Türk boylarının mezarları 750 yıllık anıt ağacın gölgesinde zamana direniyor

Kayseri'nin Develi ilçesine 43 kilometre uzaklıktaki Çataloluk Mahallesi'nde Zamantı Irmağı'nın kolu İkizler Çayı'nın hemen yanındaki mezarlık, Türk boylarının yanı sıra Osmanlı dönemi bezemeli mezar taşlarına da ev sahipliği yapıyor.

Mahalle sakinlerinden hayatını kaybedenlerin de halen defnedildiği mezarlık Kargın, Bayındır, Eymir, Salur ve Alkaevli olmak üzere 5 Türk boyuna ait damgalı mezar taşlarıyla dikkati çekiyor.

Mezarlığı araştıran ve makaleler de yayımlayan Erciyes Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aslı Sağıroğlu, Orta Asya'dan bu yana Türklerin ölü gömme adetlerini sürdürdüğünü, mezar taşlarının tapu senedi konumunda olduğunu söyledi.

Tarihi mezarlıktan, kültür ve tarih araştırmacısı Nezir Ötegen vasıtasıyla haberdar olduğunu ve bölgeye geldiğinde çok ilginç bir manzarayla karşılaştığını anlatan Sağıroğlu, "Anıt ağacının içinde iki mezar taşı beni karşıladı. Mezar taşlarından birinin üzerinde de damga vardı. Yaptığımız araştırmalar sonucunda bir Türk boyu damgası olduğunu öğrendik. Anıt ağaç yaklaşık 750 yıllık ve tescillenmiş karakavak. Bu tescile istinaden biz de mezar taşlarının bu anıt ağaçtan önce dikildiğine kanaat getirdik" dedi.

Sağıroğlu, Kilikya bölgesinden Kapadokya'ya geçmek isteyen konar göçer Türkmen boylarının Çataloğlu Mahallesi'ni bir üs gibi kullandıklarını, varlıklarını mezar taşlarından anladıklarını kaydetti.

Türk boylarının, mezarların üzerine kendi damgalarını işlediklerini aktaran Sağıroğlu, "Biz bu damgaları halıların, keçelerin, yaygılarının üzerinde de görebiliyoruz. Alkaevli boyuna ve Eymir boyuna ait ikişer mezar taşını tespit ettik. Anıt ağacının içindeki mezar taşı Kargın boyuna ait.

En çok da Salur boyuna ait mezar taşı var. Türkiye'de, bir anıt ağacının içinde mezar taşına rastlamadım, bir örneği yok. Belki dünyada bile böyle örnek yok" diye konuştu.

"AHLAT'TAN SONRA ANADOLU'DA ÖNEMİ BİR MEZARLIK ALANI DA BURASI DİYEBİLİRİZ"

Sağıroğlu, ilk Türk aşiretlerinin mezar taşlarının en önemli örneğinin Ahlat'ta bulunduğunu anımsatarak şöyle devam etti:

"Ahlat özellikle süslemeleri, menhir (Toprağa dikine yerleştirilmiş büyük boyutlu taş blok) ve dikili taş geleneğiyle çok ayrı yerde. Ahlat'tan sonra Anadolu'da önemli bir mezarlık alanı da burası diyebiliriz çünkü burası sadece damgalı mezar taşlarıyla değil, aynı zamanda dikili mezar taşı, menhir geleneğiyle de çok önemli. Ayrıca mezarlık alanında Türkmen beylikleri döneminden sonra Geç Osmanlı dönemi bezemeli mezar taşlarıyla karşılaşıyoruz, onlar da çok özel imgelerle kendilerini ifade etmiş."

Mezarlığa defin işleminin devam ettiğine dikkati çeken Sağıroğlu, bunun, mezarlığın giderek tahrip olmasına yol açacağını, bu nedenle yeni definlerin durdurulması gerektiğini belirtti.

Sağıroğlu, 2021 yılında Develi Belediyesinin desteğiyle mezarlık alanında lisans, doktora ve yüksek lisans kademesindeki öğrencileriyle 68 gün boyunca bir dizi çalışma yürüttüklerini, 437 mezar taşı üzerindeki likenleri temizlediklerini, mekanik temizleme yaptıklarını, taşların envanterini çıkarıp makale yazdıklarını sözlerine ekledi.