Megakentte mega pahalılık, maaşlar düşük fiyatlar yüksek

Geçtiğimiz mayıs ayından yansıyan fiyat artış eğrisi, gözleri İstanbul'da yaşayan dört kişilik bir aile için gerekli yaşam şartlarına çevirdi. İTO'nun Mayıs ayı verilerine göre, İstanbul’da perakende fiyatlar bir önceki aya göre yüzde 2,83 oranında artarken, toptan fiyatlardaki artış yüzde 2,59 olarak ölçüldü. Ancak kasım 2024 ile Mayıs 2025 arasındaki yedi aylık dönemde perakende fiyatlarda kümülatif artış yüzde 30,17 seviyesine ulaşırken; aynı süreçte toptan fiyat artışı ise yüzde 20 düzeyinde seyretti. Son tablo aynı zamanda "İstanbul'daki geçim şartları ne olmalı?" sorusunu da gündeme getirdi. TÜRK-İŞ’in Mayıs ayı raporuna göre, Türkiye genelinde dört kişilik bir aile için açlık sınırı 21 bin 83 TL, yoksulluk sınırı ise 68 bin 675 TL olarak hesaplansa da analistlere göre; İstanbul gibi yaşam maliyetlerinin yüksek olduğu bir şehirde, yoksulluk sınırı 75-80 bin TL bandında seyrediyor.

Toptan fiyatlardaki yıllık artış ise üretici ve arz maliyetleri açısından çarpıcı işaretler sunuyor. Mayıs 2024-Mayıs 2025 arasında inşaat malzemeleri yüzde 81.37, mensucat yüzde 66.97, kimyevi maddeleri yüzde 40.55 ve gıda maddeleri yüzde 37.55 oranında arttı. MALİYET BASKISI 

Mayıs ayında fiyat artışlarının en belirgin hissedildiği kalemlerin başında, yüzde 3,24 artışla gıda ve alkolsüz içecekler grubu yer aldı. Bu ürünleri yüzde 3,10 artışla konut harcamaları ve yüzde 2,52'lik artışla da eğlence-kültür harcamaları izledi. Aynı dönemde ev eşyası harcamaları yüzde 3,48, giyim harcamaları ise yüzde 6,76 oranında yükseldi. Buna karşın, ulaştırma ve haberleşme harcamaları yüzde 0,45, sağlık ve kişisel bakım harcamaları ise yüzde 0,13 oranında düşüş gösterdi. 

RAFLARA YANSIYOR

Öte yandan yayımlanan son verilere göre fiyat artışındaki yükseliş eğilimi, sadece mevsimsel değişimler veya dışsal etkenlerle de sınırlı kalmadı. Tedarik zincirlerindeki kırılganlık, enerji ve ulaşım maliyetlerindeki artış ve üretim girdilerindeki genel yükseliş, raf fiyatlarına doğrudan yansıdı. Öyle ki, toptan fiyatlarda en fazla artış gösteren kalemlerden biri işlenmemiş maddeler oldu. Bu kalemdeki ürünler mayıs ayında yüzde 8,31 oranında artarken; analistler ise ortaya çıkan tabloyu ilerleyen aylarda perakende fiyatlara yeni bir artış baskısı olarak yorumladılar.

GENÇ İŞSİZLER

İstanbul'daki ekonomik baskılar sadece fiyatlarla da sınırlı değil. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve İŞKUR verilerine göre, İstanbul’da Mayıs 2025 itibarıyla genel işsizlik oranı yüzde 10,2 seviyesine ulaşırken, genç işsizlik oranı ise alarm verici düzeyde, yüzde 21,7 olarak kaydedildi. Kadın işsizliği yüzde 13,4 düzeyinde ölçülürken, erkeklerdeki oran yüzde 8,6 olarak açıklandı."

DERİNLEŞEN YOKSULLUK

Türkiye genelinde resmi TÜFE oranlarının İstanbul’daki gerçek yaşam maliyetini tam olarak yansıtmadığını dile getiren Kamuoyu Araştırmacısı Volkan Tebrizcik ise, "Özellikle gıda, kira ve enerji gibi temel harcama kalemlerinde yaşanan fiyat artışları dar gelirli grupların sepetinde çok daha yüksek hissediliyor. İstanbul’da ortalama bir çalışan maaşı 26-30 bin TL aralığında seyretse de bu tutar, dört kişilik bir ailenin ihtiyaç duyduğu geçim sınırının yarısından bile az" dedi.

İstanbul genelinde iş gücüne katılım oranı ise yüzde 52,5 seviyesinde seyretti.  GEÇİM SORUNU 

Dört kişilik bir ailenin temel ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için gerekli olan gelirin yalnızca düşük gelirliler için değil, ortalama ücretle çalışanlar için de erişilmesi güç seviyeye ulaştığını sözlerine eleyen Tebrizcik, "Tüm bu ekonomik göstergelerin yanında işgücü piyasası da alarm veriyor. Alım gücündeki düşüş ve işsizlikteki artış birleştiğinde, İstanbul’daki ekonomik gerçeklik artık sadece sayısal göstergelerle değil, kent halkının gündelik yaşamını doğrudan etkileyen bir geçim sorununa dönüşüyor" ifadelerini kullandı. 

[email protected] 

Kaynak: Web Özel