Türkiye nin orman varlığı yarım asırda 3,2 milyon hektar büyüdü

Birleşmiş Milletler (BM) Orman Forumu (UNFF) Başkanı ve orman yüksek mühendisi İsmail Belen, BM Gıda ve Tarım Örgütü tarafından (FAO) yayımlanan "Dünyanın Ormanlarının Durumu 2024" raporuna ilişkin yaptığı değerlendirmede, dünyadaki toplam ormanın yaklaşık 4 milyar hektar olduğunu, bunun da kara yüzeyinin yüzde 31'ine denk geldiğini, tropikal, boreal ve ılıman kuşaklardaki ormanların özellikle yangın, zararlılar ve aşırı tüketim baskısı altında olduğunu söyledi.

Bu baskının hem alan hem kalite kaybına neden olduğunu dile getiren Belen, bu durumun da ikincil ormanlar ve parçalanmış ekosistemler anlamına geldiğini kaydetti.

Belen, rapordaki verilere göre, 2023 yılında yangınlar sonucu 6 bin 687 megaton karbondioksit salındığına, bunun Avrupa Birliği'nin yıllık fosil yakıt emisyonlarının 2 katı olduğuna dikkati çekerek, yangınların sıklığı ve şiddetinin arttığını, kuraklıklar, aşırı sıcaklıklar ve arazi yönetimindeki yanlış uygulamaların yangını körüklediğini vurguladı.

Dünya genelinde yıllık ortalama 340 ila 370 milyon hektar alanın yangınlardan etkilendiğinin altını çizen Belen, bunun 67 milyon hektarının doğrudan ormanlık olduğunu aktardı.

Belen, son 10 yılda yangınların yılda ortalama yüzde 5,4 arttığına işaret ederek, "İklim değişikliği bu artışın başlıca nedeni. Eğer mevcut eğilim devam ederse yüzyılın sonunda yangınlardan etkilenen alan yüzde 50 artabilir. Ayrıca dumanlar binlerce kilometre taşınarak hava kirliliğine ve solunum yolu hastalıklarına neden oluyor." diye konuştu.

"Çin, Hindistan ve Türkiye gibi ülkelerdeki artış, küresel orman dengesine katkı sağladı"

Belen, Türkiye'nin orman politikalarının örnek gösterilecek nitelikte olduğuna değinerek, "1973 yılında 20,2 milyon hektarlık orman varlığı 2024'te 23,4 milyon hektara çıkıp, Konya'nın yüzölçümüne yakın büyüklükte orman artışı sağlandı. Türkiye'deki ormanların 1973 yılında yüzde 44'ü verimliydi. 2024'te ise bu oran yüzde 59'a kadar çıktı. Aynı şekilde orman serveti yüzde 92 artarak 935 milyon metreküpten 1,8 milyar metreküpe ulaştı. Bu, Türkiye'nin ormanlarını hem büyüttüğünü hem de iyileştirdiğini gösteriyor." değerlendirmesini yaptı.

Dünya genelinde, 1970'lerden bu yana orman alanının net olarak azaldığını aktaran Belen, 1990 ile 2020 yılları arasında yaklaşık 420 milyon hektar orman alanının farklı arazi kullanımlarına dönüştürüldüğünü anlattı.

Belen, "1990-2000 arasında yıllık net kayıp ortalama 15,8 milyon hektardı. Bu kayıp, 2000-2010 döneminde 5,2 milyon hektara, 2010-2020 arasında ise 4,7 milyon hektara geriledi." bilgisini paylaştı.

Net kayıptaki düşüşte bazı ülkelerin ağaçlandırma ve rehabilitasyon politikalarının etkili olduğuna dikkati çeken Belen, "Çin, Hindistan ve Türkiye gibi ülkeler, son yıllarda orman alanlarını artırmayı başardı. Bu da küresel orman dengesine olumlu katkı sağladı. Ancak buna rağmen dünya genelinde net orman kaybı hala devam ediyor." diye konuştu.

Belen, FAO'nun verilerine göre, Türkiye orman varlığını artıran ülkeler sıralamasında 2015'te 46. sıradayken 2020 yılında 27. sıraya yükseldiğini, yine 2020 raporunda dünyada en çok ağaçlandırma yapan ülke sıralamasında Avrupa'da 1, dünyada ise 4. sırada yer aldığını aktardı.

BM UNFF Başkanı Belen, Türkiye'nin orman yangınlarına hazırlık ve müdahale kapasitesiyle dünyada öncü ülkeler arasında yer aldığını dile getirdi.

Ülkede yangınlara müdahale süresinin ortalama 15 dakikaya kadar düştüğünü, hedeflerinin bu süreyi 12 dakikaya indirmek olduğunu belirten Belen, yangınla mücadelede 25 bine yakın personelin yaklaşık 100 helikopterin ve 30 uçağın görev yaptığını söyledi.

Belen, Türkiye'nin yangınla mücadelede sahip olduğu bilgi birikimi, kurumsal altyapı ve uzmanlıkla dünyada örnek bir model sunduğuna işaret eden Belen, "Türkiye'de, 12 orman fakültesi, Orman Mühendisleri Odası'na 22 bin kayıtlı orman mühendisi, 200 yıllık kurumsal geçmişe sahip güçlü bir teşkilat ve Antalya'da dünya çapında faaliyet gösteren yangın eğitim merkezimiz bulunuyor. Bu kapasiteyi küresel düzeyde paylaşarak liderlik üstlenmeliyiz." dedi.

"Yangınlar Akdeniz'den kuzeye doğru kayıyor"

Orman yüksek mühendisi Belen, orman yangınlarının coğrafi dağılımında önemli bir değişiklik gözlendiğini anlattı.

Son yıllarda kuzeye doğru bir kayma olduğuna değinen Belen, "Bugüne kadar orman yangını denilince hep Akdeniz Bölgesi akla gelirdi. Ama artık Trabzon, Artvin gibi Karadeniz illerinde de orman yangınları yaşanıyor. Karabük ve Kastamonu, yangına hassas bölgeler listesine girdi. Son günlerde Bilecik ve Kocaeli'nde gördüğümüz yangınlar bunun bir yansıması." ifadelerini kullandı.

Bu durumun sadece Türkiye için geçerli olmadığını, Kanada, Sibirya, İskandinav ülkeleri gibi kuzey bölgelerinin de artık yangın tehdidi altında olduğunu anlatan Belen, 2023'te Kanada'da tek bir yangında 3 milyon hektar alanın yandığını, Sibirya'da da 10 yıl önce 20 milyon hektarın büyük ölçüde tahrip olduğunu söyledi.

Belen, bu kaymanın iklim değişikliği nedeniyle ortaya çıktığını, kuzey ülkelerindeki ormancılık teşkilatlarının da bu duruma hazır olmadığını belirterek, "Akdeniz'de insanlar ve kurumlar yangınla yaşamayı öğrendi. Ama kuzey bölgeler bu tecrübeye henüz sahip değil." dedi.

Bu riskin artmasında orman bakımı yapılmamasının da önemli bir etken olduğunu dile getiren Belen, uzun yıllardır ağaç kesiminin kötü gösterildiğini, sağlıklı orman için ormancılık bilimi ve tekniğine göre seyreltilmiş, bakımı yapılmış, gençleştirilmiş alanlara ihtiyaç olduğunu, ağaçlar kesilmediğinde büyümediğini, kuruduğunu veya yangında yok olduğunu kaydetti.

"Ormanlar yalnızca devletin değil, toplumun ortak değeri"

Hem çevresel hem ekonomik açıdan en sürdürülebilir yapı malzemelerinden ahşabın çelik ve çimentoya kıyasla yaklaşık 30 kata kadar daha az karbon salımı yapan çevreci bir ürün olduğunu aktaran Belen, aynı zamanda yerli, yenilenebilir ve dışa bağımlılığı azaltan bir enerji kaynağı olduğunu kaydetti.

Belen, Orman Genel Müdürlüğünün öncülüğünde ahşabın kullanılmasını teşvik edici birçok proje hayata geçirildiğini, yangınla mücadelede sadece kamu kurumlarının değil, toplumun da hazırlıklı olması gerektiğini anlatarak, "Gönüllü eğitimi yaygınlaşıyor. Orman köylüsü, öğrenciler, sivil toplum örgütleri sürece dahil ediliyor. Ormanlar yalnızca devletin değil, toplumun ortak değeridir." şeklinde konuştu.