Sigortalı çalışmak emekli işçinin faydasına Sosyal Güvenlik Haberleri

Türkiye kayıt dışı istihdamı azaltma konusunda önemli mesafe aldı. 2014 yılında yüzde 35 seviyelerinde bulunan kayıt dışı istihdam oranı izleyen yıllarda sürekli düşüş kaydetti. 2024 yılında bir önceki yıla göre bir miktar artmakla birlikte bu yılın ilk çeyreğinde geçen yıla göre 0,3 puanlık iyileşme gerçekleşti. Kayıt dışı istihdam oranı yılın ilk çeyreğinde yüzde 24,7 oldu. Bu oran tarım sektöründe yüzde 82,0, tarım dışı sektörlerde yüzde 16,0 olarak hesaplandı. Halen 7 milyon 878 bin kayıt dışı istihdamın 3 milyon 426 bini tarım sektöründe, 4 milyon 451 bini tarım dışı sektörlerde yer alıyor.

SORULARINIZ İÇİN: [email protected]

Yaşlılık aylığı alanların sayısı 12,2 milyon kişiye ulaşıyor. Yaşlılık aylığı alanların bir kısmı sigortalı, bir kısmı ise sigortasız çalışmaya devam ediyor. SSK, BAĞ-KUR veya Emekli Sandığı’ndan emekli olanlar, emekli aylıklarını kestirmeden 4/a statüsünde sigortalı çalışabiliyorlar. Bu kişiler için sosyal güvenlik destek primi (SGDP) adı altında prim ödenir. Prim tutarı, çalışırken alınan brüt ücretin yüzde 32’sidir. Primin 7,5 puanı işçi, 24,5 puanı ise işveren payından oluşuyor.

Emekli aylığını kestirmeden sigortalı çalışanlardan alınan SGDP’nin emekli aylığına bir katkısı bulunmuyor. Bu çalışmadan dolayı emekli aylıkları artmıyor.

EMEKLİ İŞÇİNİN SGDP ÖDEYEREK ÇALIŞMASI EMEKLİ AYLIĞINI ARTIRIR MI?

Emekli aylığını kestirerek sigortalı çalışanlardan normal sosyal sigorta primi alınıyor. Emekli aylığını kestirerek sigortalı çalışanlar, çalışmayı sona erdirip yeniden emeklilik dilekçesi verdiklerinde, aylıkları ödedikleri primler dikkate alınarak tekrar hesaplanır. Çalışılan süreye ve bildirilen kazanca bağlı olarak emekli aylığı artar. Ancak, emekli aylığını kestirerek çalışmak herkes için avantajlı olmayabilir.

Avantajlı olup olmadığını hesaplayarak hareket etmek gerekir. Örneğin, emekli aylığı düşük olup emekli iken çalıştığı işten aldığı brüt ücret yüksek olan kişiler için avantaj sağlarken, emekli aylığı ortalama düzeyde ve çalıştığı işten aldığı ücret düşük veya ortalama düzeyde ise avantaj sağlamayabilir.

Emekli aylığını kestirerek çalışmanın avantaj sağlayıp sağlamayacağı konusunda karar verirken hesaplama yapmak mümkündür. Emekli aylığı, her yıl için prime esas aylık ortalama kazancın yüzde 2’si oranında artar. Örneğin aylık brüt ücreti 50 bin lira olan ve 3 yıl çalıştıktan sonra emekli aylığını yeniden bağlatan kişinin aylığında yaklaşık 3 bin lira artış olur. Gerçekte başka ayrıntılar da etki eder ama fikir vermesi açısından bu yöntem kullanılabilir.

Örneğimizdeki kişinin emekli aylığının ise 30 bin lira olduğunu varsayalım. Üç yıl süreyle emekli aylığını kestirdiği için 30.000 X 36 ay olmak üzere toplam 1 milyon 80 bin liralık aylıktan vazgeçmiş olacak. Bu kişi emekli aylığında elde edeceği 3 bin liralık artışı ancak 360 ayda telafi edebilir.

Buna karşılık emekli aylığı 20 bin lira, emekli iken çalıştığı işten aldığı brüt ücret 195.000 TL olan bir kişinin aylığı 3 yılın sonunda 11.700 TL artar. Bu kişi üç yıl emekli aylığını kestirdiği için uğradığı 720 bin lirayı 61 ayda telafi eder. Kişinin yaşı da genç ise emekli aylığını kestirerek çalışmak avantajlı olabilir.

SİGORTASIZ ÇALIŞAN EMEKLİ İŞÇİ ZARARLI ÇIKAR

Emekliler genellikle “Nasıl olsa sağlık güvencesinden yararlanıyorum. SGDP’nin bana bir faydası yok” düşüncesiyle sigortasız çalışmaya yönelebiliyorlar. Oysa, emekli aylığına katkısı olmasa bile emekli olduktan sonra sigortalı çalışmanın işçiye iki önemli faydası vardır. Bunlardan birincisi, sosyal güvenlik destek primi ile çalışanların iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından yararlanmasıdır. İkincisi ise ihbar ve kıdem tazminatı haklarının olmasıdır.

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu yüzde 10 ve daha fazla çalışma gücü kaybı ortaya çıkanlara emekli aylığının yanı sıra kayıp oranına göre sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. İş kazası sonucu ölüm halinde eşi ve çocuklarına ölüm geliri bağlanır.

Sigortalı çalışan emekli işçiler, ihbar ve kıdem tazminatı konusunda da avantaj elde eder. İşveren, sigortalı çalışan emekli işçiyi işten çıkarttığında hem ihbar tazminatını, hem de kıdem tazminatını ödemek zorunda kalır. Sigortasız çalışan emekli işçinin ihbar ve kıdem alabilmesi için ise dava açması, sigortalı çalıştırıldığına hakimi ikna etmesi gerekir. Bu da yıllarca devam eden bir yargılama süreci anlamına gelir.

SİGORTASIZ İŞÇİ ÇALIŞTIRAN İŞVERENE CEZA

Normal işçiyi olduğu gibi emekli işçiyi sigortasız çalıştırmanın da cezai yaptırımları vardır. İşyerinde yaşanacak iş kazası ve meslek hastalıkları karşısında devlete ve işçilere karşı mesuliyet altına girerler. Çok ciddi idari ve adli yaptırımlarla karşı karşıya kalırlar. Devlet tarafından sağlanan mali teşvikler ile hibeler, krediler ve vergi avantajlarından faydalanamazlar.

Ağır idari para cezaları ile karşılaşırlar. Bir işçiyi 1 yıl kayıt dışı çalıştırmanın denetimle ortaya çıkması halinde 14 asgari ücrete (2025 yılı için 364.077 TL) kadar idari para cezası uygulanır.