Yemek kartı kullanırken dikkat! Tazminatsız işinizden olabilirsiniz! Hangi durumlar riskli? Yasalar ne diyor? 6 SORU 6 YANIT

Yemek kartları, çalışanların günlük yemek ihtiyaçlarını karşılamada yaygın olarak kullanılan bir ödeme aracı haline geldi. Hem işverenler hem de çalışanlar için pratik ve kolay çözümler sunan bu kartlar, çeşitli sektörlerde işçi memnuniyetini artırmak amacıyla tercih ediliyor.
Ancak, yemek kartlarının kullanımına dair uygulamalar ve kurallar zaman içinde değişiklik gösterebiliyor, bu da hem kullanıcılar hem de işverenler için bazı soru işaretlerine yol açabiliyor.
TARTIŞMALAR YENİ DEĞİL, ÜÇ YILDIR SÜRÜYOR

Yemek kartlarıyla ilgili tartışmalar yeni de değil; son üç yıldır devam ediyor. Özellikle geçen yılın sonunda, kartların market alışverişinde kullanımı yeniden gündeme geldi. Hatta İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi, son dönemde yemek kartlarıyla ilgili yayılan çeşitli iddialar karşısında açıklama yapma gereği duydu.
Geçtiğimiz günlerde Hürriyet Gazetesi yazarı Noyan Doğan da bu konuyu köşesine taşıyarak şu bilgileri paylaşmıştı:
-- Yemek kartı, çeki, kuponu; yemek bedeli ödemesi dışında nakit ya da nakit yerine geçecek şekilde başka amaçlarla kullanılırsa günlük 158 TL’lik tutar prime esas kazanca tabi tutulmayacak ancak bu tutarı aşan kısım, sigorta primine tabi olacak ve prim kesintisi yapılacak. 
-- Örneğin, işveren, çalışanı için aylık 6 bin TL tutarında yemek kartı verdi. Çalışan ay içinde 22 gün çalışıyor. Günlük 158 TL yemek bedeli üzerinden 22 günlük tutar 3 bin 476 TL ediyor. İşte 6 bin TL’nin 3 bin 476 TL’si prime esas kazançtan istisna tutulacak, 2 bin 524 TL’si ise prime esas kazanca dahil edilecek. Yemek kartları bugüne kadar nasıl marketlerde kullanılıyorsa bundan sonra da kullanılmaya devam edecek.

DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN BİR HUSUS VAR!

Ancak burada önemli bir nokta bulunuyor: İşveren, yemek kartının sadece restoranlarda kullanılacağını açıkça belirtip çalışanı bilgilendirmişse, çalışan kartı restoran dışı kullanmaya devam ettiğinde çeşitli sorunlarla karşılaşabilir.
Peki, bu sorunlar neler olabilir? Merak edilenleri 6 soruda Avukat Zühal Akbel ile mercek altına aldık.
‘KONUNUN AÇIKÇA İFADE EDİLDİĞİ BİR BELGE İMZALATILMASI GEREKİYOR’
1- İşverenin yemek kartının yalnızca restoranlarda kullanılabileceğine dair talimatının geçerli olabilmesi için bu talimatın yazılı olması şart mıdır, yoksa sözlü olarak verilmiş bir talimat da hukuken bağlayıcı sayılır mı?
Zühal Akbel: Bu husus, ispat açısından önemli. Çünkü işçi, kartın hangi alanlarda kullanılacağına dair yeterli bilgilendirme yapılmadığını iddia edebilir. Böyle bir durumda, işverenin bu bilgilendirmenin yapıldığını belgeleyerek ispat yükümlülüğünü yerine getirmesi gerekebilir.

Bu nedenle, işverenlerin yemek bedeli adı altında verilen yemek kartlarını işçiye teslim ederken, “Yemek kartlarına yüklenen tutarların yalnızca yemek yenmesi amacıyla kullanılması gerekmektedir” şeklindeki ifadeyi içeren bir belge imzalatmaları veya bu hususu iş sözleşmesine eklemeleri hâlinde, söz konusu kısıtlamayı ispat etmeleri daha kolay olacaktır.
Ancak önemle belirtilmelidir ki işçinin yaptığı harcamalar takip edileceğinden, bu durum kişisel verilerin işlenmesini de beraberinde getirir. Bu çerçevede, işverenin Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında, işçiden yazılı onay alması gerekiyor.

‘İŞ SÖZLEŞMESİ TAZMİNATSIZ OLARAK FESHEDİLEBİLİR’

2- Yemek kartının restoran dışında kullanılması hâlinde, işveren hangi koşullarda bu durumu ‘haklı neden’ sayarak iş sözleşmesini tazminatsız feshedebilir? 
Zühal Akbel: Bu soruya yanıt verebilmek için, öncelikle işçi ile işveren arasında imzalanan iş sözleşmesinde bu konuyla ilgili açık ve kesin bir hükmün bulunup bulunmadığına bakılmalıdır. Ayrıca, İş Kanunu çerçevesinde, işçinin kartı ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı şekilde kullanıp kullanmadığı da değerlendirilmeli.
Zira, İş Kanunu’nun 25’inci maddesi işverene haklı nedenle fesih hakkı tanıyor. Özellikle 25/2. fıkra, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışlarda bulunması hâlinde iş sözleşmesinin tazminatsız olarak feshedilebileceğinin altını çiziyor. Ancak bu tür bir fesih işleminde, somut olayın koşulları dikkate alınarak ayrı ayrı değerlendirme yapılması gerekir.

YANLIŞLIKLA RESTORAN DIŞINDA KULLANILIRSA NE OLUR?

3- İşçi, kartı yanlışlıkla ya da bilmeden restoran dışında kullanırsa bu yine de tazminatsız fesih sebebi olabilir mi?
Zühal Akbel: Bu konuya ilişkin olarak SGK’nın 2022/22 sayılı Genelgesi’nde yer alan “Yemek bedeline ilişkin diğer hususlar” başlıklı bölümde, yemek kartlarına, çeklerine veya kuponlarına yüklenen bedellerin sigorta priminden istisna tutulabilmesi için bu araçların yalnızca yemek yenmesi amacıyla kullanılması gerektiği açıkça belirtiliyor. 
Genelgede ayrıca, yemek bedeli adı altında sigortalılara veya onlar adına üçüncü kişilere yapılan ödemelere ilişkin muvazaalı durumların tespiti hâlinde, 5510 sayılı Kanun’un 89. maddesi uyarınca prim kaybının işverenden gecikme zammı ve cezasıyla birlikte tahsil edileceği ifade ediliyor.

Bu doğrultuda, yemek kartının amacı dışında kullanıldığının tespit edilmesi ve bu durumun belgelenmesi hâlinde, işverenin geçerli nedenle işçinin iş akdini sonlandırması veya uyarı (ihtar) yoluna gitmesi gündeme gelebilir.

İŞÇİ DURUMU YARGIYA TAŞIRSA NASIL SONUÇLANIR?
4- Yemek kartının restoran dışı kullanımına dayalı olarak işten çıkarılan bir işçi bu durumu yargıya taşıdığında, iş mahkemeleri hangi kriterleri dikkate alarak karar verir? 
Zühal Akbel: Böyle bir durumda, hem İş Kanunu hükümlerinin hem de işçi ile işveren arasında imzalanmış olan iş sözleşmesi ve varsa ilgili taahhütnamelerin detaylı şekilde incelenmesi gerekecek. Yetkili mahkeme; somut olayın koşullarını, dosyada yer alan delilleri, İş Kanunu hükümlerini ve taraflar arasında imzalanan sözleşmenin kapsamını birlikte değerlendirerek bir karara varacak.
YEMEK ÜCRETİNİ MAAŞIN BİR PARÇASI GİBİ GÖSTERENLER DİKKAT!
5- Yemek kartının ücretin bir parçası gibi gösterilip çalışana maaşın dışında büyük miktarda verilmesi yasal mıdır?
Zühal Akbel: İşveren, yemek ücretini maaşa ilave olarak ödemek zorunda. Özellikle işçinin asgari ücret alması durumunda; Asgari Ücret Yönetmeliği’nin “İşverenin Sorumluluğu” başlıklı 12. maddesinde yer alan, “İşverenler tarafından işçilere sağlanan sosyal yardımlar sebebiyle asgari ücretten herhangi bir indirim yapılamaz” hükmü gereği, yemek bedeli asgari ücrete ek olarak verilmelidir.
Buna göre, brüt asgari ücret (prime esas kazanç alt sınırı) içerisine yemek bedeli dâhil edilmez. Ayrıca, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun son açıklamasına göre, “Yemek kartı/çeki/kuponu sadece yemek bedeli ödemelerinde kullanıldığında, yüklenen tutar prime esas kazanca dahil edilmez.” Ancak, 158,00 TL’yi aşan tutarların prime esas kazanca tabi olduğu açıkça vurgulanıyor.

İŞÇİ YEMEK ÜCRETİNİ NAKİT OLARAK İSTEYEBİLİR Mİ?

6- İşçi, yemek kartını kullanmak istemediğini söyleyip nakit yemek yardımı talep edebilir mi? 
Zühal Akbel: İşverenin bu husustaki kararı belirleyicidir. İşverenin bu hususu kabul etmek gibi bir zorunluluğu bulunmuyor.
Fotoğraflar: iStock