Belediye operasyonları sonrasında acilen düzenleme yapılması gereken noktalar Ahmet Ünlü

İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu’na yapılan “yolsuzluk” soruşturması sonrasında irili ufaklı operasyonlar devam etmeye başladı. Zaman ilerledikçe ortaya çıkan bilgi ve belgeler itiraflar ışığında değerlendirildiğinde sesler kısılmaya ve sistemsel birçok sorunlar ortaya çıkmaya başladı. Bu yazımızda belediyelerde alınması gereken tedbirlere yer vermeye çalışacağız. Sistem, yolsuzluk ve usulsüzlük üretmeye çok müsait Belediyelere yapılan operasyonlara her kesim meşrebince

İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu’na yapılan “yolsuzluk” soruşturması sonrasında irili ufaklı operasyonlar devam etmeye başladı. Zaman ilerledikçe ortaya çıkan bilgi ve belgeler itiraflar ışığında değerlendirildiğinde sesler kısılmaya ve sistemsel birçok sorunlar ortaya çıkmaya başladı. Bu yazımızda belediyelerde alınması gereken tedbirlere yer vermeye çalışacağız.

Sistem, yolsuzluk ve usulsüzlük üretmeye çok müsait

Belediyelere yapılan operasyonlara her kesim meşrebince yaklaşmaya çalışıyor. Operasyonlara sağdan bakanların gördüklerini soldan bakanlar göremiyor ya da görmek istemiyor. Ancak süreç ilerledikçe süngüler düşüyor ve savunulacak bir taraf olmadığı anlaşılmaya başlanıyor. Ne hikmetse sağdan veya soldan bakma yerine ortadan veya tepeden bakma pek olmuyor.

Ortaya çıkanlar detaylı bir şekilde analiz edildiğinde belediyeler ve iştiraklerinde kapsamlı bir reforma ihtiyaç olduğu görülüyor. Özellikle operasyonlarda belediye iştirakleri ön plana çıkıyor. Buralardaki harcama rahatlığı ve oluşan rantın iştah açıcılığı sistemsel bozulmayı beraberinde getiriyor.

Kamu kurumlarına bir tek personel alımı yapılırken birçok prosedür gerekirken belediyeler adeta iştirakleri tepe tepe kullanıyor ve kimseden ses çıkmıyor. Yıllardır bu konuyu gündemde tutmaya çalışıyorum ama bir arpa boyu yol alınamadı. Böyle olunca da sistem adeta kötülük üretiyor veya kötülük yapmaya yol açıyor.

Bu köşeyi takip edenler ilansız ve sınavsız personel alımlarını yıllardan beridir gündemde tutmaya çalıştığımı bilirler. Öyle ki iştirakler il ve ilçe teşkilatlarının istihdam büroları gibi çalışır hale gelmiştir. Kuralsızlık kural haline gelince kimse kimseye karışmaz hale gelmiş, nasıl olsa bir şey olmaz mantığı da olgunlaşınca bir süre sonra yargı duvarına toslanmıştır.

Başlıklar halinde belediyelerde acilen yapılması gerekenler

Şimdide belediyelerde acilen yapılması gereken iyileştirmeleri maddeler halinde sıralayalım:

1- Belediye Kanunu ile Büyükşehir Belediyesi Kanunu bir bütün olarak gözden geçirilmeli ve aksayan yönleri düzeltilmelidir. Başkanların belediyeleri borç batağına sokacak iş ve işlemlerine sınırlamalar getirilmelidir. Zira sonra gelen başkanlar öncekilerin borçları ile debelenip durmaktadırlar. Bazıları sanki babalarının malını harcar gibi harcama yapıyor ve kimse de hiçbir şey yapmadan elleri yanlarında sadece izliyor. Olan ise bir süre sonra hizmet alamayan gariban vatandaşlara oluyor.

2- Belediyelere personel alımında istisnasız olarak mülakat usulü kaldırılmalıdır. Şayet mülakat olacaksa sınav komisyonlarında valiliklerden veya kaymakamlıklardan da üye olmalıdır. Bunların yanında memur konfederasyonlarından da gözlemci olmalıdır. Sınavsız atamaların ilan edildiği bir bölüm zorunlu hale getirilmelidir.

3- Belediye iştiraklerine kapsamlı bir şekilde çeki düzen verilmelidir. İştiraklerin sınavsız ve ilansız personel istihdamı ile ihalesiz mal ve hizmet alımına sıçrama tahtası haline getirilmesinin önüne geçilmelidir.

4- Belediye iştiraklerinin mal ve hizmet alım yöntemleri gözden geçirilmeli ve şeffaflık sağlanmalıdır. Nihayetinde yapılan harcamalarda kamu kaynağı kullanılmaktadır. Göstermelik yöntemler yerine kapsamlı bir analiz yapılmalı sonrasında da sistemsel mevzuat düzenlemeleri yapılmalıdır.

5- Belediyelerle iştirakleri bir bütün olarak düşünülmeli ve oluşan borca göre istihdam ve mal ve hizmet alımı sınırlamasına gidilmelidir. Buralar birilerinin kazanç kapısı haline getirilmemelidir.

6- Geç kalınmış olmakla birlikte belediye iştiraklerinin kamuya olan borçlarının belediye alacaklarından kaynakta kesilmesi kısmen de olsa belediyelere çeki düzen verilmesine yol açmıştır.

7- Belediyelerdeki idarecilerin karşılaştıkları sıkıntılar dikkate alınarak belediyelerdeki yöneticilere güvence sağlanmalıdır. Belediyelerdeki hiçbir yönetici başkanların talimatlarına itiraz edecek durumda değildir. Bu nedenle atamalara ve görevden almalara ciddi kriterler getirilmelidir.

8- Birçok başkan astlarına yetkileri devredip sadece işleri talimatla yürütmektedir. Sıkıntı olduğunda da ben talimat veririm ama astlarım talimatlarımı inceleyip mevzuata aykırılık varsa yapmayabilirler diyerek kenara çekilmektedir.

9- Belediye başkanlarına halk günleri zorunlu hale getirilmelidir. Refah partili belediyeler döneminde başlatılan bu gelenek büyük oranda sona ermiştir. En az ayda bir defa belediye başkanlarının vatandaşın sorularına cevap vermeleri sağlanmalıdır. Bu yolla başkanların yanlış yapmaları zorlaşacaktır. Çünkü doğrudan vatandaşın sorularına muhatap olmak kolay değildir.

10- Sayıştay raporları kapsamlı bir şekilde incelenip sistemsel çözümler üretilmelidir. Özellikle asil müdürler kenara çekilip işçi ve sözleşmeli personelin müdürlüklere vekalet ettirildiği dikkate alındığında sorunun büyüklüğü ve derinliği daha iyi anlaşılacaktır.

11- Her başkan bir sonrakinin kadrolarını adeta tarumar etmektedir. Kamu görevlilerine bu tür muamelelerin yapılmasının önüne geçecek mekanizmalar oluşturulmalıdır. Başkanların seçimle iş başına gelmeleri her istediklerini yapacakları anlamına gelmemelidir. Özellikle dünya örnekleri incelenmeli ve iyi uygulamalar sistemleştirilmelidir.

12- Belediye başkanlarının ve üst yöneticilerin yönetim ve denetim kurulu üyelikleri ile aldıkları ücretlere internet sayfasından ulaşılabilmelidir. Ya da Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca oluşturulacak platformdan tamamının yönetim, denetim ve ücretleri açıklanmalıdır.

13- Devletin bir kuruşunu dahi israf etmeyen, harama el uzatmayan ve örnek uygulamalar yapan çok sayıda belediye başkanı da vardır. Bunlar ve yaptıkları uygulamalar Bakanlıkça her yıl örnek uygulamalar başlığı altında açıklanmalıdır.

14- Örnek uygulamalar yapan belediye başkanlarını ödüllendirecek mekanizmalar oluşturulmalı ve bunların uygulamaları diğer belediyelere de yaygınlaştırılmalıdır.

15- Bütün belediyeleri kapsayacak say2000i benzeri uygulamalarla belediyelerin personel uygulamaları ve muhasebe uygulamaları tek bir sistem üzerinden yürütülmelidir. Bu yolla uygulama birliği sağlanacak ve etkin bir denetim sistemi kurulacaktır.