Testosteronu artırmanın doğal ve tıbbi yolları Sözcü Gazetesi

Uykusuzluk testosteronu düşürür mü?

- Evet. Araştırmalar, gecede 5 saatten az uyuyan erkeklerde testosteron düzeyinin % 10–15 oranında azaldığını gösteriyor.

- Sadece 1 hafta boyunca az uyku, sabah testosteron seviyesini ortalama % 15 oranında düşürür. (Kaynak: University of Chicago, 2011)

- Uyku apnesi, oksijen seviyesini düşürdüğü için testosteron sentezini baskılar. Tedavi edilmezse total testosteronda ciddi düşüş görülür. (Kaynak: Journal of Clinical Sleep Medicine, 2017)

- Gece geç yatma, sabah geç kalkma gibi sirkadiyen ritim bozuklukları, LH (luteinizing hormon) salımını azaltır. Bu da testislerde testosteron üretimini yavaşlatır. 
(Kaynak: Sleep Medicine Reviews, 2022)

- Testosteron üretimi, özellikle derin uyku evresinde gerçekleşir.

- Uykusuzluk, hem hormon dengesini hem de günlük enerji seviyesini bozar. (Kaynak: Journal of the American Medical Association – Sleep restriction and testosterone levels, 2011)

Takviyelerde dikkat edilmesi gerekenler

- Etki kişisel olabilir. Genetik yapı, bağırsak emilimi ve mevcut eksiklikler sonucu belirler.

- Her doğal ürün güvenli değildir. Karaciğer enzimleriyle etkileşebilir ya da ilaçlarla çakışabilir.

- Kontrolsüz kullanım yan etki yapabilir. Karaciğer hasarı, kan basıncı artışı veya ruh hali değişiklikleri görülebilir. (Kaynak: Cleveland Clinic – Supplements and men’s     health, 2023)

 Tribulus, çinko, maca kökü: Ne işe yarar?

Piyasada doğal testosteron artırıcı olarak tanıtılan birçok ürün var. Ancak hepsi aynı etkiyi göstermiyor. İşte başlıcaları:

- Tribulus terrestris: Libidoyu artırabilir ama testosteron üzerinde net etkisi yok. Bazı çalışmalarda sadece genç sporcularda etkili bulunmuş.

- Maca kökü: Enerji ve cinsel istekte artış sağlayabilir. Ancak testosteronu doğrudan artırdığı kanıtlanmamış.

- Çinko: Eksikliği varsa testosteron düşer. Ancak fazlası da bağışıklığı baskılar. Özellikle diüretik (idrar söktürücü) ilaç kullananlarda eksiklik sık görülür. Erkeklerde günlük önerilen doz 15-30 mg’dır. Kaynak: Nutrition, 2007)

- Ashwagandha: Stresi azaltır ve dolaylı olarak testosteronu destekler. Kortizol (stres hormonu) düşerse, testosteron artabilir. Ancak uzun vadeli etkileri hâlâ tartışmalıdır. (Kaynak: Journal of Dietary Supplements – Herbal testosterone boosters, 2021)

Sonuç: Doğal yolları denemeden tedaviye geçmeyin

Testosteron düşüklüğünde ilk adım: Yaşam tarzı düzenlemeleri.
Uyku, kilo, beslenme, stres ve D vitamini… Hepsi temel taşlardır.
İlaç ya da hormon tedavisi, bu adımlar sonuç vermezse değerlendirilmelidir.

 Hormon tedavisi: TRT

TRT yani Testosteron Replasman Tedavisi, kan düzeyi gerçekten düşükse ve semptomlar varsa gündeme gelir. Ancak her düşük test değeri tedavi gerektirmez.

- Tedaviye başlamadan önce sabah saatlerinde en az iki farklı test yapılmalıdır.

- Total testosteron <300 ng/dL ise ve eşlik eden semptomlar varsa (libido düşüklüğü, kas kaybı, halsizlik, depresyon gibi), tedavi düşünülebilir.

- Jel, enjeksiyon, implant veya ağızdan alınan formları mevcuttur.

- Ama tedavi süresince prostat kanseri riski, kalp hastalıkları ve hematokrit düzeyi yakından izlenmelidir. (Kaynak: Endocrine Society Guidelines – Testosterone therapy in men with hypogonadism, 2018)

Herkes için uygun mu?

Hayır. Aşağıdaki gruplar için hormon tedavisi önerilmez:

- Prostat ya da meme kanseri tanısı olanlara verilmez.
- Yüksek hematokrit (>54), kan yoğunluğu varsa.
- Ağır kalp hastalığı bulunuyorsa.
- Uyku apnesi olanlar. (tedavi edilmiyorsa) (Kaynak: Mayo Clinic–Testosterone therapy: Potential benefits and risks, 2022)

Yan etkiler: Sivilce, ödem, meme büyümesi, kısırlık gibi etkiler görülebilir. TRT, dışarıdan testosteron verildiği için vücudun kendi üretimini baskılayabilir.

 Alternatif olarak...

- HCG (Human Chorionic Gonadotropin) gibi ilaçlarla vücudun kendi üretimi uyarılabilir.
- Clomiphene citrate gibi östrojen bloke edicileri ile beyin-testis hattı aktive edilebilir. (Kaynak: Journal of Urology, 2016)

Melatonin ve testosteron ilişkisi

Melatonin yalnızca uykuya yardımcı bir hormon değil, aynı zamanda antioksidan özellikleriyle testis sağlığını korur.

- Gece boyunca karanlıkta salgılanır.
- Mavi ışık (telefon, ekran vs.), gece melatonin salgısını baskılar. Bu da gece testosteron zirvesini düşürür. (Kaynak: Sleep Health     Journal, 2020)

Bu da dolaylı olarak testosteron seviyesini düşürür. (Kaynak: Sleep Medicine Reviews – Circadian rhythm and hormonal regulation, 2022)  

D vitamini eksikliği neden çok önemli?

D vitamini sadece kemik sağlığıyla değil, testosteron üretimiyle de doğrudan ilişkili.
Eksikliği, erkeklerde düşük testosteron riskini artırır.

Çalışmalar, D vitamini takviyesiyle testosteronda % 10–20 artış olabileceğini gösteriyor.
Günde 2.000–4.000 IU D3 vitamini takviyesi, eksikliği olan erkeklerde hormon seviyelerini yükseltebilir.

Ancak gereksiz ve yüksek doz risklidir; mutlaka ölçüm sonrası başlanmalı. (Kaynak: Hormone and Metabolic Research – Vitamin D supplementation and testosterone, 2012)

Yarın:

- Bu yiyecekler testosteronu baskılıyor olabilir
- Hangi vitamin eksikliği hormon dengesini bozuyor?
- Kahve, alkol ve şekerli içeceklerin gizli etkisi
- Testosteron dostu besinler: Hangi     sebze, hangi et?
- Bitkisel destekler: Hangisi gerçek, hangisi palavra?