Saklanmak yerine göz kamaştırıyorlar: Bukalemunlar renklerini nasıl değiştiriyor?

Bukalemunların derisinde yeşil pigment yok! Peki o zaman nasıl bu kadar canlı renklere bürünüyorlar? Cevabı, nano boyuttaki kristal yapılarla oynadıkları bir ışık oyunu…

BUKALEMUNLARIN İLGİNÇ ÖZELLİKLERİ NELER?

Bukalemunlar, doğanın en ilginç ve şaşırtıcı canlılarından biridir. Vücutları yanlardan basık, başlarının üst kısmında miğferi andıran bir çıkıntı bulunur. Ayak yapıları oldukça özeldir: ön ayaklarında üç parmak içte, iki parmak dışta birleşmiştir; arka ayaklarında ise bunun tam tersi bir birleşim söz konusudur. Bu sayede ağaç dallarını ve çalıları rahatlıkla kavrayarak dengeli bir şekilde hareket edebilirler. Kuyrukları da tıpkı bir tutacak gibi kullanılır. Genellikle tek başlarına yaşarlar ve çoğunlukla ağaç ve çalılarda görülürler.

Yaşamları şaşırtıcı detaylarla dolu

Penguenler hakkında şaşırtıcı bilgiler

DİLLERİ, GÖZLERİ VE BESLENME BİÇİMLERİ

Bukalemunların boyları 20 ila 40 santimetre arasında değişebilir. Avlanma konusunda oldukça başarılıdırlar; çünkü uzun, yapışkan uçlu dilleri vücutlarının iki katı uzunluğuna ulaşabilir. Bu da onlara ani ve etkili saldırılar yapma imkânı tanır. Gözleri birbirinden bağımsız hareket edebilir ve neredeyse 360 dereceye yakın bir görüş açısı sağlar. Besin kaynaklarını genellikle çekirgeler, kelebekler, peygamber develeri, cırcır böcekleri, karıncalar ve benzeri böcekler oluşturur. Tehlike anı veya bölge savunması dışında oldukça yavaş hareket ederler.

RENK DEĞİŞTİRME YETİLERİ GERÇEKTEN ÇEVREYE UYUM İÇİN Mİ?

Bukalemunlar denince akla ilk gelen özellik renk değiştirme yetenekleridir. Ancak bu özellik sanıldığı gibi çevreye kamufle olmak için değil, iletişim ve uyarı amacı taşır. Örneğin, bir erkek bukalemun rakip bir erkekle karşılaştığında ya da bir dişiyi gördüğünde daha parlak ve sıcak renklere bürünür. Uyarı seviyesi arttıkça renkler sarıdan turuncuya, oradan kırmızıya dönüşür. Yani dikkat çekici hale gelirler, gizlenmek yerine daha görünür olurlar.

RENK DEĞİŞİMİNİN ARDINDAKİ GERÇEK MEKANİZMA

Uzun yıllar boyunca bu renk değişimlerinin, bukalemun derisindeki pigment hücreleri sayesinde gerçekleştiği düşünülüyordu. Kırmızı, sarı ve koyu melanin pigmenti içeren hücrelerin renkleri yoğunlaştırarak değiştirdiği sanılıyordu. Ancak İsviçre'deki Cenova Üniversitesi'nden bilim insanları, bu mekanizmanın aslında çok daha karmaşık ve etkileyici olduğunu ortaya çıkardı.

Bukalemunların derisinde, pigmentin yanı sıra yapısal renk oluşturan nano kristaller bulunur. Özellikle yeşil rengin ortaya çıkışı, sarı pigmentle birlikte bu kristallerin mavi ışığı yansıtması sonucu oluşur. Yani gerçekte bukalemunun derisinde yeşil pigment bulunmaz. Kristallerin oluşturduğu yapısal yansıma ile sarı pigmentin birleşimi, bize yeşil rengi gösterir.

NANO KRİSTALLERLE RENK AYARI NASIL YAPILIYOR?

Bukalemunlar, renklerini değiştirmek için pigment salgılamaz. Bunun yerine, derilerindeki nano kristallerin dizilişini değiştirerek yansıttıkları ışığın dalga boyunu ayarlarlar. Kristaller arasındaki mesafe arttıkça yansıtılan ışığın dalga boyu uzar; bu da rengin maviden yeşile, oradan sarıya ve kırmızıya doğru kaymasına neden olur. Uyarılmış bir bukalemun derisinde kristaller arasındaki boşluklar belirgin şekilde artar.

Bilim insanları, bu fenomeni yalnızca mikroskop altında değil, aynı zamanda bilgisayar simülasyonlarıyla da doğrulamıştır. Hatta deriye uygulanan fiziksel basınçla kristallerin sıkıştığı ve daha çok mavi ışık yansıttığı gözlemlenmiştir. Basınç kaldırıldığında ise kristaller yeniden genişler ve yeşil ışık geri döner.

GÜNEŞ IŞIĞINA KARŞI DOĞAL KORUMA KATMANI

Bukalemun derisinin altında bir kristal katmanı daha bulunur. Bu katman daha büyük, düzensiz ve seyrek dizilmiş kristallerden oluşur. Bu yapının, görünür ışığın ötesinde kızılötesi ışınları yansıtma görevine sahip olduğu düşünülüyor. Böylece bukalemunlar, özellikle yoğun güneş altında fazla ısıyı geri yansıtarak kendilerini koruyabiliyor.

NANO TEKNOLOJİ HARİKASI

Bukalemunlar sadece renk değiştiren birer “doğa sihirbazı” değil, aynı zamanda nano teknoloji harikası canlılardır. Pigmentlerle değil, ışığın fiziğiyle oynayarak çevreleriyle iletişim kurar ve kendilerini ifade ederler. Bu karmaşık ama estetik sistem, evrimsel olarak ne kadar özel bir yapıya sahip olduklarını gözler önüne seriyor.

Görsel Kaynak: istockphoto