Yandaş şirketler zeytinlikleri istedi: İşte o skandal mektup!

TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’na dün gelen torba yasa, başta Muğla olmak üzere bazı alanlardaki zeytinliklerde madencilik yapabilmesinin önünü açıyor. ÇED süreçlerini hızlandırıyor ve şirketlerin ÇED sürecinde diğer izinleri almasına olanak tanıyor. Zeytinliklerin yanı sıra özel çevre koruma bölgeleri, Milli Parklar Yasası’na göre korunan alanlar, sulak alanlar, yaban hayatı koruma ve geliştirme sahaları ile kültür ve SİT alanları gibi bölgelerde yürütülecek maden ve enerji projeleriyle ilgili Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nü (MAPEG) yetkili kılıyor. Teklif yasalaşırsa stratejik ve kritik madenlerde acele kamulaştırma yapılabilecek ve kamulaştırma kararları ‘tapu’ sayılacak. Yasa teklifinde yer alan en önemli maddelerden biri de kaçak madenlerin affedilmesini kapsıyor.

Bu içerikteki bir düzenleme aslında uzun süredir maden şirketlerinin istediği bir adımdı. Ama hem tepkiler hem de yargının verdiği kararlar özellikle zeytinliklerin madenciliğe açılmasını önlemişti. Son yasa teklifi ise şimdiye kadar yapılmış ve bütünüyle maden şirketlerinin çıkarını gözeten en kapsamlı düzenleme.

Peki bunun arkasında ne var? Kim istedi bunu? Memleketin onca sorunu arasında fırsat bilinip yasa tasarısı jet hızıyla niye geçirilmek isteniyor?

Akbelen direnişini bir hatırlayalım…

Temmuz 2023’te Limak ve İC Holding’in ortak olduğu, Yeniköy ve Kemerköy Termik Santralleri’ni işleten YK Enerji ağaç kesimine başladı. Köylüler ve gönüllüler direnişe geçti. Kamuoyundan da büyük destek gördü. Jandarma marifeti ile köylüler püskürtüldü ve binlerce ağaç kesilerek maden sahası açıldı.

Ama Haziran 2024 geldiğinde YK Enerji, bölgede kömür çıkartmayı aniden durdurdu.

Sebebi bir ay sonra ortaya çıktı…

YK Enerji, Hazine ve Maliye Bakanlığı Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na “Yeniköy ve Kemerköy Termik Santrallerine İlişkin Yaşanan Hukuki ve Fiili İmkansızlıklar” başlığıyla bir mektup gönderdi. Mektupta özetle şöyle deniliyordu:

23 Aralık 2014 tarihinde imzalanan ve santrallerin işletme hakkını kendilerine veren sözleşme ile beş ayrı linyit madeni ruhsat alanının da devredildiği hatırlatılıyordu. Maden sahasının bir kısmının, “zeytincilik mevzuatı nedeniyle kamulaştırılamadığı” belirtiliyordu. Ayrıca Akbelen Ormanı için tanınan ağaç kesme iznine karşı açılan dava ile Yeniköy ve Kemerköy Termik Santralleri’nin çevre izin ve lisanslarının iptali talebiyle açılan davalar sebebiyle ek maliyetler çıktığı, bunların yüzünden sözleşme yükümlülüklerini yerine getiremeyecekleri ileri sürülüyordu.

Yani YK Enerji, “zeytinliklere dokunamıyorum, ayrıca bana direniş ve davalar nedeniyle ek kaynak aktarın” diyordu. Bu olmazsa sözleşmeyi feshetme tehdidinde bulunuyordu. Şirketin talepleri arasında “azami uzlaştırma fiyat mekanizmasının” revize edilmesi de vardı. Ve bunları görüşmek üzere Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, EÜAŞ, EPDK ile toplantı talep ediliyordu.

Nitekim seçim geçti ve mektuptan sonra tam da şirketin isteğine uygun olarak, mevzuata aykırı biçimde 16 Temmuz 2024 günü, Maden Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG), Akbelen bölgesindekiler de dahil 242 bin 40 dönümlük alan için “kamu yararı kararı” aldı.

Burada zeytinli tarım arazileri, zeytinlikler, tarım arazileri ve yerleşim yerleri yer alıyor. Böylece acele kamulaştırmanın önü açılmış oluyor.

Tabi şirket lehine yapılanlar bununla da bitmiyor. Şirketin “zararımı tazmin edin” talebi için de bir adım atılıyor. Ve yine maliyet bize yıkılıyor. “Kamu yararı kararı” alınmasından dokuz gün sonra, 25 Temmuz 2024 günü Resmi Gazete’de Elektrik Piyasası Kapasite Mekanizması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik yayımlandı. Yönetmeliğe bir “geçici 2’inci madde” eklendi. Şöyle deniliyor maddede:

“Kapasite mekanizması için 2024 yılı içerisinde ek bütçe tahsis edilmesi halinde, tahsis edilen bütçenin tamamı yerli kömür ve doğalgaz santrallerine dağıtılacaktır.”

Bu madde ile kapasite mekanizması ödeneği hesaplanırken kullanılan sabit maliyet bileşeni yerli kömür için MWh başına 300 liradan 450 liraya yükseltildi. Böylece milyonlarca liralık bir ek kamu kaynağının daha Limak-İC Holding ortaklığına aktarılmasının önü açıldı.

İşte Limak-İC ortaklığının geçen yılsın sonunda bir mektupla özel olarak istediği uygulamalar epeyce bir genişletilip şimdi bir yasa haline getiriliyor. Şirketler istiyor, iktidar yapıyor…