Yılanların alanına girmeyin, zarar vermeyin, türüne dikkat edin!

Sürüngen sınıfında yer alan yılanlar, kendi vücut ısılarını koruyamıyor. Bu nedenle kışı uykuda geçirirken, havaların ısınmasıyla birlikte hareketli hale geliyor ve görünür oluyor.

Özellikle Haziran ayıyla birlikte, sosyal medyada binlerce yılan paylaşımı yapılmaya başlandı. Yılanlar insanların bulunduğu yerlere geliyor; parklarda, bahçelerde, evlerde hatta apartmanların üst katlarında bile görünüyorlar.

[Ağrı bölgesinde görülen zehirli engerek.]

Yeni bir durum yok

Aslında yılanların davranışları değişmedi ya da sayıları artmadı. Ancak insan nüfusunun artması, kentlerin büyümesi ve daha fazla alana yayılması yanında, sosyal medyanın yaygınlaşması bu durumun nedeni olarak gösteriliyor.

Aslında yılanlar insanların bulunduğu alanlara gelmiyor, insanlar daha fazla onların bulunduğu alanlara girmeye başladı. Bu da kaçınılmaz karşılaşmaları getirdi.

[Antalya'da araba bagajına giren yılan.]

‘Venom’ sahibi hayvanlar

Hayvanlar tarafından üretilen zehirlere ‘venom’ deniliyor. İçinde enzim, peptid, polipeptid, glikozid, formik asit gibi birçok kimyasal bileşik bulunuyor. Venom sahibi hayvanlar ısırarak ya da iğne sokarak bu zehri diğer canlılara veriyor.

Venom sahibi yılanlar da dünya genelinde önemli ölümcül sebepler arasında ancak her yılan zehirli değil.

Colubridae (tüm yılanların 3’te 2’sini oluşturuyor), viperidae (engerekler), elapidae (kobralar) ve cratalidae (çıngıraklı yılanlar) olarak dört ana gruba ayrılan yılanların zehirli olup olmadığını anlamak için önce görünüşüne bakılması ve uzak durulması gerekiyor.

Veteriner Farmakoloji ve Toksikoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Ender Yarsan, zehirli ve zehirsiz yılanların dış görünüşlerine ilişkin şu bilgileri veriyor:  

Zehirli

Zehirsiz

Baş

Üçgen / Ok Başı

Dar / Düz

Isıya Duyarlı Organ

Var

Yok

Pupilla (Gözbebeği)

Elips

Yuvarlak

Kuyruk

Sivri / İnce

Yuvarlak / Küt

Pullar

Tek Sıra

Çift Sıra

"Mutlaka tedavi uygulanmalı"

Yılan zehrinin 25’e kadar farklı madde içerebileceğini ve çok etkin madde olduğunu belirten Prof. Dr. Yarsan, şunları söylüyor:

“Yılan sokmalarında tedavi uygulanırsa ölüm oranı yüzde 1, uygulanmazsa yüzde 15’in üstündedir. Hayvanın türü, yaşı, ısırılma yeri gibi faktörler zehirliliği önemli derecede etkiler. Kedi, köpek ve at diğer hayvanlara göre yılan zehirlerine daha dayanıklıdır. Isırma yeri de önemlidir. Yağ dokusu fazla olan yerden ısırma zehirliliği azaltırken, baş ve boyun bölgesindeki ısırmalar nefes alıp-vermeyi engelleyecek ölçüde solunum yollarında daralmaya sebep olabilir. Yılan zehirleri hemen hemen tüm organ ve dokularda etkilerini gösterirler.”

[Iğdır'da görülen koca engerek, zehirli türler arasında.]

Vücudu nasıl etkiliyor?

Yılan zehri kalp, damar, solunum, merkezi sinir sistemi, kan, böbrek ve cilt başta olmak üzere tüm vücut üzerinde olumsuz etkilere neden oluyor.  Başta sokulan yer olmak üzere ciddi ağrılara neden olabiliyor. Deride kızarma ve vücutta ateş meydana gelebiliyor. Uyuşma gibi etkiler görülebiliyor.

[Ankara'da binada yakalanan yılan.]

Ne yapılmalı?

Prof. Dr. Yarsan, yılan sokması durumunda hızlı bir şekilde doğru müdahale yapılmasının hayat kurtaracağını belirtiyor ve yapılması gerekenleri şöyle sıralıyor:

Hızla bir sağlık kuruluşuna başvurun:En önemli adım, tedavi için bir sağlık kuruluşuna başvurmak. Yılan zehirleri ciddi etkilere yol açabileceğinden, acil tıbbi müdahale gerekir. Antivenin (zehir antiserumu) uygulaması:Sokmanın ardından ilk 4 saat içinde antivenin verilmesi, yerel ve sistemik hasarın önlenmesi açısından çok önemli. Antiven, yılanın zehrini etkisiz hale getiriyor. Hareketi sınırlayın: Sokulan kişi ya da hayvan, hareketsiz bırakılmalı. Hareket, zehirin vücutta daha hızlı yayılmasına yol açabilir. Zehirli yılanı tanıyın:Eğer mümkünse, ısıran yılanın türü belirlenmelidir. Bu, hangi antiveninin kullanılacağını belirlemeye yardımcı olur. Zehrin yayılmasını engelleyin:Sokma bölgesine yakın bir alana turnike uygulanabilir. Ancak turnikenin sadece kısa süreli uygulanması gerekir. Aksi takdirde, yerel dolaşımı engelleyerek daha fazla doku hasarına yol açabilir. Bölgeyi temizleyin:Isırılan bölge dikkatlice temizlenmeli ancak ağrı ve şişliğin artmaması için yara üzerine baskı yapılmamalı. Buz torbası uygulayın:Yılan sokmalarında şişlik, zamanla yayılabilir. Buz torbası, şişliği azaltmak için etkili bir yöntem olabilir.

[Yılanlar, yırtıcı kuşların ana besin kaynaklarından biri.]

"Doğada dikkatli olun"

Yılan sokmalarına karşı alınması gereken basit önlemler de var ve faydası çok. Prof. Dr. Ender Yarsan, bu önlemleri şöyle sıralıyor:

Doğada dikkatli olun:Yılanlar, sıcak iklimlerde daha aktif olurlar. Doğaya çıktığınızda dikkatli olun ve uzun giysiler, sağlam ve bot gibi yüksek ayakkabılar giyin. Evcil hayvanları koruyun:Evcil hayvanlar, yılanlardan zarar görebilir. Bu nedenle evcil hayvanlarınızı tehlikeli olan bölgelerden uzak tutun. Saygı gösterin:Yılanların doğal yaşam alanlarına saygı göstermek, sokma riskini azaltabilir. "Doğal denge için gerekli"

Yılanlar, özellikle kemirgen nüfusunu (fare vs.) kontrol altında tutarken, kartal, şahin gibi hayvanlar içinde önemli bir besin kaynağı. Bu nedenle yılanlarla karşılaşıldığında zarar verilmemesi, uzman ekiplerden yardım alınarak, yakalanmaları ve yeniden doğaya bırakılmaları gerekiyor.