Trump’tan “Uyanmış Yapay Zeka”ya Yasak! Sözcü Gazetesi

ABD Başkanı Donald Trump, yapay zekâ alanında dikkat çeken bir adım attı. Trump, 24 Temmuz’da imzaladığı yeni yürütme emriyle, federal kurumların yalnızca “ideolojik olarak tarafsız” yapay zekâ modelleriyle çalışmasını zorunlu hale getirdi. Bu karar, hükümetin ilk kez yapay zekâ sistemlerinin ideolojik içeriğine doğrudan müdahale etmesi anlamına geliyor.

Trump’ın “uyanmış yapay zekâ (woke AI)” olarak tanımladığı sistemler, başta çeşitlilik, eşitlik, kapsayıcılık (DEI), LGBTQ+ hakları ve eleştirel ırk teorisi gibi konularda hassas davranan modelleri kapsıyor. Yeni düzenlemeye göre, bu tür konulara yer veren ya da bu değerleri savunan AI modelleri federal sözleşmelerde kullanılamayacak.

Yürütme emrinde yer alan maddeler arasında, yapay zekâ sistemlerinin “doğruluğa, tarihsel gerçekliğe ve Amerikan değerlerine sadakat göstermesi” gerektiği vurgulanıyor. Teknoloji şirketlerinden ise modellerinin ideolojik bir yönlendirme içermediğini yazılı olarak garanti etmeleri isteniyor.

Trump’ın bu hamlesi, ABD’nin Çin’e karşı teknolojik üstünlük sağlama hedefiyle yürütülen daha geniş çaplı bir “AI Eylem Planı”nın parçası olarak duyuruldu. Planın temel amaçları arasında, bürokrasiyi azaltmak ve Amerikan yapay zekâ araçlarının küresel ölçekte daha rekabetçi hale gelmesini sağlamak yer alıyor.

Ancak karar, hem hukuki hem de etik açıdan büyük tartışmaları beraberinde getirdi. Uzmanlar, “tarafsızlık” gibi kavramların teknik olarak tanımlanmasının ve uygulanmasının oldukça güç olduğunu vurgularken, ifade özgürlüğü ve akademik bağımsızlık ilkeleri açısından risklere dikkat çekiyor.

Yapay zekâ modelleri, insan toplumundan beslenen verilerle eğitildiği için tamamen ideolojiden arındırılmış bir yapının mümkün olmadığını belirten uzmanlar, kararın sansür ve otosansür ortamı yaratabileceği uyarısında bulunuyor.

Başta Google (Gemini) ve Microsoft (Copilot) gibi teknoloji devleri olmak üzere birçok şirket, federal hükümetle çalışmaya devam edebilmek için modellerini yeniden yapılandırmak zorunda kalabilir. Ancak henüz şirketlerden yürütme emrine yönelik resmi bir açıklama gelmiş değil.

Trump yönetimi ise kararı, “Amerikan halkının vergileriyle finanse edilen sistemlerin Amerikan değerlerine aykırı içerikler üretmemesi” gerektiği gerekçesiyle savunuyor.

Yürütme emrinin önümüzdeki haftalarda hukuki itirazlarla karşılaşması ve olası davalarla Anayasa Mahkemesi’ne taşınması bekleniyor.

"Uyanmış Yapay Zeka" Nedir?
Trump yönetimi, “woke AI” yani “uyanmış yapay zeka” terimiyle; toplumsal cinsiyet, ırk eşitliği, LGBTQ+ hakları, çevrecilik, çeşitlilik ve kapsayıcılık gibi değerleri benimseyen, bu doğrultuda yanıtlar üreten sohbet robotlarını kast ediyor.
Bu sistemler, özellikle büyük dil modelleri (LLM) — ChatGPT, Gemini, Copilot gibi — insan haklarını önceleyen ve ötekileştirmeye karşı duyarlı cevaplar vermekle biliniyor.
Ancak Trump ve bazı muhafazakâr çevrelere göre bu sistemler:
Muhafazakâr görüşleri bastırıyor,
Amerikan aile yapısına ve geleneksel değerlere aykırı,
Ve bazen "sol ideolojiyi" destekliyor.
Bu yüzden bu sistemlerin federal kurumlarda kullanılması istenmiyor.

Trump’ın İmzaladığı Yürütme Emri Ne Diyor?
Trump, 24 Temmuz 2025'te imzaladığı yürütme emriyle şu talimatları verdi:
Federal kurumlar, yalnızca ideolojik olarak tarafsız AI sistemlerini kullanacak.
“Woke” olarak tanımlanan içerikler (trans hakları, DEI politikaları, ırksal adalet vurguları vb.) AI içinde yer almamalı.
Yapay zeka geliştiricileri, modellerinin herhangi bir ideolojik önyargı taşımadığını belgelemek zorunda kalacak.
AI, "gerçeklere dayalı, tarihi doğrulara uygun ve Amerikan değerlerine saygılı" olmalı.
Bu, sadece teknolojik değil, ideolojik bir müdahale anlamına geliyor.