Anadolu’da yükselen teknoloji vadileri dünyaya açıldı

Türkiye'de inovasyon ve girişimcilik ekosistemi uzun yıllar İstanbul merkezliydi. Ancak son yirmi yılda Anadolu şehirlerinde kurulan teknoparklar, Ar-Ge merkezleri ve üniversite iş birlikleri bu tabloyu kökten değiştirdi. Bugün Konya'dan Gaziantep'e, Bursa'dan Kayseri'ye kadar birçok şehir yalnızca üretim değil, aynı zamanda teknoloji üssü haline gelmeye başladı.

AR-GE ANADOLU'YA KAYDI
2000'lerin başında Türkiye'de yalnızca 15 civarında teknopark vardı ve bunların büyük bölümü İstanbul, Ankara ve İzmir'e yoğunlaşmıştı. Bugün ise sayı 100'ü aşmış durumda. Merkezlerin yarısından fazlası Anadolu şehirlerinde faaliyet gösteriyor. Ar-Ge harcamaları 2002'de milli gelirin yüzde 0.5'i seviyesindeyken bugün yüzde 1.4'e yükseldi. Aynı dönemde Ar-Ge personeli sayısı 20 binlerden 220 binin üzerine çıktı. Teknopark firmalarının toplam ihracatı ise 10 milyar doları geçti. Bu rakamlar, Anadolu'da yalnızca sayısal bir büyüme değil, nitelikli teknoloji üretiminin de kökleştiğini ortaya koyuyor.

DÜNYA ÇAPINDA BAŞARILAR
Anadolu'daki merkezler yalnızca yerel ihtiyaçlara değil, küresel pazarlara da hitap ediyor. Gaziantep Teknopark'ta geliştirilen bir savunma yazılımı NATO tatbikatlarında kullanıldı. Konya Teknokent'te ortaya çıkan bir tarım teknolojisi girişimi Ortadoğu ve Afrika pazarına açıldı. Bursa Ulutek firmaları, Avrupa'nın elektrikli araç dönüşümüne parça ve yazılım desteği sağlıyor. Kayseri'deki OSB Ar-Ge Merkezi'nde geliştirilen medikal cihazlar Almanya ve Hollanda'ya ihraç ediliyor. "Anadolu'dan çıkılmaz" algısını tersine çeviren bu örnekler, "Anadolu'dan dünyaya açılır" anlayışını güçlendiriyor.

YATIRIMCILARIN RADARINDA
Dikkat çekici bir diğer gelişme, nitelikli beyinlerin İstanbul'dan Anadolu'ya yönelmesi. Yüksek yaşam maliyetleri, trafik ve barınma sorunları genç mühendisleri Kayseri, Eskişehir ve Konya gibi şehirlere çekiyor. Pandemi sonrası yaygınlaşan hibrit ve uzaktan çalışma modelleri de bu trendi hızlandırdı. TÜBİTAK verilerine göre son beş yılda Anadolu'daki Ar-Ge merkezlerinde çalışan mühendis sayısı yüzde 60 arttı. İstanbul'da kariyerine başlayan yazılımcı Mert Yılmaz, pandemi sonrası Eskişehir'e dönerek burada bir girişime katıldı. "Hem yaşam kalitem yükseldi hem de global bir projede çalışmaya devam ediyorum" sözleriyle bu yeni dönemin ruhunu özetliyor. Yatırımcıların ilgisi de artık sadece İstanbul ile sınırlı değil. 2024'te Türkiye'ye giren 1.3 milyar dolarlık risk sermayesinin yüzde 22'si İstanbul dışındaki girişimlere yöneldi. Gaziantep, Konya ve Kayseri'de kurulan startup'lar yabancı fonlardan milyon dolarlık yatırımlar aldı.

YENİ BİR TEKNOLOJİ HARİTASI
Uzmanlara göre önümüzdeki 10 yıl, İstanbul merkezli ekosistemden çok merkezli bir Türkiye haritasına geçiş dönemi olacak. Konya tarım teknolojilerinde, Bursa otomotiv ve makine inovasyonunda, Gaziantep savunma ve tekstil teknolojilerinde, Kayseri ise medikal ve endüstriyel tasarımda öne çıkacak. Bu çeşitlilik Anadolu'nun yalnızca üretim değil, aynı zamanda yaratıcı inovasyonun da kalbi haline geldiğini kanıtlıyor. Türkiye'nin son yirmi yıldaki en büyük sessiz devrimlerinden biri inovasyonun merkez değiştirmesi oldu. Bugün genç mühendisler İstanbul yerine Anadolu'da yaşamayı tercih ediyor, teknoparklarda kurulan girişimler milyar dolarlık ihracatlara imza atıyor, yatırımcılar ise gözünü Anadolu şehirlerine çeviriyor. Atılan bu adımlar Türkiye'nin önümüzdeki yıllarda yalnızca İstanbul değil, çok merkezli "Anadolu teknoloji vadileri" ile anılacağını gösteriyor.

HER BİRİ FARKLI ALANLARA YOĞUNLAŞTI
SAVUNMADAN tarıma, biyoteknolojiden denizciliğe… Anadolu'daki teknoparklar, geliştirdikleri yenilikçi projelerle hem Türkiye'nin teknolojik dönüşümüne yön veriyor hem de dünyada ses getiriyor.
Gaziantep Teknopark – Savunma yazılımlarında yükseliş Gaziantep'te geliştirilen yazılımlar, NATO tatbikatlarında kullanılmaya başlandı. Yerli çözümler, Türkiye'nin savunma teknolojilerinde dışa bağımlılığını azaltırken bölgeyi savunma yazılımlarında bir cazibe merkezi haline getiriyor.
Konya Teknokent – Tarımda yapay zekâ uygulamaları Konya'da kurulan girişimler, sulama sistemlerini optimize eden yapay zekâ algoritmalarıyla su kullanımını %30 oranında düşürdü. Bu çözümler yalnızca Türkiye'de değil, Ortadoğu ve Afrika'da da uygulanmaya başlandı.
Bursa ULUTEK – Elektrikli araç ekosisteminin merkezi Bursa'daki girişimler, elektrikli araç dönüşümünde Avrupa'ya hem parça hem de yazılım ihraç ediyor. Alman otomotiv devleriyle kurulan iş birlikleri sayesinde ULUTEK, elektrikli mobilitede stratejik bir oyuncu konumuna geldi.
Kayseri Erciyes Teknopark – Medikal cihazlarda ihracat başarısı Erciyes Teknopark'ta geliştirilen taşınabilir görüntüleme cihazları, Almanya ve Hollanda'da kullanılmaya başlandı. Düşük maliyetli ama yüksek doğruluklu bu cihazlar, Türkiye'yi medikal teknolojilerde rekabetçi kılıyor.
Eskişehir ETGB – Havacılık ve raylı sistemlerde kümelenme Eskişehir'deki girişimler, TUSAŞ ve TÜLOMSAŞ projelerine yazılım ve parça tedarik ederek milli uçak ve tren çalışmalarında kritik rol üstleniyor. Şehir, havacılık ve raylı sistemlerde bir kümelenme merkezi haline geliyor.
Adana Çukurova Teknokent – Biyoteknoloji ve sağlıkta atılım Çukurova'da geliştirilen biyosensörler, kanserin erken teşhisi için uluslararası ödüller kazandı. Projeler, ABD ve Japonya'daki üniversitelerle ortak araştırmalara dönüşerek bölgeyi biyoteknolojide öncü yapıyor.
Trabzon Teknokent – Denizcilik yazılımlarında küresel oyuncu Karadeniz'de geliştirilen yazılımlar, gemi rotalarını optimize ederek yakıt tüketimini yüzde 15 azalttı. Bu teknolojiler, Avrupa'daki deniz taşımacılığı firmalarına ihraç ediliyor ve Trabzon'u denizcilik yazılımlarında küresel pazara taşıyor.