Bugün, 67 bini aşkın kişinin katledildiği Gazze soykırımının 2. yılı: İsrail, tüm dünyanın şahitliğinde insan kıyımı yapmaya devam ediyor

İsrail, 7 Ekim 2023’ten bu yana devam eden saldırıların üzerinden 2 yıl geçti. Saldırılar, İsrail tarafından 1967’den bu yana işgal, abluka ve baskılara maruz kalan Gazze Şeridi’nin tam manasıyla harabeye dönmesine, 67 binden fazla Filistinlinin ölümüne, 170 binden fazlasının yaralanmasına ve savaş öncesi nüfusu 2,2 milyon olan Gazze’de 1,9 milyon kişinin yerinden edilmesine neden oldu. Savaş aynı zamanda, İsrail’in İran ve Lübnan dahil bölgede birçok ülkeyle çatışmaya girmesine neden olan bir dizi olaya sebep oldu.

Savaş ve kara harekatının başlangıcı

Filistinlilere ve Mescid-i Aksa başta olmak üzere kutsal değerlere artan saldırılar ile tırmanan gerginlik sonrasında Hamas, 7 Ekim 2023’te İsrail’in güneyine bir saldırı başlatmış ve saldırılarda bin 200 kişi ölürken, İsrail verilerine göre 250 kişi esir alınarak Gazze’ye götürüldü. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu olayın ardından savaş ilan ederek, Gazze’ye hava saldırıları başlattı.

O dönemde Gazze’deki abluka ve Batı Şeria’daki toprak gaspları ve cinayetlere rağmen Batı kamuoyunun desteğine sahip olan İsrail, 13 Ekim 2023’te Gazze’ye kara harekatı başlattı ve bir milyonu aşkın Filistinliye, evlerini terk etmelerini ve güneye gitme çağrısında bulundu.

Hastanelerin hedef alınması öfkeye neden oldu

17 Ekim 2023’te Baptist Hastanesi’nin (Al Ahli Arab Hastanesi) vurulması sonucu en az 500 kişi hayatını kaybetti ve hastanenin hedef alınmayacağına inanarak buraya sığınan yüzlerce sivili hedef alan bu saldırı, İslam dünyasında derin bir öfkeye neden oldu.

İsrail güçleri, 15 Kasım 2023’te ise Gazze’nin en büyük hastanesi olan Şifa Hastanesi’ne girdi. İsrail, elektrik ve malzeme yetersizliği nedeniyle hastaların hayatını kaybettiği hastanenin Hamas tarafından komuta merkezi olarak kullanıldığını öne sürdü. Hastaneden tahliye edilen Filistinli yaralılar, geride kalanların İsrail güçleri tarafından öldürüldüğü ya da alıkonulduğunu beyan etti. Birkaç hafta içerisinde Gazze Şeridi’nin kuzeyindeki tüm hastaneler faaliyetlerini durdurdu.

Kasım ateşkesi

Haftalar süren savaşın ardından İsrail ve Hamas, 24 Kasım 2023 itibarıyla ilk kez ateşkes ilan etti. Bu süreçte çoğunluğu kadın ve çocuk 105 İsrailli ve yabancı esir serbest bırakılırken, İsrail hapishenelerinde tutulan 240 Filistinli mahkum da serbest kaldı. Bu süreçte Gazze Şeridi’ne insani yardım da ulaşırken, saldırılar 1 Aralık’ta yeniden başladı.

İsrail’e soykırım davası açıldı

Güney Afrika, 29 Aralık 2023’te BM’nin en üst düzey yargı organı olan Uluslararası Adalet Divanı’nda (UAD) İsrail aleyhinde soykırım davası açtı.

İsrail’in Gazze’de Hamas’a karşı yürüttüğünü savunduğu operasyonlar çerçevesinde soykırım yaptığı gerekçesiyle uluslararası mahkemeye yapılan başvuruda ayrıca, Filistin halkının Soykırım Sözleşmesi kapsamında korunan bir grup olarak değerlendirilmesi ve soykırımdan kurtarılmaları için acil tedbirler alınması talebinde bulunuldu. Ağustos ayında İsrail aleyhindeki davaya dahil olmak için Türkiye de Uluslararası Adalet Divanı’na resmi başvuruda bulundu.
İsrail’in Gazze’de soykırım niyeti taşıdığını ortaya koyan toplu katliamlar, kültürel yıkım, sağlık hizmetlerinin çöküşü ve çocukların hedef alınması gibi birçok unsur, dünya kamuoyunda da İsrail’e yönelik tepkilerin şiddetlenmesine neden oldu.

ABD ve İngiltere, Yemen’e hava saldırıları başlattı

Yemen’deki Husilerin Gazze’de yaşananlara tepki olarak Kızıldeniz’de başlattıkları saldırılar, uluslararası ticaret açısından endişelere neden oldu. ABD ve İngiltere 11 Ocak 2024’te, bu saldırılara misilleme olarak Yemen genelinde onlarca hava saldırısı düzenledi. Husiler ise Kızıl Deniz’deki saldırıların devam edeceğini açıkladı.

Gazze’de ölen Filistinlilerin sayısı 30 bin seviyesini geçti

Gazze’deki Sağlık Bakanlığı 2024 yılı şubat ayı sonunda, 7 Ekim 2023 itibarıyla İsrail’in saldırıları sonucu hayatını kaybedenlerin sayısının 30 bini geçtiğini duyurdu. Açıklamada ölenlerin büyük çoğunluğunun kadın ve çocuklardan oluştuğu ve gerçek rakamların muhtemelen bundan daha fazla olduğu detaylarına yer verildi.

Bu dönemde İsrail’in Gazze’nin güneyinde 1 milyondan fazla sivilin sığınmacı olarak bulunduğu Refah kentine askeri bir operasyon başlatma planı konusunda derin bir endişe bulunuyordu. Birleşmiş Milletler (BM) ise Gazze’de kıtlığın eşiğine gelindiği uyarısında bulunarak, 1,1 milyon kişinin açlık çektiğini bildirdi.

İsrail, insani yardım gönüllülerini hedef aldı

İsrail’in Gazze’ye 1 Nisan 2024’te gerçekleştirdiği bir saldırı sırasında World Central Kitchen için çalışan 7 yardım görevlisi hayatını kaybetti. İsrail tarafından gerçekleştirilen bir inceleme, olayın yanlış varsayımlar, karar alma sürecindeki hatalar ve angajman kurallarının ihlalleri sonucu ortaya çıktığını ortaya koydu.

Diğer yandan İnsan Hakları İzleme Örgütü, 1 Nisan’daki saldırının izole olarak gerçekleşen bir hata olmadığını ve insani yardım kuruluşlarının kasıtlı bir şekilde hedef alındıklarını savundu. Kuruluş, BM ajansları ve insani yardım kuruluşlarının tesis ve konvoylarının koordinatlarını İsrail’e düzenli olarak ilettiğini, ancak İsrail güçlerinin saldırılarına maruz kaldıklarına dikkat çekti.

İsrail ve İran arasında karşılıklı saldırılar

İsrail ve İran arasındaki gerginlikler, nisan ayında had safhaya ulaştı. İsrail’in 1 Nisan 2024’te Suriye’nin başkenti Şam’daki İran büyükelçiliğine saldırması, üst düzey bir general dahil çok sayıda İranlı yetkilinin ölümüne neden oldu. İran, bu saldırıya cevap olarak 13 Nisan 2024 akşamı, İsrail’i hedef alan bir insansız hava aracı (İHA) saldırısı gerçekleştirdi. Bu İHA’ların büyük bir çoğunluğu engellendi.

İsrail’de protestolar

Nisan ayında on binlerce kişi, İsrail’de hükümet karşıtı protestolara katıldı ve Başbakan Netanyahu’ya esirlerin serbest bırakılması için bir ateşkes çağrısında bulundu. Gösteriler, aylardır devam eden hükümet karşıtı protesto dalgasının devamı niteliğindeydi.

Kahire’deki müzakereler sonuçsuz kaldı

Mısır’ın başkenti Kahire’de 2024 yılının Mayıs ayı başında başlayan İsrail ve Hamas’ın ateşkes görüşmeleri dünya gündeminin odağı haline geldi. Hamas, Mısır ve Katar tarafından önerilen planı kabul ettiğini açıklarken, İsrail bu açıklamayı "bir aldatmaca" olarak nitelendirdi ve beklentilerin boşa çıkmasına neden oldu. Hamas’ın açıklaması sonrasında Filistinliler Refah’ta kutlamalar yaparken sadece birkaç saat sonra şehir, İsrail ordusu tarafından bombalandı.

UAD, Gazze’de soykırım iddialarının araştırılmasını istedi

Uluslararası Adalet Divanı (UAD), 24 Mayıs 2024’te açıkladığı kararda, İsrail’e Refah’a saldırılarını acilen durdurmasını ve Gazze’de soykırım iddialarını araştıracak BM yetkililerine bölgeye giriş imkanı sağlamasını emretti. Karar açıklamasında, "İsrail, Birleşmiş Milletler’in yetkili organları tarafından soykırım iddialarını araştırmak üzere yetkilendirilen herhangi bir soruşturma komisyonu, gerçekleri araştırma misyonu veya soruşturma organının Gazze Şeridi’ne engelsiz erişimini sağlamak için etkili tedbirler almak zorundadır" denildi.

İsrail yerleşimlerinin uluslararası hukuka aykırı olduğuna hükmedildi

UAD, 19 Temmuz 2024'te aldığı bir kararda ise İsrail’in işgal altındaki Filistin topraklarındaki yerleşim politikalarının uluslararası hukuku ihlal ettiğine hükmetti. UAD yargıçları, İsrail’in yerleşimcileri Batı Şeria ve Kudüs’e taşıması ve bu yerleşimcilerin buralardaki varlıklarını sürdürmesinin Cenevre Sözleşmesi’nin 4. maddesinin 49. fıkrasına aykırı olduğunu belirtti.

Hamas lideri Haniye öldürüldü

Hamas’ın Siyasi Büro Şefi İsmail Haniye, 31 Temmuz 2024’te İran’ın başkenti Tahran’a gerçekleştirilen bir hava saldırısı ile öldürüldü. Bölgede gerginliği tırmandıran saldırıdan günler sonra Hamas’ın yeni lideri Yahya Sinvar oldu.

İsrail ile Lübnan’daki Hizbullah arasında çatışma

İsrail, 2024 yılı Ağustos ayı sonlarında Lübnan’daki Hizbullah hedeflerine "önleyici" nitelikte hava saldırıları düzenlediğini açıkladı. İsrail ordu yetkilileri, operasyonun Hizbullah’ın İsrail’e saldırı hazırlığı içinde olduğu gerekçesiyle yapıldığını duyurdu. Saldırı sonrasında Lübnan’dan İsrail’e füze saldırıları gerçekleşti.

Hizbullah üyelerinin çağrı cihazları patladı

Lübnan’da 17 Eylül 2024'te Hizbullah üyelerinin kullandığı çağrı cihazlarının toplu bir şekilde patlaması sonucu 12 kişi hayatını kaybetti ve yaklaşık 3 bin kişi yaralandı. Patlamalar bölgede büyük bir şok yarattı. 24 saatten kısa bir süre sonra örgütün kullandığı telsizlerde de benzer bir patlama zinciri meydana geldi. Hizbullah, İsrail’in çağrı cihazı ve telsiz patlamalarıyla bir katliam yapmakla suçladı ve İsrail’in iki dakika içinde 5 bin kişiyi öldürmeyi hedeflediğini söyledi.

Hasan Nasrallah öldürüldü

İsrail’in Lübnan’ın başkenti Beyrut’ta 27 Eylül 2024 akşamı Hizbullah’ın ana karargahını hedef aldığı bir saldırıda Hizbullah lideri Hasan Nasrallah hayatını kaybetti. Nasrallah’ın öldürülmesi, bölgede çatışmanın büyüyeceğine yönelik derin bir endişeye neden oldu.

İsrail’in Lübnan’a girişi ve İran’ın misilleme saldırıları

Eylül ayının son günü İsrail güçleri Hizbullah’a karşı "sınırlı" bir operasyon için Lübnan’a girerken, 1 Ekim 2024’te ise İran, İsrail’in Hizbullah lideri Nasrallah’ı öldürmesine misilleme olarak 180’den fazla balistik füzeyle İsrail’e saldırdı. Çok sayıda füzenin İsrail’in hava savunma sistemi Demir Kubbe’yi aşabildiği görüldü. İran devlet televizyonu füzelerin yüzde 90’ının hedefleri vurduğunu açıklarken, İsrailli yetkililer, saldırı sonucu herhangi bir yaralanma olayının bildirilmediğini duyurdu. İran’ın saldırısı sonucu Batı Şeria’da Filistinli bir işçinin hayatını kaybettiği açıklandı.

Yahya Sinvar hayatını kaybetti

Hamas, liderleri Yahya Sinvar’ın 18 Ekim 2024’te hayatını kaybettiğini duyurdu. İsrail Ordusu ise Sinvar’ın Gazze’de içinde bulunduğu binanın tank ateşiyle vurulduğu anların yer aldığı bir videoyu kamuoyu ile paylaştı.

Uluslararası Ceza Mahkemesi, İsrailli liderler için tutuklama emri çıkardı

Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), 21 Kasım 2024’te açıklanan bir karar çerçevesinde son bir buçuk yıldaki olaylara ilişkin yürüttüğü soruşturma kapsamında İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Savunma Bakanı Yoav Gallant ve Hamas’ın Muhammed Deyf olarak da bilinen lideri İbrahim el-Masri hakkında tutuklama emri çıkardı. Netanyahu ve Gallant aleyhindeki tutuklama emri, 8 Ekim 2023 tarihinden itibaren Gazze Şeridi’nde işlenen suçlar ve insanlığa karşı suçların cezai sorumluluk taşıdığı gerekçesiyle çıkarıldı.

Gazze’de ölü sayısı 45 bini aştı

Gazze Sağlık Bakanlığı, 2024 yılı aralık ayı ortasında yaptığı açıklamada ölü sayısının 45 bini aştığını duyurdu. Açıklamada saldırılar sonucu enkaz altında ve yol kenarlarında ölüler olduğu, fakat İsrail güçlerinin engellemesi nedeniyle görevlilerin cenazelere dahi ulaşamadıkları detaylarına da yer verildi.

Ateşkes anlaşmasına varıldı

Eski ABD Başkanı Joe Biden, görevinin son günlerine yaklaşırken, 13 Ocak 2025’te Gazze’de bir ateşkes anlaşmasının eşiğinde olduklarını açıkladı. İki gün sonra Katar Başbakanı ateşkes sağlandığını duyurdu ve ateşkes antlaşması 19 Ocak’ta resmen yürürlüğe girdi.
27 Ocak 2025’te Gazze’nin kuzeyine dönmelerine izin verilen binlerce Filistinli büyük bir sevinç içinde evlerine döndü.

Trump’ın Gazze planı tepki çekti

Gazze’deki ateşkesin birinci aşamasında sona yaklaşılırken, Gazze’nin geleceğine ilişkin tartışmalar yoğunluk kazandı. ABD Başkanı Donald Trump’ın şubat ayında Gazze’yi devralarak burayı "Orta Doğu’nun Rivierası"na dönüştüreceğini açıklaması, tepkiye neden oldu. Gazze’nin sözde geleceğini gösteren ve altın bir Trump heykelinin de yer aldığı yapay zeka destekli bir video, dünya kamuoyunda hoşnutsuzluğa neden oldu.

Ateşkesin çöküşü

İsrail, 2025 yılının mart ayı başında Gazze’ye insani yardım girişlerini kestikten sonra 9 Mart itibarıyla elektrik arzına da son verdi. Ateşkes süreci boyunca saldırılarını sınırlı bir şekilde sürdüren ve 100’e yakın sivili öldüren İsrail, 18 Mart 2025 tarihinde sabah saatlerinde başlattığı ve 263’ü kadın ve çocuk olmak üzere 400’den fazla Filistinlinin ölümüne neden olan bir saldırı ile ateşkese son verdi.

Gazze’yi süresiz işgal planı

İsrail, 5 Mayıs 2025’te Gazze’nin tamamını ele geçirip süresiz olarak kontrol altında tutmayı planladığını duyurdu. İsrail Başbakanı Netanyahu, "İsrail güçlerinin baskın yapıp geri çekilmeyeceğini, bilakis kalıcı olarak bölgede bulunacağını" açıkladı. İsrail ordusu 17 Mayıs 2025’te ise Gazze Şeridi'nde stratejik bölgelerin ele geçirilmesi amacıyla yoğun saldırılara başladığını duyurdu.

Ateşkes görüşmeleri yeniden başladı

İsrail ve Hamas, önceki ateşkesin çökmesinden 2 ay sonra, 18 Mayıs’ta Katar’da ateşkes görüşmelerine yeniden başladıklarını bildirdi. Ayın ilerleyen günlerinde İsrail, Gazze’ye insani yardım girişinin yeniden başladığını açıkladı, fakat BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, bu yardımı "çay kaşığı kadar yardım" şeklinde nitelendirerek, sert bir şekilde eleştirdi.

İsrail, İran’ı vurdu

İsrail, 13 Haziran 2025’te erken saatlerde uzun süredir tehdit ettiği İran’ın nükleer tesisleri, askeri üsleri, altyapı tesisleri ve kilit askeri komutanlarına yönelik saldırılar başlattı. Buna karşılık İran, misillemede bulunarak İsrail’in Demir Kubbe hava savunma sistemini aşırı yükleme ile pasifize etmeye çalıştı ve bazı füzelerin sistemi geçtiği duyuruldu. İsrail ve İran arasında "12 gün savaşı" olarak bilinen çatışmalara ABD de dahil oldu ve Amerikan B-2 bombardıman uçakları, İran’ın nükleer tesislerini hedef aldı.

BM Gazze’de kıtlık ilan etti

Birleşmiş Milletler tarafından desteklenen Entegre Gıda Güvenliği Aşama Sınıflandırması (IPC) tarafından 22 Ağustos 2025’te paylaşılan raporda, Gazze ve çevresinde kıtlık yaşandığı ilk kez resmen ilan edildi. Raporda Gazze ve çevresindeki nüfusun felaket düzeyinde açlık ile karşı karşıya olduğu ve kıtlığın İsrail kaynaklı olduğuna işaret edildi.

ABD Başkanı Trump, Gazze’de barış planını duyurdu

ABD Başkanı Donald Trump, 29 Eylül’de Washington’da İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile gerçekleştirdiği basın toplantısı öncesinde Gazze’deki savaşı sona erdirmeye yönelik kapsamlı bir plan yayımladı. İsrail güçlerinin Gazze’den aşamalı olarak çekilmesi, Hamas’ın Gazze yönetiminde rol almaması ve silah bırakması, esirlerin iadesi ve Gazze’nin yeniden inşasını öngören barış planı, uzun vadede Filistinlilerin kendi geleceğini tayin hakkına ve iki devletli çözüme zemin hazırlamayı da hedeflemesi nedeniyle uluslararası toplum tarafından takdirle karşılandı. Trump, barış planının İsrail tarafından da kabul edildiğini açıklarken, planın Hamas tarafından da kısmen kabul edilerek daha fazla müzakere çağrısı ile cevaplandı.

Küresel Sumud Filosu

Uluslararası aktivistlerin İsrail’in Gazze’deki yasa dışı deniz ablukasını kırmak ve Gazze’ye insani yardım ulaştırmak amacıyla organize ettikleri Madleen ve Hanzala isimli gemilerin haziran ayı içerisinde birbiri ardına engellenmesi üzerine aktivistler, ablukayı delebilmek için 40’tan fazla geminin yer aldığı dev bir filo organize etti. Açlığın bir savaş silahı olarak kullanıldığı ve dünyanın gözü önünde soykırıma maruz kalan Gazze’de uluslararası toplumun etkisizliği nedeniyle eyleme geçen sivil girişime, "Küresel Sumud Filosu" adı verildi. 44 ülkeden yüzlerce aktivist tarafından desteklenen filo, Gazze’ye doğru hareket ederken 2 Ekim’de İsrail güçlerinin saldırısına uğradı. İsrail’in filoya saldırısı Müslüman ülkelerin yanı sıra Avrupa’da başta İspanya ve İtalya olmak üzere Batı ülkelerinde de geniş çaplı protestolara neden oldu.