SonTurkHaber.com
close
up
Avrupa’yı kartpostal olmaktan çıkarmak Ayşe Böhürler

Avrupa’yı kartpostal olmaktan çıkarmak Ayşe Böhürler

Yenisafak sayfasından alınan verilere göre, SonTurkHaber.com bilgi veriyor.

“Modernleşen Türkiye” kitabının yazarı Erik Jan Zürcher Türk modernleşmesi üzerine yazan diğer yazarların aksine 1923’ün modernleşme için bir sıfır noktası olmadığını söyler. Zürcher Türk modern-leşmesinin tarihini yazarken Türkiye’yi Osmanlı’nın bir devamı olarak görür. Zürcher’e göre Türkiye, sahip olduğu Osmanlı geçmişi olmadan anlaşılamaz. Türkiye’nin 1946’da çok partili hayata geçişi de Türk modernleşmesiyle ilgili, baştan beri sahip olduğu tarihi süreklilik kavramıyla anlaşılabilir. Bu sürekliliği

“Modernleşen Türkiye” kitabının yazarı Erik Jan Zürcher Türk modernleşmesi üzerine yazan diğer yazarların aksine 1923’ün modernleşme için bir sıfır noktası olmadığını söyler. Zürcher Türk modern-leşmesinin tarihini yazarken Türkiye’yi Osmanlı’nın bir devamı olarak görür. Zürcher’e göre Türkiye, sahip olduğu Osmanlı geçmişi olmadan anlaşılamaz.

Türkiye’nin 1946’da çok partili hayata geçişi de Türk modernleşmesiyle ilgili, baştan beri sahip olduğu tarihi süreklilik kavramıyla anlaşılabilir. Bu sürekliliği sağ-sol kalıplarına girmeden anlama çabası gösteren nadir entelektüellerden birisi Cemil Meriç’tir. Meriç’e göre entelektüelin ilk önce hesaplaşması gereken, devraldığı düşünce geleneğidir. Nitekim kendisi de, onu var ettiğini söylediği Batı düşüncesi ile hesaplaşarak başlar yazmaya. Hep marjinde durur, her ideolojiye mesafesini korur.

Cemil Meriç her türlü kategorizasyonu reddederdi, kendini ne sağ ne de sol olarak tanımlardı. O, kendi deyimiyle uzun süre “araf’ta bir münzevi”ydi: “Sevebileceklerim dilsiz, dilimi konuşanlarla konuşacak lakırdım yok. Yani dilimle, zevklerimle, heyecanlarımla ‘Büyük Doğu’ kadrosundayım, düşüncelerimle, inançlarımla ‘Yön’e yakınım. Bu bir kopus, bir parçalanıs.”

Cemil Meriç’in Türk düşünce hayatına en büyük katkılarından birisi belki de müstağrip kavramına yüklediği anlamdır: “Tanzimat sonrası Türk aydınına en çok yakışan sıfat müstağrip (şaşıp kalan, hayrete düşen). Edebiyatımız bir gölge-edebiyat; düşüncemiz bir gölge-düşünce. Üç edebî nevi itibardadır; taklit, intihal, tercüme. Ama zirvelerin hiçbirini tanımıyorduk…Avrupa’yı, girdapları olmayan bir kıta, tezatsız ve tek boyutlu; bir kartpostal Avrupa’sı olarak görüyorduk.”

Materyalizmin Batı’da bir kurtuluş ama Osmanlı için bir felaket olduğuna inanan Meriç, Türk aydınını yetiştiği ocaklara göre tasnif eder. Bunlardan birisi Tıbbiye diğeri de “intelijansiyanın döl yatağı” olarak tanımladığı Tercüme Odası’dır. “Genç Osmanlılar Tercüme Odası’nda yetişmiş kimseler oldukları için, yaptıkları bir ‘memur muhalefeti’ olarak da değerlendirilebilir” derken siyasi hayatımızın muhalefet geleneğine de ışık tutar.

Aydının modernleşmeyi Batı’ya teslimiyet gibi algılamasına, çağdışılık ithamını, azgelişmişlik ithamını kabullenmesine karşı çıkar. Ona göre asıl çağdışı olan tüm bencilliği ile Avrupa’dır. Meriç, düşünce tarihimiz açısından, Batı karşısında şaşıp kalan, hayrete düşen “müstağrip” aydın için Avrupa’yı kartpostal olmaktan çıkarmıştır.

Meriç, İslâm-Sosyalizm beraberliği üzerinde durarak bunun Türk toplumunun modernleşmesi için en uygun yol olduğunu savunuyordu; önemli olan ideolojilerden sıyrılarak düşünebilmek, kendi ülkesinin gerçeğini görebilmek ve buradan sahip olduğu maziye doğru hareket edebilmektir.

Meriç, Hüsamettin Arslan’a göre Türkiye’nin Nietzche’sidir. Bunda elbette hayatındaki değişik dönemlerin etkisi var. Geçen hafta Cemil Meriç’in ölüm yıldönümü vesilesiyle Türk düşünce dünyasındaki önemi üzerine konuşurken herkesin Cemil Meriç’inin farklı olduğunu gördüm. Bu vesileyle bir iki not düşmek istedim.

Yüzyılın en etkili tarihçilerinden olan Edward Hallett Carr, “Düşünce tarihi tüm tarihlerin anasıdır” diyor. Bu vesile ile düşünce tarihimizde önemli bir yeri olan Cemil Meriç’i rahmetle anıyorum. Tarih yazımı düşünce tarihsiz olmaz!

Seküler hayat ya da yeni hayat

Geçenlerde Diyanet’in cuma hutbesinde “seküler hayat” kavramını kullanması dikkatimi çekti. Buradaki “hayat tarzı” itrazı elbette yeni değil. Sekülerleşme, maddecilik, bilimcilik düşüncesi ile birlikte değişen hayatı kıymetli tarihçimiz Zafer Toprak’ın “Türkiye’de Yeni Hayat İnkılap ve Travma 1908-1928” kitabı üzerinden örneklendirmek istiyorum: “23 Temmuz 1908 ile Osmanlı Devleti sadece bir siyasi değişikliğe gitmemiş, sosyal hayatta da bazı değişimler ortaya çıkmıştı. Bu değişimin tartışmaları, Ziya Gökalp’in Yeni Hayat adlı eseri ile başlamış daha sonra yine İttihat ve Terakki Fırkası merkez üyelerinin destekleriyle çıkan Genç Kalemler dergisinde devam etmişti. Çalışmanın bel kemiğini oluşturan ‘Yeni Hayat’ kavramı, başlangıçta dil sorununu gündeme getirmişse de giderek geniş bir alana yayılmış ve bir yaşam felsefesine dönüşmüştü. Mütareke döneminde İstanbul belki de en karmaşık dönemini yaşamış ve İstanbul’da işgal güçlerinin bulunması, Beyaz Rus göçleri, nüfusu bir hayli artırmış bu da bazı sorunları beraberinde getirmişti. Özellikle Rus göçleri, İstanbul’un yeni kültürel alışkanlıklar, estetik değerler edinmesine yol açtı. Sinema ve barlar en çok rağbet gören yerler haline geldi…”

Yeni Hayat kitabı bu çerçevede Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş evresinde kadınlardan çalışma hayatına, evlenme usullerinden sofra düzenine pek çok başlıkta yaşanan sarsıntıları anlatır. Öyle ki evlilikler ve eş seçim kriterleri bile değişmiştir. Gazeteler bu yeni hayata uygun eşler, evlenilecek kişilerde aranılacak özellikleri anketlerle belirler. Yüzyıl önce seküler hayata geçişin sancılarını yaşamış toplum yapımızın bugün karşı karşıya kaldığı değişim sadece sekülerlik ile açıklanamayacak kadar girift. Cuma hutbesinde dikkatimi çeken bu “seküler hayat” tanımı elbette bugün karşı karşıya olduğumuz yeni bir eşiğin risklerine bir ikaz yapıyor. Ancak kapıların kalmadığı, içerinin dışarının karıştığı bir çağda değişimi sadece seküler hayat perspektifinden bakarak yorumlamanın yeterli bir izah olmadığı kanısındayım. Artık sorun maneviyat varlığı veya yoksunluğu ile açıklanamayacak kadar girift.

Elbette bireyin anlam dünyası kültür ile şekillenir. Bugünün kültürü de yaşam tarzımızı farklı şekillendiriyor. Evliliklerde takılan pırlanta yüzüklerden giyilen gelinliklere, ilk danslardan balaylarına kadar yaşam tarzımızın içindeki pek çok ritüel amorf ve bir yere ait değil. Hollywood sinemalarındaki hayatların taklidi yaşam tarzları, düğünler, evler ve hayatlar, arzular ve hayaller de bu yönde iken seküler hayat ile olmayan hayatın sınır çizgilerinin giderek muğlaklaştığı kanaatindeyim.

Artık ne baştaki başörtü ne de beş vakit namaz seküler hayat tarzına mani değil!

Durumu takip etmeye devam edin, SonTurkHaber.com her zaman en yeni haberleri sunuyor.
seeGörüntülenme:65
embedKaynak:https://www.yenisafak.com
archiveBu haber kaynaktan arşivlenmiştir 28 Haziran 2025 04:10 kaynağından arşivlendi
0 Yorum
Giriş yapın, yorum yapmak için...
Yayına ilk cevap veren siz olun...
topEn çok okunanlar
Şu anda en çok tartışılan olaylar

Başkentte kan donduran olay: Otomobilin içinde katledildi

06 Ekim 2025 08:06see229

‘Kapalı reflü ameliyatı ile şikayetlerin yüzde 90’ı ortadan kalkabiliyor’

06 Ekim 2025 09:42see215

CHP de istifalar sürüyor

06 Ekim 2025 11:43see208

Etkili, odaklı, kesintisiz boykot İsmail Kılıçarslan

07 Ekim 2025 04:06see194

Kamu Denetçiliği Kurumu ndan çarpıcı rapor: İsrail, bir halkı yeryüzünden silmeye çalışıyor

06 Ekim 2025 16:36see191

Şırnak ta aracında uyuşturucu bulunan sürücü gözaltına alındı Şırnak Haberleri

06 Ekim 2025 22:30see172

28 Şubat davasında karar: 13 sanığa 18 er yıl hapis cezası

07 Ekim 2025 01:41see166

Üç il için turuncu kodlu çok kuvvetli sağanak uyarısı! Muğla, Aydın, İzmir, Çanakkale hava durumu İzmir Haberleri

06 Ekim 2025 15:31see163

Nepal’de şiddetli yağışların yol açtığı afetlerde 51 kişi hayatını kaybetti Dünya Haberleri

07 Ekim 2025 11:25see159

Fırça… Ali Saydam

07 Ekim 2025 04:06see136

Serdar Öktem koruma için valiliğe başvurdu: Acil durumda polisi ara denildi

06 Ekim 2025 22:59see126

İmamoğlu İstanbul’un kurtuluşu böyle kutladı: Bu şehri koruyan muhafızların var

06 Ekim 2025 09:52see125

Elektrikli otobüste Çin Türkiye rekabeti

06 Ekim 2025 07:07see125

Trafik kurallarına uymayanlara cezalar artırılıyor

06 Ekim 2025 10:04see125

Aktivistlerin ifadeleri ortaya çıktı: Şiddet gördük

06 Ekim 2025 07:17see125

Zelenski Rusya ya yerli silahlarla saldırı düzenlediklerini belirtti Dünya Haberleri

06 Ekim 2025 19:22see124

Başkentte Fotoçete albüm! operasyonu: Çok sayıda şüpheli gözaltında

07 Ekim 2025 08:12see124

IŞİD’li dehşet ailesi: Vahşet yolculuğu Sözcü Gazetesi

07 Ekim 2025 07:34see123

İstanbul’da oynanacak amatör lig maçlarında sağlık görevlisi hazır bulunacak

06 Ekim 2025 23:09see123

SON DAKİKA Samsunspor Fenerbahçe maçının VAR kayıtları açıklandı!

06 Ekim 2025 20:06see122
newsSon haberler
Günün en taze ve güncel olayları