Sigortalı görünmek yetmiyor: Kontrol etmezseniz emekli olamayabilirsiniz

Helin Yılmaz

Türkiye’de birçok çalışan, e-Devlet sisteminde prim günlerini tam ve eksiksiz görmelerine rağmen emeklilik başvurularında şok edici bir gerçekle karşılaşıyor: Primler fiilen hiç yatırılmamış. Yani yıllarca çalışmış, SGK'ya kayıtlı görünmüş olsalar da, aslında “emeklilik hakkı” bir yanılsamadan ibaret. Mağdurların sayısı her geçen gün artıyor.

Geçtiğimiz günlerde bir işçi kadın emekliliğine günlerini hesaplarken yaklaşık 2 yıllık sigortalı gününün bu nedenle silindiğini ve günlerini doldurmadığı için emekli olamayacağını öğrendi. Mağdur işçi, Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurarak soruşturma başlatılmasını talep etti. Sürecin ne zaman biteceği ise belli değil. Avukat Gizem Gonce sürecin nasıl işlediğini halktv.com.tr'ye anlattı.

Bir işçi primlerinin yatırılmadığını nasıl anlayabilir?

İşveren işçinin sigorta kaydını yapmak doğal bir yükümlülüğü. Fakat işveren kimi zaman sigorta primlerini zamanında ödemiyor. Bu geç ödeme veya eksik ödenmesi hem sağlık hem özlük haklarının kullanmasında işçi mağdur olabiliyor. Oldukça büyük hak gasplarına uğrayabiliyor. E-devlet sistemi üzerinden işçilerin sigorta primlerinin ödenip ödenmediğini kontrol etmesi gerekir. Bizim sigorta sistemimizde primin yatırılmadığına ilişkin bildirim yöntemi yok.

Primleri yatırılmayan işçi emeklilik yaşı geldiği dönemde fark ettiğinde çok mu geç kalmış olur?

Tabii ki işçiler, bu noktada sigorta başvurusunda, emeklilik başvurusunda bulunduklarında bunu fark ediyorlar. Bu da yapılması gereken şey yine iş davası açmak, iş hukukunun ilgili kuralları ve kanun uyarınca burada sigortalılığın tespiti davası açarak biz geçmişe yönelik olarak o iş yerinde çalıştığımızı ispatlamak zorunda kalıyoruz. Bu hukuki süreçte emekli olmanın tabii ki zaman açısından da kötü bir hal alıyor. Çünkü emekli olma yaşı gelmiş, primlerinin de ödendiğini varsaydığından dolayı gittiğinde başvuru yaptığında prim borcu karşısına çıkıyor. Fakat bu prim borcunu ödemesindeki yükümlü olan kişi işveren olduğu için işveren de zamanında bu prim borcunu ödemediğinden dolayı işçi artık bu noktada o dönem çalıştığının ispatını yapmalı.

Özgür Erdursun tek tek nedenlerini sıraladı: Asgari ücrete ara zam olup olmayacağını açıkladı

İş sözleşmesi, yoksa da tanıklarla bir dava açması gerekiyor. Biz buna iş hukukunda tespit davası diyoruz. Yani sigorta primlerinin ödenmemesinden kaynaklı olarak tespit davası öncesinde arabuluculuk sürecine başvurarak bu durumu SGK'ya bildireceğini ihsar ederek elbette. Çünkü burada işverenlerin de kesinlikle cezai bir sorumluluğu söz konusu.

İşçi ispatlama yükümlülüğünde ancak örneğin 10 sene önce 5 sene bir işyerinde çalıştığı primleri ödenmemişse 5 senelik bir gün eksiği var. Bu yüzden emekli olamayacak belki. O günlerini, o günleri silinmiş oluyor değil mi?

Evet, o günleri hiç sisteme girilmemiş oluyor aslında. Yani sisteme girdiğini farz eden işçinin o kadar beş yıl boyunca çalıştığı halde işveren tarafından primleri ödenmemesinden kaynaklı olarak kesinlikle hak kaybı yaşıyor. Aynı zamanda, yaştan dolayı da erken emekli olması gerekirken emekli olamıyor. Bunun için bizim yapmamız gereken işçiyi korumak için hemen SGK'ya bildirimde bulunmak, işverenin primleri geç ödemesi ya da hiç ödememesinden kaynaklı. Kimi zaman hiç ödemiyor. Bu noktada önemli olan husus mutlaka bunun e-devlet üzerinden tespitini yaparak davasını açarak aslında mahkemenin kanalıyla bilirkişi incelemesiyle tespit ettirmek. Mahkeme bu noktada bilirkişi incelemesinde ve tanıklarla, son kararında o işçinin sigortalı olarak işe başladığı tarihinden itibaren geçmişe yönelik sigorta primlerinin ödenmesine ve ciddi bir idari para cezası uygulanmasına da karar veriyor.

Staj ve çıraklık sigortası mağdurları Meclis'te

İşverene bu süreçte nasıl bir yaptırım uygulanıyor? Bunların hepsini işçiye ve devlete faiziyle mi ödeyecek? Haciz usulü mü gerçekleşiyor? Nasıl bir karşılığı var? Mesela haciz edilecek malı da olmayabilir. Bunun karşılığında bir hapis cezası var mı?

Bu tarz alacaklar kamu alacağı statüsünde sayılıyor. Yani SGK primlerinin ödenmemesinden kaynaklı bir alacak kamu alacağı statüsü olduğu için artık SGK işverene bir ödeme emri tebliğ ediyor. SGK işçiyi bu noktada korumayı amaçlıyor. Fakat burada önemli olan tabii ki işçinin de bir başvuru yapması. Kimi zaman SGK, primlerin ödenmediğini kendi de fark edebiliyor. Fakat bu bu kadar yoğunluk içerisinde herhangi bir bildirim gelmemesinden kaynaklı olarak çok kolay fark edilebilecek bir durum olmadığını belirtmek istiyorum.

Bu süreç elbette uzun bir süreç. Yani bir yılı aşan bir süreç olduğunu söyleyebiliriz. Bu süre zarfında da işverenin tabii ki mal kaçırma niyeti olabilir. Yani maddi olarak mal varlığını kaybetme, iş yeri kapatma durumu söz konusu olabilir. Mahkemelerin daha hızlı davranması gerekiyor. Yani bu tarz tespit davalarında süreci kısa tutmak ve bir an önce işçinin tespitinin, iş hukukundaki o süreleri uzun hale getirmeden karar vermesi bekleniyor ve tedbir konulmasına da karar verilebiliniyor. Dava süresince işverenlerin mal varlıklarının kaçırılmaması için bir tedbir konulma sürecine gidilebiliniyor. Fakat bir diğer husus, SGK da işveren aleyhine bir başvuru yapabilir. İşverene karşı, az önce de bahsettiğim gibi, ödeme emri göndererek süresi içerisinde herhangi bir ödeme yapılmazsa bu sefer banka hesaplarına ve gayrimenkullerine haciz koyma durumu söz konusu olabilir.

Peki, SGK bu haciz işlemlerini ne zaman yapar?

SGK kendi iç işleyişinde ve bu ödeme emri eline geldikten ve 15 gün içinde ödenmediği takdirde haciz sistemi üzerinden işverenin hem menkullerine hem gayrimenkullerine bir haciz uygulaması yapabiliyor. Özellikle banka hesaplarına yapabiliyor. Geç ödemeden dolayı işçiler çok mağdur durumda kalabiliyorlar fakat faiziyle ödeme alınması durumu söz konusu olduğundan ve şu an faizlerin de yüksek olmasını da göz ardı etmemek gerekiyor. Bundan kaynaklı olarak işverenler şu an bu noktada hem SGK'nın haciz işlemlerini başlatması tehlikesiyle de karşı karşıya kaldıklarından dolayı hem arabuluculuk toplantılarında hem yargılama sürecindeki hızlı aksiyon alınmasından da primleri ödeme yoluna gitmek zorunda kalabiliyorlar.

İşçi için bu bildirimi yapmak, bu davayı açmak için bir son tarih var mı? Zaman aşımı dönemi var mı?

Evet, var. Zaman aşımı çok önemli özellikle iş hukukunda. Beş yıllık bir zaman aşımımız var. Yani beş yıl, 10 yıl. O yüzden bu noktaya da kesinlikle dikkat etmekte fayda var. Yani sizin o iş yerine girdiniz ve iş yerinde çalışıyorsunuz fakat iş yerinde çalıştığınız süre zarfında hiç sigortalılık primleriniz yatırılmadıysa dikkat etmeniz gerekiyor.