Ankara Washington hattında savunma pazarlığı

Yazları Teksas sıcağı kadar olmasa da bizi pişiren Washington’da Ağustos’un sonunda havalar biraz fazla serinledi.

Trump, en son şov yaptığı kabine toplantısı ardından birkaç gündür ortada yok.

Neyseki Cumartesi günü MAGA şapkasıyla torunlarıyla görüldü.

Geçtiğimiz günlerde ellerindeki dolaşım bozukluğu benzeri görüntüyü fondöten ile kapattığı objektiflere yansımıştı.

‘Küçük bir operasyon mu oldu’ soruları soruluyor.

****

Peki bizim havamız nasıl?

Yani Amerikalı Türklerin veya Amerika’daki Türkiye’nin?

En yakın zamanda liderler teması, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın BMGK programında olacak.

Bu hafta ise Ankara, ABD Savunma Bakanlığından misafirleri ağırlıyor. En son görüşme Nisan ayında olmuştu.

Hızlanan trafikten kısaca bahsedelim; 30 Ağustos Zafer Bayramı’nda kaleme aldığımız bu yazıda…

****

Biliyorsunuz Türkiye ile ABD’nin bu dönemde yaptırımları aşarak askeri ortaklığı artırması umuluyor.

Tüm dünyanın bildiği gibi Trump iyi bir tüccar.

Yeter ki sen bir şeyler almak iste.

Ukrayna’ya silah ‘verme’ durumundan, Avrupalıları, Amerika’dan Ukrayna için silah alma durumuna getirdiğini, artık ABD hükümetinin ödemediğini övünerek anlatıyor her fırsatta.

O halde Türkiye gibi kendini koruması için gereken hava savunma sistemine ihtiyacı olan iyi bir alıcıya Patriot dahil her tür satışı yapmaya da istekli olması beklenir.

Zira tüm yaptırımlara sebep olan süreç, bize Patriot verilmemesi üzerine S-400 almamızla başladı. Ve F-35 programından da bu nedenle çıkarıldık.

Aradaki alışverişe ve mali tabloya bakalım.

F-35’lere ödediğimiz para bir sütunda duruyor.

ABD bunu geri vermeli.

Ya da Türkiye S-400’lerden “kurtularak” programa dönecek.

***

Türkiye'nin yakın zamanda Amerika Birleşik Devletleri'nden son savunma alımı, 2024 yılında gerçekleştirilen F-16 Block 70 savaş uçakları anlaşması.

Türkiye başlangıçta, mevcut filosu için 40 yeni F-16 Block 70 uçağı ve 79 Viper modernizasyon kiti içeren paket için 23 milyar dolar üzerinden müzakere etti.

“Viper” ismi verilen Lockheed Martin’in en güncel paketi, eski F-16C/D’leri AESA radarı, yeni görev bilgisayarları, modern kokpit ekranları ve elektronik harp sistemleriyle donatıyor.

Ancak, bu paket daha sonra yalnızca yeni uçak alımına odaklanan ve modernizasyon kitlerini içermeyen şekilde 6–7 milyar dolar seviyesinde revize edildi.

Bunun gerekçesi olarak Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’nin (TUSAŞ) bu modernizasyonları artık kendi başına gerçekleştirebilecek kapasiteye sahip olması öne sürülüyor.

Yani KAAN savaş uçağı gibi programlar da dahil yerli savunma stratejisi…

Ancak Temmuz başında NATO için Washington’a gelen Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bu kitlerin tedrici tedarik sorunu ile ilgili sorulduğunda, “Biden ile görüştüm, birkaç güne dönmesini bekliyorum” diyerek tedarik krizini kabul etmişti.

(Değişik zamanlarda alım yapan Bulgaristan, Filipinler gibi ülkelerde verilen fiyat sayıya göre farklılık gösteriyor.)

***

Aslında bu alımın küçülmesinin ardındaki neden, F-35 programından arta kalan paramız ve olası Patriot alımına geri dönüşüm gibi nedenlerle de ilişkili.

Bu alanlarda bir fiyat pazarlığı sürüyor.

Türkiye toplam 100 F-35A uçağı almayı planlıyordu. Bu pakete sadece uçaklar için yaklaşık 10–11 milyar $ ödenecekti ve ömür boyu bakım ile eğitim maliyetleri dahil değildi.

Programda Seviye 3 ortak olarak Türkiye, geliştirmeye yaklaşık 1,25 milyar $, toplam 1,4 milyar dolar ödeme yaptı.

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii, Roketsan ve Aselsan gibi şirketler aracılığıyla F-35 bileşenleri üretiminden faydalandı. Türkiye 2018’de eğitim amacıyla ABD’de tutulan ilk uçağı teslim aldı, ancak S-400 tartışmasının ardından 2019’da sonraki tüm teslimatlar durduruldu.

Altı adet F-35A uçağı, eğitim amacıyla Amerika Birleşik Devletleri'nde tutularak Türkiye'ye teslim edilmedi. ABD, bu uçakların bakım ve depolama maliyetleri için Türkiye'den yaklaşık 30 milyon dolar talep etti.

F-35 savaş uçağının maliyeti zaman içinde dalgalandı. F-35A’nın birim fiyatı 2019’da yaklaşık 89 milyon dolardan Lot 14 ile yaklaşık 78 milyon dolara düşerken, son veriler maliyetlerin yeniden arttığını gösteriyor.

2022’de F-35A’nın ortalama uçuş maliyeti 82,5 milyon dolar olarak kaydedildi. Bakım maliyetleri ise arttı.

****

Türkiye'nin uluslararası müttefiklerinden en son aldığı savaş uçağı, Birleşik Krallık’tan planlanan 40 Eurofighter Typhoon jetleri oldu. 2,8 milyar sterlin değerindeki bu anlaşma, Almanya’nın engelleri kaldırmasıyla Temmuz 2025’te kesinleşti.

Patriot hava ve füze savunma sisteminin maliyeti ise türüne, içeriğine ve alıcı ülkeye göre değişiklik göstermekte.

Füzelerin batarya sistemi dışında bakım destek üniteleri ile de maliyetler artmakta.

Romanya 2017’de yedi Patriot bataryası ve 252 füze içeren anlaşmayı 3,9 milyar dolara imzaladı.

2023 yılında İsviçre, PAC-3 MSE füzeleri ve ilgili ekipmanları içeren beş Patriot bataryası satın alımı için 1,2 milyar dolardan sözleşme imzaladı.

Ürdün gibi mevcut Patriot’ları olan ülkeler de yükseltme ve yeniden sertifikalandırma gibi maliyetler ile ekipman alımı sürdürüyor.

Türkiye diğer taraftan HISAR isimli kendi hava savunma sistemini de geliştirmeye çalışıyor.

****

İşte bu gündemlerle Amerikalı bir ekip haftaya Ankara’yı ziyaret ediyor.

Trump yönetimi, Kongre’yi rahatsız etmeden tüm bu alıcı potansiyelini kullanarak bu satışların yapılmasını hedeflemekte.

Türkiye’nin F-35 programına yeniden katılma olasılığı, hatta patriot alımı belirsiz olsa da tamamen imkansız değil.

Pentagon, Ankara ile bir uzlaşmaya varabilirse Rus yapımı S-400 füze sistemleriyle ilgili tavizler verilmesi şart.

Türkiye’nin S-400’lerini Pakistan’da konuşlandırıp konuşlandıramayacağı sorusu da gündemde. Uzmanlara göre, böyle bir adım Moskova’nın onayını gerektirecek.

Ayrıca Pakistan’a yollanmayla, operasyonel zorluklar gibi siyasi ve lojistik riskler ve ABD yaptırımlarının yeniden ihlali bir diğer husus.

****

Uzlaşma olursa Kongre onayı da zorunlu olacak.

Başkanın Risch, Graham ve McCaul gibi Cumhuriyetçi senatörler ile yakın çalışması gerekecek.

Birkaç Senatör ve Temsilciler Meclisi üyelerinin basit çoğunlukla alabileceği, olası satışa engel yönünde bir önerge, süreci geciktirebilir.

Ancak başkanın vetosunu kaldırabilmeleri için her iki Mecliste 2/3 çoğunluk elde etmeleri gerekir.

Son olarak Ağustos başında ABD Temsilciler Meclisi’nden iki partili 40 milletvekili, güvenlik endişeleri gerekçeleriyle yönetimi, F-35 jetlerinin Türkiye’ye ihracatını yasaklamayı sürdürmeye çağırdı.

Ayrıca, Amerikan Yahudi Komitesi (AJC) ve Helen-Amerikan Liderlik Konseyi (HALC) gibi kuruluşlar, Türkiye’nin F-35 programına yeniden dahlini engellemek ve Amerika’nın Rakiplerini Yaptırımlar Yoluyla Engelleme Yasası (CAATSA) kapsamındaki yaptırımların uygulanması için Kongre üzerinde aktif lobi çalışmaları yürütüyor.

****

Geçen hafta Washington’a yakın bir semtte Filistinli bir markete uğradığımda, takip ettiğim Gazze protestolarında aktif gördüğüm bir yüzün, orada çalıştığını fark ettim.

Kısaca konuştuk. Bana “Erdoğan is Yahud” dedi.

Ne hikmetse Kongre üyelerinden Yahudi kuruluşlarına, oradan tutun da bazı hahamlara kadar ise, neredeyse hepsi Erdoğan’ı HAMAS destekçisi görüyor.