Yapay zeka yatırımları enerji yatırımlarını geride bıraktı

Uluslararası Enerji Ajansının (IEA) bu yıl 10'uncusunu yayımladığı Dünya Enerji Yatırımları raporundan derlenen bilgilere göre, enerji sektöründe maliyetlerin yükselmesi ve politika belirsizlikleri yatırım kararlarını etkilerken sermaye daha çok yapay zeka odaklı projelere yönelmeye başladı.

Şirketlerin enerji AR-GE harcamaları ise 2020'den bu yana en düşük büyüme oranını gösterdi. Risk sermayesi yatırımları 2024'te 8 milyar dolar azaldı. Yüksek faiz oranları inovatif şirketlerde öz sermaye yatırımını daha az çekici hale getirdi.

Yavaşlamayan bir diğer alan ise yapay zeka oldu. Yapay zeka 2024'te, enerjiyle ilgili risk sermayesi yatırımlarının yaklaşık 3 katına denk gelen 84 milyar dolarlık yatırım topladı.

Yapay zekaya olan ilgi, enerji sistemi optimizasyonu ve enerji inovasyonu için fırsatları da beraberinde getirdi.

Çinli şirketlerin küresel AR-GE payı Avrupa'yı geçti

Rapora göre, 2025 itibarıyla, merkezi Çin'de bulunan şirketler, küresel kurumsal enerji AR-GE harcamalarında en büyük paya sahip hale geldi.

Çinli firmaların payı 2015'te yüzde 16 iken, 2025'te yüzde 38’e yükseldi. Bu oranla ülkedeki şirketler, yüzde 27 ile 2. sırada gelen Avrupalı firmaların önüne geçti.

Çin'de kamu ve özel sektör arasındaki sınırların daha belirsiz olması, enerjiyle ilgili inovasyonlarda kamu ve özel AR-GE harcamalarının uyum içinde yürütülmesine olanak sağlarken, Çin'in temiz enerji üretim zincirlerinde rekabet avantajı elde etmesine katkı sundu.

2015'te enerji AR-GE bütçesi en yüksek 20 şirket arasında çoğunlukla ABD ve Avrupa merkezli otomotiv ve petrol-gaz şirketleri bulunuyordu. O dönemdeki istisnalar yalnızca Çin Devlet Elektrik Şebekesi (State Grid) ve PetroChina idi. Ancak 2024'e gelindiğinde bu listede dikkate değer değişiklikler yaşandı.

Çinli saf batarya üreticisi CATL listeye girdi, elektrikli araç odaklı 2 üretici olan BYD ve Tesla listeye dahil oldu. Elektrifikasyon için ekipman tedarik etmeye odaklanan Denso, Schneider Electric ve Robert Bosch gibi firmalar da listede yer aldı.

İlk 20'de kalan petrol ve gaz şirketleri ise Petrochina, Sinopec ve Saudi Aramco oldu.

Bu gelişmeler, Çinli firmaların enerji teknolojileri alanında artan küresel etkisini ve özellikle temiz enerji alanındaki rekabetçi konumunu gözler önüne seriyor.

Enerji AR-GE alanında sadece yüzde 1 büyüme yaşandı

Şirketlerin enerji teknolojilerine yönelik AR-GE harcamaları 2024'te belirgin şekilde yavaşladı. Kurumsal enerji AR-GE harcamaları, yalnızca yüzde 1 oranında artarak son 10 yılın en düşük seviyelerinden birine geriledi. Bu düşük büyüme, Kovid 19 salgınının etkili olduğu 2020 hariç tutulduğunda, kaydedilen en zayıf performans oldu.

Raporda, batarya, kömür, nükleer enerji, yenilenebilir enerji ve termik santral ekipmanları gibi kilit alanlarda faaliyet gösteren firmaların AR-GE yatırımlarını azalttığına dikkat çekildi. Yüksek sermaye maliyetleri ve belirsiz piyasa koşullarının, uzun vadeli ve riskli projelere yönelik iştahı düşürdüğü belirtiliyor.

Bu durum, özellikle küresel temiz enerji dönüşümünün hız kazanması gereken bir dönemde, özel sektörün AR-GE motivasyonunda ciddi bir kırılma yaşandığını gösteriyor ve enerji dönüşümünün seyrinin, artık yalnızca kaynaklara değil, inovasyona yönelen sermayenin rotasına da bağlı olduğuna işaret ediyor.