Süleymaniye de Talabani krizi: İç çatışmanın gölgesinde yeni bölgesel satranç Dış Haberler

Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) lideri Bafil Talabani ve eski eş başkan Lahur Şeyh Cengi arasındaki rekabet, tankların sokaklara indiği, dronların kullanıldığı bir silahlı çatışmaya dönüştü. Bu kavga, Süleymaniye'yi savaş alanına çevirirken, İran'dan Türkiye'ye, ABD'den Rusya'ya kadar birçok aktörün bölgedeki hesaplarını da doğrudan etkiliyor.

PKK terör örgütünün Süleymaniye'deki varlığı, Ankara'nın sert tepkisi, Tahran'ın gölgedeki hamleleri ve Washington'un endişeleri, bu krizi yerel bir kavga olmaktan çıkarıp Ortadoğu’nun en kritik satranç tahtasına dönüştürüyor.

KYB'nin eski eş başkanı Lahur Şeyh Cengi hakkında Süleymaniye'de çıkarılan tutuklama kararı uygulamaya konuldu. Yerel kaynaklar ve Kürt medya kuruluşları, Lahur Talabani'nin güvenlik güçlerince gözaltına alındığını bildirdi.

Bölgedeki siyasi kaynakların verdiği bilgilere göre, Debaşan bölgesinde yoğun güvenlik önlemleri alınırken, Lahur'a ait konutun günlerdir kuşatma altında olduğu ve operasyon sırasında çatışmaların yaşandığı ifade edildi. KYB kaynakları, tutuklamanın "parti içindeki istikrarı sağlamak amacıyla" yapıldığını savunurken, Lahur'a yakın isimler bu hamleyi "siyasi darbe" olarak nitelendirdi.

Süleymaniye'de Çatışmanın Ayak Sesleri

Irak Kürt Bölgesi'nin (IKB) kalbi konumundaki Süleymaniye, son 48 saatte bir iç savaşı andıran gelişmelere sahne oluyor. Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) içindeki derin fay hatları, artık sadece siyasi manevralarla değil, ağır silahların gölgesinde bir hesaplaşmaya dönüşmüş durumda.

Dün geceden bu yana, KYB lideri Bafil Talabani'ye bağlı güçlerin, kuzeni ve eski eş başkan Lahur Şeyh Cengi'nin Debaşan’daki ikametgahını tanklarla kuşattığı ve insansız hava araçlarıyla iki saldırı düzenlediği bildirildi.

Bölgedeki yerel güvenlik kaynaklarından ve siyasi kaynaklarından alınan bilgiye göre, Süleymaniye’nin giriş çıkışları kontrol altına alınırken, kentte hayat durma noktasına geldi. Trafik kilitlenmiş, güvenlik güçleri olağanüstü bir mobilizasyon içinde. Habertürk'e özel açıklama yapan bölgedeki siyasi kaynaklar, siyasetteki bu sertleşmenin bölgedeki İran- ABD- İsrail gerilimin bir devamı gibi olduğunu değerlendiriyorlar.

Ancak, bu gelişmeler, sadece iki kuzen arasındaki güç rekabeti değil; Kürt siyasetinin geleceği, Türkiye-İran dengesi, ABD ve Rusya'nın bölgedeki hesapları açısından da kritik bir kırılma noktası.

KYB'nin Tarihsel Arka Planı: Celal Talabani’den Bugüne

KYB, 1975’te Celal Talabani tarafından kuruldu ve Kürt siyasetinde KDP’ye karşı daha seküler, sol ve Bağdat’la uzlaşmacı bir çizgi benimsedi. Celal Talabani, 2005’te Irak Cumhurbaşkanı olarak Kürt hareketinin en güçlü figürü haline geldi. Ancak 2017’deki ölümünden sonra KYB’nin birleştirici gücü ortadan kalktı.

Birlikten Çatışmaya Giden Yol

KYB, 1975’te Celal Talabani öncülüğünde kurulduğunda hedef, Kürt hareketine yeni bir soluk kazandırmaktı. Barzani liderliğindeki KDP’nin muhafazakar çizgisine karşı daha seküler, sosyalist eğilimli bir alternatif olarak sahneye çıktı. Yıllarca KDP ile rekabet eden KYB, zamanla Erbil-Süleymaniye ekseninde bölgesel bir güç dengesinin simgesi haline geldi.

Ancak bu yapının en önemli güvencesi olan Celal Talabani, Irak Cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturduktan sonra da parti içi fraksiyonları dengelemeyi başarmıştı. Ne var ki, Talabani’nin 2012’de geçirdiği beyin kanaması ve ardından gelen sağlık sorunları, KYB’nin iç dengelerini sarsmaya başladı. 2017’deki ölümü ise bu dengeleri tamamen yok etti.

Hero Talabani Faktörü

Celal Talabani sonrası dönemde, eşi Hero Talabani, bir süre parti içindeki en güçlü figür oldu. Ancak son yıllarda yaşadığı sağlık sorunları nedeniyle siyasetten çekilmesi, KYB’deki boşluğu büyüttü. Bu boşluk, Bafil Talabani ile Lahur Şeyh Cengi arasındaki güç savaşının fitilini ateşledi.

Bafil Talabani: İran'ın Desteklediği Yeni Lider

Bafil Talabani, babasının talimatı ile İngiltere'deki sürgün yıllarının ardından Hero Talabani'nin desteğiyle KYB'nin başına geçti. Ancak göreve geldiğinden beri otoriterleşmekle suçlanıyor. Nitekim kentteki tüm söylemleri ve uygulamalarında bunu gözler önüne seriyor.

Kürt siyasi aktörler ise Bafil'i, "KYB'yi aile şirketine dönüştürmekle" itham ediyor.

Moskova merkezli bir analizde ise şu ifade dikkat çekiyor:

"İran, Süleymaniye'de Bafil Talabani'yi stratejik bir müttefik olarak görüyor. Bu, Tahran'a hem Bağdat hem de Suriye hattında manevra alanı sağlıyor."

Hero Talabani’nin desteğiyle KYB liderliğine gelen Bafil, zamanla parti içinde baskıcı yöntemlere yönelmekle suçlandı. Bağdat merkezli Al-Sabah gazetesi, bu durumu şöyle yorumladı:

“Bafil Talabani, KYB’yi askeri güç ve İran desteğiyle yönetiyor. Bu, partinin konsensüs geleneğini bitirdi."

Rusya merkezli RIA Novosti analizinde ise şu ifade dikkat çekiyor:

"İran, Süleymaniye'de Bafil üzerinden etkinliğini artırıyor. Bu durum, hem Erbil hem Ankara için tehdit"

Bugünkü Krizin Anatomisi: Neler Oldu?

Çatışma Alanı: Süleymaniye’nin Debaşan bölgesi Kuşatma: Bafil Talabani’ye bağlı peşmerge güçleri, tank ve ağır silahlarla Lahur’un yerleşkesini sardı. Dron Saldırıları: İki ayrı İHA saldırısı gerçekleştirildiği iddia edildi. Hukuki Süreç: Lahur için resmi tutuklama kararı çıkarıldığı iddia edilse de, Süleymaniye Polis Sözcüsü Serket Ahmed bu bilgiyi doğrulamadı. Şehirde Durum: Giriş-çıkışlarda kontrol, yoğun trafik ve olağanüstü güvenlik önlemleri.

Habertürk’e bilgi veren güvenlik kaynakları, “Debaşan’da güvenliğin sağlanması için özel planlar yapıldı. İki Namlu Gücü olarak bilinen grubun liderleri için de tutuklama emirleri çıkarıldı” ifadesine yer verdi.

Lahur Talabani: İstihbaratın Gölgesinden Meydan Okumaya

Lahur Şeyh Cengi, (Lahur Talabani) KYB’nin istihbarat başkanlığını yürüttüğü dönemde DEAŞ’a karşı mücadelede kritik bir rol oynadı. ABD ve koalisyon güçleriyle yakın ilişkiler geliştirdi. Bu da onu hem sahada hem diplomatik kanallarda güçlü bir figür haline getirdi. Bir dönem Türkiye ile de yakın ilişkiler kurma arayışında oldu. Ve Kuzeni Bafıl Taklabani'den farklı bir pozisyon aldı.

ABD merkezli Council on Foreign Relations (CFR) raporunda şu tespit yer alıyor:

"Lahur Talabani, saha bağlantıları ve istihbarat yetkinliğiyle KYB içinde gerçek bir güç merkeziydi. Ancak bu güç, partiyi tek elde toplamak isteyen Bafil için en büyük engeldi."

2021’deki eş başkanlık krizinden sonra Lahur’un partiden uzaklaştırılması, KYB’deki çekişmenin açık savaşa dönmesinin başlangıcı oldu. 2021’de KYB eş başkanlığından uzaklaştırılan Lahur, kendi siyasi hareketini kurarak Bafil’e meydan okudu. Son aylarda yeniden KYB’ye dönme sinyalleri vermesi, gerginliği tırmandıran son faktör oldu. Zira Lahur Talabani son dönemde KYB içindeki diğer fraksiyonalarla bir araya gelerek Bafıl Talabani’ye karşı geniş bir muhalefet cephesi oluşturmaya çalıştırıyordu. Bu kapsamda KYB içindeki geleneksel siyasi isimlerle güç birliği arayışı içinde oldu ve Irak Cumhurbaşkanlığı için güçlü bir aday belirleme süreci başlatmıştı.

PKK Faktörü: Türkiye ile İlişkilerde Kırılma

Bafil Talabani’nin en çok tartışılan hamlelerinden biri, terör örgütü PKK ile geliştirdiği ilişkiler oldu. KYB’ye ait helikopterlerin YPG’ye verilmesi ve Kandil’e sağlanan lojistik destek, Türkiye açısından kırmızı çizgiyi aştı. Ankara bu nedenle Süleymaniye’ye hava koridorunu kapattı, ekonomik ve diplomatik yaptırımlar uyguladı.

Ankara’daki güvenlik kaynakları, “Bafil Talabani’nin politikaları, KYB’yi Türkiye için doğrudan bir güvenlik riski haline getirdi” değerlendirmesini yapıyor.

ABD ve Rusya’nın Hesapları Washington’un Kaygısı

ABD merkezli Brookings Institution, son analizinde şu uyarıda bulundu:

“KYB içindeki bölünme, Kerkük ve Musul’da güç boşluğu doğurur. Bu, İran’ın nüfuzunu ve PKK’nın hareket alanını genişletir.”

ABD’nin Lahur Talabani’yi DEAŞ karşıtı mücadelede partner olarak görmesi, Washington’un bu çatışmayı yakından izlemesine yol açıyor.

Moskova’nın Okuması

Rus basınında yer alan yorumlarda ise şu tespit öne çıkıyor:

“Bafil-Lahur çatışması, İran’ın Süleymaniye’deki etkisini artırırken, ABD’nin Kürtler üzerindeki nüfuzunu sınırlıyor. Moskova için bu bir fırsat olabilir.”

Bölgesel Etkiler: Türkiye, İran ve KDP’nin Konumu

İran, Bafil’in gücünü koruması için askeri ve siyasi destek veriyor. Türkiye, KYB’ye yönelik baskıyı artırıyor; istihbarı operasyonel baskı her koşulda masada. KDP (Barzani yönetimi), KYB’deki krizi fırsat bilerek Erbil’in merkezi otoritesini güçlendirmeyi planlıyor.

Uluslararası Perspektif: ABD, AB ve Arap Dünyası

AB, KYB içindeki çatışmayı Irak’ın genel istikrarı için tehdit olarak görüyor. Arap medyasında, “KYB krizi, Irak’ta yeni bir iç savaş dinamiği yaratabilir” yorumları öne çıkıyor.

Olası Senaryolar

KYB’nin Bölünmesi: Lahur’un yeni parti kurması Süleymaniye’yi ikiye bölebilir. Bafil’in Zaferi ve İran Etkisi: Tahran’ın nüfuzu kalıcı hale gelir. Türkiye’nin Sert Tepkisi: PKK bağlantıları nedeniyle askeri ve ekonomik baskı tırmanır. ABD’nin Müdahil Olması: Washington, KYB içindeki krizi diplomasiyle çözmeye çalışabilir.

Süleymaniye Bir Dönüm Noktasında

Süleymaniye’deki kriz, sadece Talabani ailesinin iç hesaplaşması değil; Irak Kürt Bölgesi’nin siyasi geleceğini ve Ortadoğu’daki dengeleri yeniden şekillendirecek bir sürecin başlangıcı. ABD, Rusya, İran ve Türkiye’nin pozisyonları, bu çatışmayı yerel bir mesele olmaktan çıkarıp bölgesel bir satranç oyununa dönüştürüyor.

Kritik soru şu: "KYB, bu krizden tek parça çıkabilecek mi, yoksa Kürt siyasetinde yeni bir bölünmenin eşiğindeyiz?"