Zehirli akrep soktu, hastaneye kaldırdı! Bu mevsimde ve megakentte yaşanması normal mi? Yüksek katlara bile çıkabiliyor

Ünlü sanatçı Nükhet Duru, akrep sokması nedeniyle İstanbul Fulya'daki özel bir hastaneye kaldırıldı. Tedavi altına alınan 71 yaşındaki Nükhet Duru’nun sağlık durum hakkında henüz bir açıklama yapılmazken, durumunun kontrol altına alındığı doktorlarının birkaç gün boyunca dinlenmesini tavsiye ettiği öğrenildi.

Olayın tam olarak nerede yaşandığı bilinmese de Fulya'da hastaneye kaldırıldığı için İstanbul’da yaşandığı tahmin ediliyor.

Peki İstanbul gibi mega kentlerde akrep olması normal mi?

İstanbul’da zehirli akrep türü var mı?

Her akrep sokması riskli mi, zehirsizi de var mı?

Bu mevsimde akrep olması normal mi?

Büyük şehirlerde evlere girer mi? Üst katlara çıkar mı?

Akrep sokması vakalarında ilk dakikalar neden önemli?

Manisa Celal Bayar Üniversitesi (MCBÜ) Alaşehir Meslek Yüksekokulu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ersen Aydın Yağmur ve Acil Servis Hekimi Dr. Emir Hüseyin Ağar'da tüm bu sorularımızın yanıtı aldık.

SICAKTA, AÇ OLDUKLARINDA VE TEHDİT EDİLDİKLERİNDE DAHA FAZLA ZEHİR SALIYORLAR

Akrepler, sıcak zamanlarda daha aktiflerdir. Bunun nedeni akreplerin vücut sıcaklıklarının değişken olması yani soğuk kanlı olmalarıdır.

İnsanların bahçelerini sulamalarının bazı akrep türlerinin insanların yaşadıkları yerlere gelmelerine sebep olabileceğini belirten Prof. Dr. Ersen Aydın Yağmur,  bazı böcekler ışığa geldiği için akreplerin bunları avlamaya gelebileceğini, sıcakta, aç olduklarında, tehdit edildiklerinde daha fazla zehir verdiklerini dile getirdi.

ZEHRİ ETKİLİ AKREP SAYISI ÇOK AZ

Her akrep sokması riskli mi, zehirsizi de var mı?

“Bazılarının zehirleri zayıftır ve sadece alerjik bünyeli insanlar için tehlikelidir. Bazı türlerin de zehirleri orta derecede etkilidir ve çocuklar için ölümcül olabilir.” diyen Yağmur, bütün akreplerin zehirli olduğunu ancak zehri etkili akrep türlerinin sayısının çok az olduğunu söyledi ve zehrin insanları nasıl etkilediğini şöyle anlattı:

“Akreplerin önemli bir kısmında sinir sistemini etkileyen nörotoksik zehirler var iken büyük bir kısmında da zehri zayıf ve etkisi lokal olan sitotoksik zehir bulunur. Sitotoksik zehirlere örnek olarak bal arısının zehrini verebiliriz. Eğer alerjik bir durum söz konusu değilse akreplerdeki sitotoksinlar tehlikeli değildir. Engerek yılanı gibi bazı hayvan türlerinde çok etkili ve iç kanamaya sebep olarak ölüme sebep olan sitotoksinler bulunabilir.”

Yağmur, akreplerin insanlara karşı savunma amaçlı olarak ya da insanlar yanlışlıkla üzerlerine bastığında soktuğunu ama her akrep sokmasının tehlikeli olmadığının altını çizdi.

“Her akrep soması riskli değildir. Zehirsiz akrep yoktur ama Türkiye’deki akrep türlerin yaklaşık 2/3 ‘nün zehri insan için tehlikeli değil ve zayıftır. Ancak alerjik bünyeli insanlar için tehlikeli olabilir.”

İstanbul’da tehlikeli akrep türü var mı? 

İstanbul’da Alpiscorpius istanbulensis, Euscorpius italicus ve Euscorpius tauricus türü akrepler yayılıyor. Yağmur, bu üç türün zehrinin de zayıf sitotoksik özellikte olduğunu ve allerjisi olan kişiler hariç insan sağlığı için tehlikeli türler olmadığını ifade etti.

EKİM AYI BU TÜRLER İÇİN OLDUKÇA İDEAL BİR MEVSİM

Bu mevsimde akrep olması normal mi?

İstanbul’da bulunan akrep türlerinin nemli ve serin habitatları tercih eden türler olduğunu belirten Yağmur, bu sebeple içinde bulunduğumuz Ekim ayının bu türler için oldukça ideal bir mevsim olduğunu dile getirdi.

Büyük şehirlerde evlere girer mi? Nereler daha riskli? Nelere dikkat etmek gerekir?

“Farklı illerde evlere giren farklı akrep türleri vardır. Örneğin Güneydoğu Anadolu Bölgesinde zehri oldukça etkili olan Androctonus turkiyensis türü akrep, evlerin içine sıklıkla girmektedir.” diyen Yağmur, İstanbul’da ise zaman zaman Euscorpius tauricus türünün ev içlerine girdiğini fakat insanlar için tehlikeli bir tür olmadığını söyledi ve sözlerine şöyle devam etti:

“Bahçesi olan evlerde, evlerin bodrumlarında ve yerleşim yerleri içindeki nemli ağaç koruları ve parklarda yaşamaktadır. Dolayısı ile sıklıkla ev içlerine de girmektedir.”

“Peki akreplere karşı korunmak için ne gibi önlemler alabiliriz?” sorumuza Dr. Ersen Aydın Yağmur şöyle yanıt verdi:

“Akrebe karşı korunmak için evler sıvanabilir, ev etrafındaki taşlar toplanabilir, evlere sineklik takılabilir, düzenli ilaçlama ve ultra viole ışık ile kontrol yapılabilir. Bazı türlerin evlerin bodrum ya da çatılarında çoğalıp yayıldıkları için böyle durumlarda sinekliklerin de işe yaramayabilir. Akrepler cama tırmanamazlar ama düz duvarlara tırmanabilirler, bu sebeple evlerin üst katlarında da bulunabilirler. Yani yüksek katlarda da akrep sokma tehlikesi var.”

Akrep serumu her sağlık kuruluşunda var mı?

Akrep serumu sınırlı miktarda üretildiği ve çabuk bozulduğu için her sağlık kuruluşunda olmaz. Tehlikeli akrep türlerinin bulunmadığı bölgelerdeki sağlık kuruluşlarında bulunması gerekli değildir.

Akrep serumu acil serviste doktorların elini güçlendiren bir tedavi aracıdır. Uygun evredeki hastaya uygun zamanda yapılması gerekir. Ayrıca akrep serumu tedavide kullanılan tek ilaç değildir. Akrep sokmaları tetanos riskini de birlikte getirdiği için tetanos aşısının da mutlaka yapılması gerekir.

TEKRAR TEKRAR SOKUP ZEHİR SALABİLİR

Akrebin türüne göre zehrinin etkisinin değişeceğini belirten Yağmur, daha büyük bazı akreplerin daha fazla zehir verebildiğini, bu durumun zehri daha az etkili olsa da ölümcüllük düzeyinin yükselmesine sebep olduğunu ifade etti.

Yağmur, bazı durumlarda akreplerin birden fazla sefer sokarak zehir verebildiğini ya da zehri azar azar verebildiğini, akreplerin bazı durumlarda daha fazla zehir verebildiğini, bunun vakanın durumunu değiştirebildiğini vurguladı.

Yağmur, ayrıca akreplerin solunum açıklıklarını kapatarak kısa bir süre havasızlığa dayanabildiğini, bu nedenle ilaçlardan kendilerini koruyabildiğini, dış iskeletleri de kalın olduğu için çok etkili ilaçlara bile dayanıklı olduklarını belirtiyor.

Ulusal Zehir Danışma Merkezi, Türkiye'de zehirlenmelerde hem halka hem de sağlık çalışanlarına yönelik olarak 24 saat hizmet veren merkezdir. Zehirlenmelerde gerekli antidot/antitoksin ihtiyacını da karşılayan bu merkeze, Türkiye'nin her yerinden 114 numaralı telefondan ulaşılabilir.

Akrep sokmasında yapılan yanlış uygulamalar nelerdir?

 Acil Servis Hekimi Dr. Emir Hüseyin Ağar, yapılan en büyük yanlışları şöyle sıraladı.

• Evde birini ya da sizi akrep soktuysa ilk gördüğünüz böceğin ısırdığını sanmayınız. Belki evde daha büyük ve tehlikelisi vardır diye sorgulayın ve vakit kaybetmeden sağlık kuruluşuna gidin.

• Sokan akrebi, böceği aramayla vakit kaybetmeyin ve hemen sağlık kuruluşuna gidin. Çünkü o telaş içinde ikinci kez akrep sokabilir.

• Filmlerde gördüğünüz gibi yara yerini emip zehri atmaya çalışmayın. 

• 15 dakikayı geçmemek üzere akrebin soktuğu yere buz uygulayın. Bu süreden daha fazlası yarar değil zarar getirir.

• Akrebin soktuğu yeri kesinlikle kesici bir alet ile kesmeyin, deşmeyin. Bu, zehri genel kan dolaşımına hızlı şekilde yayarak zehrin vücuttaki etkisini arttırmaktan başka bir şeye yaramaz.

• Kol, bacak gibi uzuvlarda olan sokmalarda bu bölgelere turnike uygulamayın.

• Akrebin soktuğu yere metal bir cisim ısıtılarak değdirmeyin.

• Yaranın üzerine bitki, diş macunu, zeytinyağı gibi maddeler sürmeyin.