Eğitimde başarıya giden yol güvenli okuldan geçer Düşünce Günlüğü Haberleri

Prof. Dr. İsmail Demircioğlu / Trabzon Üniversitesi

Güvenlik insanoğlunun en temel ihtiyaçlarındandır. İnsanın sağlıklı bir biçimde varlığını sürdürebilmesi için kendisinin, işinin, ailesinin ve çevresinin güven içinde olması esastır. Güvenlik kavramı kamusal yaşamın farklı alanlarında kendisine yer bulmuştur. Güvenlik kavramının kullanıldığı alanlardan bir tanesi de eğitim olup bu kavram günümüz okul yönetimleri ve eğitim süreçlerinin ayrılmaz bir parçası hâline gelmiştir. Özellikle günümüzde yaşanan savaşlar, bölgesel çatışmalar, kıtlık, göç, ırkçılık, afet, şiddet, vandalizm, madde ve teknoloji bağımlılığı toplumların huzur ve güvenliğini olumsuz yönde etkilemektedir. Ülkeleri derinden etkileyen bu problemlerin çıktıları eğitime ve eğitim kurumlarına olumsuz şekilde yansımaktadır. Eğitim ve öğretim süreçlerinin sağlıklı bir biçimde yürütülebilmesi ve güçlü nesillerin inşası için okullar güvenli mekânlar hâline getirilmelidir.

EĞİTİM VE GÜVENLİK PROJESİ

Günümüzde gelişmişlik düzeyi ve coğrafya fark etmeksizin dünyanın farklı ülkelerinde okul güvenliğiyle ilgili problemler yaşanmaktadır. Teknolojik ve ekonomik açıdan dünyanın en büyük devletleri arasında başı çeken Amerika Birleşik Devletleri’nden en geri kalmış Afrika ülkesine kadar okullarda güvenlik problemlerine şahit olunmaktadır. Zaman zaman dünyanın farklı ülkeleri ve ülkemizde de eğitim kurumlarında yaşanan güvenlik problemlerine basın yayın organlarında rastlanmaktadır. Başka bir deyişle okul güvenliği meselesi ülkemiz dâhil farklı toplumların temel meselesi hâline gelmiştir. Bu sebeple bu alanda, dünyada ve ülkemizde akademik çalışmalar yapılmaktadır.

Okul güvenliğiyle ilgili yapılan çalışmalar arasında 2018-2023 yıllarında yürütülen ‘‘Eğitim ve Güvenlik’’ projesi dikkat çekicidir. Millî Eğitim Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Türkiye Belediyeler Birliği ile ortaklaşa yürütülen ‘‘Eğitim ve Güvenlik’’ projesinin okullarda yaşanan güvenlik problemlerinin çözümü noktasında değerli önerileri olmuştur. Okul güvenliği meselesi Millî Eğitim Bakanlığımız gündeminde olup konuyla ilgili çalışmalar devam etmektedir. Güvenli okul kavramının farklı boyutları bulunmaktadır.

ÖĞRENCİLERİN KARŞI KARŞIYA KALDIĞI TEHLİKELER

Genel bir ifadeyle güvenli okul “okulu oluşturan unsurlar olan öğrenci, öğretmen ve diğer çalışanların kendilerini fiziksel, duygusal ve psikolojik açıdan güven ve emniyette hissetmesi” olarak tanımlanabilir. Bunun yanında okul çevresinin güvenliği ve öğrencilerin okula emniyetli ulaşımı da bu kavram içinde değerlendirilmektedir. Başka bir deyişle güvenli okullar; okul çevresi ve okula ulaşım dâhil olmak üzere öğrenci, öğretmen ve okul çalışanlarının fiziki ve psikolojik baskı ile zorlama olmadan huzur ve güven içinde eğitim öğretim süreçlerini yürüttükleri mekânlardır.

Dünyada ve ülkemizde şiddet, vandalizm, ihmal, istismar, siber zorbalık, siber mağduriyet, internet, oyun ve uyuşturucu bağımlılığı gibi problemler okullardaki temel güvenlik problemleri arasında yer almaktadır. Ayrıca okul çevresinde ve içinde yaşanan güvenlik problemleri de okulların güvenliğini tehdit eden diğer unsurlardır. Yukarıda bahsedilen problemler sağlıklı okul iklimini bozan ve bu mekânları güvensiz hâle getiren konular olarak ortaya çıkmaktadır.

Okullarda yaşanan güvenlik problemleri öğrencileri ve öğrenme süreçlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu çerçevede güvenlik problemi yaşanan okullarda psikolojik problemler, motivasyon düşüklüğü, odaklanamama, şiddet, istismar, farklı bağımlılık türleri, okula devamsızlık ve okul terkleri görülmektedir. Bu problemlerin çözülebilmesi ve eğitim kurumlarının güvenli mekânlar hâline getirilebilmesi için idareci, öğretmen ve okul çalışanlarının bu problemlerin farkında olarak çözümüne yönelik yeterli bilgiye, beceriye sahip olması gerekmektedir. Ayrıca güvenli okul iklimi; okul idarecileri, veliler, öğretmen, polis ve jandarma gibi okul paydaşlarının iş birliği hâlinde çalışmasını gerekli kılmaktadır.

ANAHTAR UNSURLAR

Güvenli okulların inşası için okul paydaşlarına önemli rol ve sorumluluklar düşmektedir. Bu çerçevede lider ve farkındalığı yüksek öğretmen ve okul yöneticilerine ihtiyaç vardır. Ayrıca okul güvenliğinin inşası için anahtar unsurlardan bir tanesi de okul yöneticileri, öğretmen ile okul çalışanlarının rol ve sorumluluklarının açık ve net bir biçimde ortaya koyulmasıdır. Lider okul yöneticileri, veliler ve toplumla iyi ilişkilere sahip olmalı; okul yönetim süreçlerinde bu paydaşların önerilerini de dikkate almalıdır.

Okul yöneticileri; öğretmen, öğrenci ve okul çalışanlarıyla güven hissi ve saygıya dayanan samimi, açık ve net bir iletişime sahip olmalıdır. Bunun yanında etkili bir okul yöneticisi, okulu oluşturan iç ve dış bütün mekanlara hâkim olmalı ve okul güvenliğini tehdit edebilecek unsurlara karşı paydaşlarla beraber gerekli tedbirleri almalıdır. Bu süreçte okulun güvenlik riskleri ve problemleri açık bir biçimde ortaya koyularak kolluk kuvvetleriyle iş birliği yapılmalıdır. Ayrıca okul yöneticileri okulun krize hazırlık ve müdahale planlarını önceden hazırlamalıdır.

Okul güvenliğinin diğer bir önemli ayağı öğretmendir. Öğretmenler de okul yöneticileri gibi iletişime açık, samimi ve empatik bir bakış açısına sahip olmalıdır. Öğretmenler, öğrencilerin akademik başarılarının yanında onların sosyal, ahlaki ve değer gelişimine de odaklanmalıdır. Bunların yanında öğretmenler, öğrencilerine eşit muamele etmeli ve derslerde onların kendilerini ifade edebilecekleri öğrenme ortamları hazırlamalıdır. Öğretmenlerin sınıflarda dikkat etmesi gereken bir diğer husus ise empatik bir bakış açısının öğrencilere kazandırılmasıdır. Ayrıca öğretmenler sınıflarında okul güvenliğini tehdit edebilecek unsurları görmezlikten gelmemeli ve güvenliği tehdit eden davranışları ödüllendirmemelidir. Bunların dışında özellikle göç süreciyle beraber öğretmenler göçmen çocukların problemlerini yönetebilmek için gerekli bilgi ve beceriye sahip olmalıdır. Güvenli okul inşasında öğretmenlerin dikkat etmesi gereken diğer bir husus ise sınıflarda alay, nefret dili ve dışlanmadan uzak bir iklimin oluşturulmasıdır.

Doğal afetler ve okul çevresinde yaşanan çatışma riski okul güvenliğini tehdit eden diğer iki önemli problemdir. Okullar savaş, terör eylemleri ve doğal afetlerin oluşturabileceği zararlardan uzak tutulmalıdır. Okulun paydaşları özellikle okul idarecileri, öğretmenler ve okul çalışanları öğrencilerin mutlu ve huzurlu olacağı bir okul iklimi inşa etmelidirler. Bu çerçevede sınıflar, okullar ve okulun çevresi her türlü bağımlılıktan uzak, zorbalık, şiddet, ihmal, istismar, fiziksel zarar, taciz ve gözdağının olmadığı mekânlar hâline getirilmelidir.