31 başlıkta kamu personel sisteminde yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri Ahmet Ünlü

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin 2018 yılında hayata geçmesi ile birlikte yürütme alanında köklü değişiklikler yapılmıştır. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin kamu yönetiminden beklentileri ile kamu yönetiminin devletin ve hükümetin beklentilerine yanıt vermesi arasında daha güçlü bir bağ kurulması ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bir de her sistem belirli bir süre sonra revizyona ihtiyaç duyar. Bu yazımızda kamu personel sistemimizin temel bazı sorunlarından müzminleşenleri ile çözümlerini

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin 2018 yılında hayata geçmesi ile birlikte yürütme alanında köklü değişiklikler yapılmıştır. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin kamu yönetiminden beklentileri ile kamu yönetiminin devletin ve hükümetin beklentilerine yanıt vermesi arasında daha güçlü bir bağ kurulması ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bir de her sistem belirli bir süre sonra revizyona ihtiyaç duyar. Bu yazımızda kamu personel sistemimizin temel bazı sorunlarından müzminleşenleri ile çözümlerini açıklamaya çalışacağız.

Sorunlar bilinmeden sistem kurulamaz ve çözüm üretilemez

Bugün en muhalifler dahi Cumhurbaşkanının uluslararası arenadaki saygınlığını inkar edemez hale gelmişledir. Burnundan kıl aldırmayan ülke liderlerine Cumhurbaşkanı üst perdeden konuşabiliyorsa bunun arka planının iyi okunması gerekmektedir. Büyük devlet olmanın yolu kişilerden bağımsız ve sürekli olarak yenilenen sistem kurmaktan geçmektedir. Ülkemizde zaman zaman sistem arayışları yaşanmış, sorunlara kalıcı çözümler üretilmeye çalışılmıştır. Geçmişte bilimsel yöntemler kullanılarak MEHTAP ve KAYA raporları oluşturulmuş, tıkanan sisteme can suyu verilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede benzer bir çalışma raporu hazırlanarak reform strateji belgesi ve eylem planı oluşturularak yola çıkılması gerekmektedir. Bu raporlar hazırlanana değin kısa vadede bazı sorunların da çözülmesi gerekmektedir.

Kamu yönetiminde üç temel sacayağı olduğunu düşündüğümüzde; bunlardan birincisinin teşkilat, ikincisinin kamu görevlisi, üçüncüsünün de bunları belirleyen siyasi irade olduğunu söyleyebiliriz. Bunlara dördüncü olarak kurumsal hafıza ve kurumsal geleneği de dahil edebiliriz.

Kamu personeline yönelik çözüm bekleyen temel sorunlar

Personel sistemimizin bilinen temel bazı sorunlarından müzminleşenleri ile çözümlerini aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:

1- Kamu görevine girişte adaletsizlik yapıldığı algısına çözüm üretilmelidir.

2- Kur’a ile kamuya eleman alımı sonlandırılmalıdır (Konunun detaylarını izah etmiştim).

3- Adaylarda çok büyük hayal kırıklığı oluşturan sınavsız personel alımına son verilmelidir.

4- Mahalli idarelerden başlayarak kamuya personel atama yöntemleri gözden geçirilmeli, özellikle de Belediye İktisadi Teşebbüslerindeki sınavsız personel alım yöntemi sonlandırılmalıdır.

5- Kamuda “Kariyer ve Liyakat Sistemini Koruma Kurulu” oluşturulmalıdır.

6- Önceden oluşturulan kriterlere göre mevcut daire başkanı ve üzeri yöneticilerin tamamı masaya yatırılmalı kariyer ve liyakat analizine tabi tutulmalıdır.

7- Yönetici kadrolarına sınavsız ani geçişlerin rutin hale gelmesine çözüm üretilmelidir. Çünkü bu tür geçişler kamu kurumlarındaki nitelikli ve kıdemli personelde küskünlüğe yol açmaktadır.

8- Son yapılan düzenlemelerle yönetici kadrolarına yapılan atamaların memur atamasından dahi daha kolay hale getirilmesi ile yönetici kadrolarındaki ehliyet, liyakat ve sadakat üçlüsünün yerini sadakatin almasının oluşturduğu sıkıntılar masaya yatırılmalıdır.

9- Gerek olmadığı halde birçok memur kadrosuna Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile atama yapılmasının önüne geçilmelidir. Daha önce bu konuyu detaylı olarak analiz etmiştim.

10- Kamu yönetiminde beyin avcılığı yapılarak nitelikli personelin tespiti ve yükselmesi sağlanmalıdır.

11- Kaymakamlık sistemi yapılacak bilimsel raporlar sonrasında yeniden düzenlenmeli ve iyileştirilmelidir.

12- Kamuda çalışan bürokratların istisnasız emekli maaşı kesilmeli, yönetim ve denetim kurulu üyeliklerine atamalara kriterler getirilmelidir.

13- Üst düzey bürokratlara lojman kiralamasına son verilmelidir.

14- Kamu kurumlarındaki teşkilatlanmada bilimsel analiz yöntemleri kullanılmalı ve sık değişikliklerden kaçınılmalıdır.

15- Güncelliğini yitiren personel mevzuatı gözden geçirilmeli ve güncellenmelidir.

16- Çok nitelikli birçok personelin bankamatik memuru yapılmasının önüne geçilmelidir.

17- Devlet Personel Başkanlığı’nın kaldırılmasıyla personel konularındaki oluşan çok başlılığın ve dağınıklığın önüne geçmek için kamuda insan kaynaklarını yönetecek ve sistem geliştirecek merkezi bir teşkilat oluşturulmalıdır.

18- Kamu yönetiminde şeffaflığı sağlayacak, nepotizm yapılmasını engelleyecek ve yapanları cezalandıracak kanuni düzenlemeler oluşturularak Kamu Görevlileri Etik Kurulu’nun yeterli alt yapıya kavuşturulması sağlanmalıdır.

19- Yaklaşık çeyrek asırdır sonuçlandırılamayan norm kadro çalışması bir an önce tamamlanmalıdır.

20- Üniversitelerle kamu kurumları arasındaki iş birliği arttırılmalıdır.

21- Kamu kurumlarının insan kaynakları birimleri güçlendirilmeli, özellikle de özel sektör insan kaynakları birimleri incelenerek vizyon geliştirilmelidir.

22- Mevzuat değişikliği yapılarak kurumlar arası becayişin önü açılmalı ve sistemin tıkanıklığı giderilmelidir.

23- Asli ve sürekli kamu hizmetine açıklık getirilerek memur tanımı netleştirilmelidir.

24- Mevzuatın dağınıklığı ve karmaşıklığı yanında yapılan değişikliklerle bozulan sistem yeniden gözden geçirilmelidir.

25- Personel dağılımının dengesizliği ve aynı görevi yürüten personel arasındaki statü farklılıkları sona erdirilmeli, özellikle de aynı görevin, memur, sözleşmeli personel ve işçilere farklı ücretlerle yaptırılmasının önüne geçilmelidir.

26- Kurumsal düzenlemelerle genel sistemin dışına çıkma eğilimini engelleyecek sistem geliştirilmelidir.

27- İstisnai istihdam biçimi olan sözleşmeli personel uygulamasının yeniden gözden geçirilerek mümkünse sonlandırılması yoksa ıslah edilmesi sağlanmalıdır.

28- Memurlara grev yasağının olmasına rağmen fiili grevi önleyecek kanuni düzenlemelerin yapılmamasından kaynaklanan duruma çözüm üretilmelidir.

29- Görevde yükselme eğitim ve sınavlarında yaşanan olumsuzlukların önüne geçecek sistem oluşturulmalı ve kamuda olmazsa olmaz eğitimler yerine gereksiz ve eğlenceli eğitimlerin yapılmasının önüne geçilmelidir.

30- Öğretim elemanlarının ücretleri ve çalışma esasları gözden geçirilerek demode olan mevzuatın modern bir yaklaşımla yeniden düzenlenmesi sağlanmalıdır.

31- Kamu mühendislerinin sorunları masaya yatırılarak çözüm üretilmelidir.

Bu önerilerimizle ilgili olarak bu köşede çok sayıda yazı kaleme alındığı için önerilerin detaylarına ve çözümlerine detaylı bir şekilde yer verilmemiştir. Bazıları bu önerilerimize burun kıvırabilir veya üst perdeden gazel okunduğunu düşünebilir. Biz üzerimize düşenleri dilimiz döndüğünce ve aklımız erdiğince izah etmeye çalışıyoruz. Nihayetinde bazıları can sıkıcı olsa da yaptığımız öneridir. Elinde kamu gücü olanlar bu önerileri anlamlı bulursa hayata geçirir yoksa da dikkate almaz.

Ümit ederiz ki yukarıda sıralamaya çalıştığımız hususlar birilerinin dikkatini çeker de hayata geçirilip geçirilmeyeceğine kafa yorar.