Portekiz de sağ ittifak seçimleri kazandı, aşırı sağ yükseldi, sol parti çöktü

İçişleri Bakanlığının yüzde 98'i açılan sandıklara göre verdiği sonuçlarda AD, 14 ay önce yapılan son seçimlere kıyasla yüzde 28,85 olan oy oranını yüzde 32'ye kadar çıkardı.

Portekiz'de 230 sandalyeli Meclis'te tek başına iktidara gelecek çoğunluğu (116) yakalayamayan AD'nin son seçimlerde 80 olan milletvekili sayısını 90'ın üzerine çıkarması bekleniyor.

Sosyal Demokrat Parti (PSD) ve Hristiyan Demokratların (PP-CDS) ittifakından oluşan AD'ye liderlik eden, PSD'nin Genel Başkanı ve görevdeki Başbakan Luis Montenegro'nun gelecek günlerde Cumhurbaşkanı Marcelo Rebelo de Sousa'dan hükümeti kurma görevini alması ve ilk seçenek olarak yine bir azınlık hükümeti kurmayı denemesi öngörülüyor.

Montenegro'nun aile şirketiyle bağlantılı yolsuzluk iddialarından Meclis'te 11 Mart'ta güvenoyu alamayan hükümetin düşmesiyle erken seçime gidilirken, Portekizlilerin buna rağmen sağcı lidere desteğini artırdığı görüldü.

SOL ÇÖKTÜ, AŞIRI SAĞ YÜKSELDİ

Portekiz'deki seçimlerin öne çıkan diğer başlıkları ise sol görüşlü Sosyalist Parti'nin (PS) düşüşe devam etmesi ve PS'ye çok yakın oy oranı alarak, iktidar alternatifleri arasına girmeye başlayan aşırı sağcı Chega'nın yükselişini sürdürmesi oldu.

Ülkede 2015-2022 arasında iktidarda olan, son 1,5 yıldır Pedro Nuno Santos'un liderliğini yaptığı PS, büyük bir çöküş yaşadı.

PS'nin son seçimlerde yüzde 28 oy oranı yüzde 23'e gerilerken, 78 olan milletvekili sayısı da 50-55 aralığına kadar düştü.

Şu anda Avrupa Birliği Konseyi Başkanı olan Antonio Costa'nın liderliği zamanında PS, 2022'deki seçimlerde 120 milletvekili çıkarmıştı.

Aşırı sağcı Chega lideri Ventura: "Chega, Portekiz'de 50 yıllık iki partili sistemi öldürdü"
Portekiz'de 48 yıl süren diktatörlük döneminin sona erdiği 25 Nisan 1974'teki Karanfil Devrimi'nin ardından ülke demokrasi tarihinde ilk kez, aşırı sağcı bir siyasi parti ülkeyi yönetmeye aday bir siyasi güç haline geldi.

Sadece 6 yıllık bir siyasi geçmişi olan Chega, 2024'te büyük bir yükselişe geçerek yüzde 18'e çıkardığı oy oranını bu seçimlerde daha da artırdı.

Chega, yüzde 22-23 aralığında oy alırken, teknik eşitlik yakaladığı PS'ye çok yakın oranda yer aldı.

"Sistemi değiştirdik. Chega bugün Portekiz'de 50 yıllık iki partili sistemi öldürdü. Tarihi zafer elde ettik." diyen aşırı sağcı Chega'nın lideri Andre Ventura, Portekiz'de "istikrarlı ve saygın bir hükümet için mücadele edeceğini" söyledi.

Chega ile PS arasındaki milletvekili sayısının birbirine çok yakın çıkması beklenirken, yurt dışından gelen oylar da dikkate alındığında PS'nin Chega'dan 1-2 daha fazla milletvekili çıkarma olasılığı halen bulunuyor.

AD'nin lideri ve Başbakan Luis Montenegro'nun aile şirketiyle bağlantılı olarak hakkında çıkan yolsuzluk iddialarından Meclis'te güvenoyu alamaması sonucu 11 Mart'ta hükümetin düşmesi sonucu erken seçim kararı alınmıştı.

Portekiz, Bulgaristan'ın ardından son 10 yılda en fazla genel seçime giden ikinci Avrupa Birliği (AB) ülkesi olarak dikkati çekiyor.

Portekizlilerin çözüm bekleyen öncelikli sorunları, diğer AB ülkelerine oranla düşük asgari ücret ve emekli maaşları, konut krizi ve sağlık başta olmak üzere kamusal hizmetlerdeki eksikliklerin yarattığı sosyal zorluklar olarak sıralanıyor.

Başbakan Luis Montenegro yine azınlık hükümeti kurmak istediğini açıkladı.

Avrupa Birliği (AB) ülkeleri arasında Bulgaristan'ın ardından son 10 yılda en çok seçime giden ikinci ülke olan Portekiz'de sandıktan yine siyasi istikrar sağlayacak bir sonuç çıkmadı.

Yaklaşık bir yıldır ülkeyi yöneten Sosyal Demokrat Parti (PSD) ve Hristiyan Demokratların (PP-CDS) ittifakından oluşan AD oylarını artırsa da 230 sandalyeli Meclis'te tek başına iktidara gelecek çoğunluğu elde edemedi.

İçişleri Bakanlığının açıkladığı resmi olmayan seçim sonuçlarına göre AD, 14 ay önce yapılan son seçimlerde yüzde 28,85 oy oranı ile sahip olduğu 80 milletvekili sayısını yüzde 32,1 oranla 86'ya çıkardı.

AD lideri, PSD'nin Genel Başkanı ve görevdeki Başbakan Montenegro, partisinin seçim merkezi olarak kullandığı Lizbon'daki bir otelde yaptığı konuşmada, "Halk bu başkanı istiyor, başkasını istemiyor." dedi.

Bir kez daha azınlık hükümetini deneyeceğinin işaretini veren Montenegro, aşırı sağcı Chega ile anlaşma yapmayacağını, hükümet kurabilmesi için diğer siyasi partilerden "sonuçlardan ders çıkarmalarını ve sorumlu davranmalarını beklediğini" söyledi.

SOSYALİST PARTİ LİDERİ SANTOS İSTİFASINI AÇIKLADI

Öte yandan, seçimlerden öne çıkan diğer başlıklar ana muhalefetteki sol görüşlü Sosyalist Parti'nin (PS) oy oranında yaşadığı çöküş ve aşırı sağın yükselişine devam etmesi oldu.

Şu anda Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı olan Antonio Costa'nın PS'den ayrılmasının ardından Ocak 2024'te Portekiz'de solcu partinin başına geçen Pedro Nuno Santos, alınan seçim yenilgisi sonrası istifa kararı aldığını duyurdu.

"Sol için zor ve sıkıntılı zamanlar yaşanıyor." diyen Santos, partiyi genel kurula götürüp, iç seçim yapılacağını ve kendisinin aday olmayacağını açıkladı.

Santos, "Bu hükümeti desteklemek benim görevim değil ve bu rolün Sosyalist Parti'ye de düşmemesi gerektiğini düşünüyorum. Bu seçimleri biz kışkırtmadık, ancak kazanmak istedik. Portekiz halkı açıkça konuştu ve tarihimiz boyunca her zaman yaptığımız gibi Portekiz halkına saygı duyuyoruz. Luis Montenegro, Portekiz halkının bu seçimlerde kendisine duyduğu güveni nasıl onurlandıracağını bilsin." şeklinde konuştu.

Ülkede 2015 ile 2022 yılları arasında iktidarda olan, 2022'deki seçimde 120 milletvekili çıkararak tek başına iktidara gelen PS, büyük bir çöküş yaşadı.

PS'nin son seçimlerde yüzde 28 oy oranı yüzde 23,38'e gerilerken, 78 olan milletvekili sayısı da 58'e düştü.

AŞIRI SAĞCI CHEGA'DAN TARİHİ SEÇİM ZAFERİ

Portekiz'de 48 yıl süren diktatörlük döneminin sona erdiği 25 Nisan 1974'teki Karanfil Devrimi'nin ardından ülke demokrasi tarihinde ilk kez, aşırı sağcı bir siyasi parti ülkeyi yönetmeye aday bir siyasi güç haline geldi.

Sadece 6 yıllık bir siyasi geçmişi olan Chega (Yeter), 2024'te büyük bir yükselişe geçerek yüzde 18'e çıkardığı oy oranını bu seçimlerde 22,56'ya kadar yükselterek, PS ile aynı sayıda (58) milletvekili çıkardı.

Chega lideri Andre Ventura, seçim sonucunu değerlendirdiği konuşmasında, "Ülkeye 1974'ten beri yaşanmamış bir şeyi duyurabiliriz: Chega ikinci büyük parti oldu. Henüz seçimleri kazanmadık ama tarih yazdık. Bu gece biz de zafer kazandık." dedi.

Ventura, "Portekiz'de 50 yıllık iki partili siyasi dönemi öldürdüklerini ve artık hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağını" savundu.

Bu arada, son seçimlerde 5 milletvekili olan aşırı sol görüşlü Sol Blok (BE) partisi, bu seçimde sadece 1 milletvekili çıkardı.

BE lideri ve partisinden seçilen tek milletvekili olan Mariana Mortagua, solun büyük bir yenilgi aldığını vurgulayarak, "Bu yenilgiyi alçakgönüllülükle ve açıklıkla kabul etmek önemli. BE'nin bu sonuçlarını yarını inşa etmek için düşünmesine olanak tanıyacağımı garanti ediyorum." ifadelerini kullandı.

Seçim sonuçlarının resmileşmesinin ardından Cumhurbaşkanı Marcelo Rebelo de Sousa'nın tüm siyasi partilerin liderlerini tek tek kabul edip, hükümeti kurma görevini seçimden birinci parti çıkan AD lideri Montenegro'ya vermesi bekleniyor.

Portekiz'de, AD'nin lideri ve Başbakan Montenegro aile şirketiyle bağlantılı olarak hakkında çıkan yolsuzluk iddialarının ardından Meclis'te güvenoyu alamamış, ülkede 11 Mart'ta hükümetin düşmesi sonucu erken seçim kararı alınmıştı.

Portekiz halkının çözüm bekleyen öncelikli sorunları, diğer AB ülkelerine oranla düşük asgari ücret ve emekli maaşları, konut krizi ve sağlık başta olmak üzere kamusal hizmetlerdeki eksikliklerin yarattığı sosyal zorluklar olarak sıralanıyor.

İçişleri Bakanlığının 230 sandalyeli Meclis'te yurt dışından gelen oylara göre belirlenecek 4 eksikle açıkladığı ve henüz resmi olmayan seçim sonuçları şöyle:

Demokratik İttifak (AD) 86, Sosyalist Parti (PS) 58, Chega 58, Liberal İnisiyatif (LI) 9, Özgür (L) 6, Üniter Demokratik Koalisyon (CDU) 3, Azorlar adasındaki Demokratik İttifak (AD) 3, Sol Blok (BE) 1, Portekiz Doğa ve Hayvan Korumacı Parti (PAN) 1, Halk İçin Birlikte (JPP) 1.