatıştırılmasına yardımcı olmak amacıyla bu savunma önlemini kabul etti.

Polonya, Rusya'nın saldırgan eylemleri sonucunda komşu Ukrayna'da artan gerginlik üzerine 3 Mart 2014'te 4. Maddeyi devreye soktu.

Türkiye, 26 Temmuz 2015 tarihinde, terör saldırıları sonrasında durumun ciddiyetini göz önünde bulundurarak, NAC'ın toplanmasını ve Müttefiklere aldığı tedbirler hakkında bilgi verilmesini talep etmiştir.

Türkiye, 28 Şubat 2020'de Suriye rejimi ve destekçisi Rusya'nın İdlib vilayetinde gerçekleştirdiği hava saldırısında Türk askerlerinin şehit olmasının ardından istişare talebinde bulundu.

Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik tam kapsamlı işgalinin ardından Bulgaristan, Çekya, Estonya, Letonya, Litvanya, Polonya, Romanya ve Slovakya, 24 Şubat 2022'de 4. madde kapsamında istişarelerde bulunulmasını talep etti.

Uluslararası tepkiler

Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski: İhlali “Avrupa için son derece tehlikeli bir emsal” olarak nitelendirdi.

İtalya Başbakanı Giorgia Meloni: “Polonya ile tam dayanışma içindeyiz” dedi.

İtalya Savunma Bakanı Guido Crosetto: Olayı “kasıtlı saldırı” olarak tanımladı ve “Moskova tırmanışı körüklüyor” ifadelerini kullandı.

Almanya Savunma Bakanı Boris Pistorius: “Bu İHA’ların yörünge hatası olmadığı açık. Rus ordusunun provokasyonu.” açıklamasını yaptı.

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen: Strazburg’daki konuşmasında Avrupa güvenliğinin öncelik olduğunu vurguladı.

Moskova’dan açıklama

Rusya Savunma Bakanlığı, kullanılan İHA’ların menzilinin 700 kilometreyi geçmediğini, hedeflerinin Ukrayna’nın batısındaki askeri-endüstriyel tesisler olduğunu savundu. Bakanlık ayrıca, Polonya ile “istişareye hazır olduklarını” belirtti.