Enerji kaybı, saç dökülmesi, unutkanlık… Beslenme yetersizliğinin gizli belirtileri

Dengesiz beslenme ile yetersiz beslenme aynı şey değil. Eksik ya da fazla tüketilen besin öğeleri, vücudu farklı şekillerde etkiliyor. Peki, sağlıklı beslenmenin püf noktaları neler?

Evde yapılabilecek sağlıklı atıştırmalıklar

Her gün yürüyüş yaparsanız vücudunuzda neler değişir?

BESİN, BESLENME VE DENGELİ BESLENME

Beslenme yetersizliğini daha iyi anlamak için öncelikle besin, beslenme ve dengeli beslenme kavramlarını bilmek gerekir.

Besinler, vücudumuzun temel yapı taşlarını oluşturan besin öğelerinden meydana gelir. Bu öğeler makro ve mikro besinler olarak ikiye ayrılır.

Makro besin öğeleri: Protein, karbonhidrat ve yağlar olup vücuda enerji sağlar.

Mikro besin öğeleri: Vitaminler ve minerallerden oluşur. Makro besinlerin işlevlerini yerine getirmesine yardımcı olurlar.

Su: Yaşam için vazgeçilmez bir besin öğesidir.

Besin öğeleri beş ana grupta toplanır:

- Süt ve süt ürünleri

- Et, tavuk, balık, yumurta, kuru baklagiller ve yağlı tohumlar

- Ekmek ve tahıllar

- Sebzeler

- Meyveler

Bu grupların dengeli şekilde tüketilmesi sağlıklı beslenmeyi, yani optimal beslenmeyi oluşturur. Optimal beslenme hem bireysel hem toplumsal sağlık için kritik öneme sahiptir.

BESLENME YETERSİZLİĞİ NEDİR?

Beslenme yetersizliği, sağlığın korunması için gerekli olan besin öğelerinin yeterince alınamaması durumudur. Vücut, ihtiyaç duyduğu besin öğelerini yeterli miktarda alamadığında metabolik işlevler aksar ve çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkar.

Burada yetersiz beslenme ve dengesiz beslenme birbirinden ayrılır:

Yetersiz beslenme: Gerekli besin öğelerinin alınamaması.

Dengesiz beslenme: Besin öğelerinin yetersiz veya fazla alınması.

BESLENME YETERSİZLİĞİNİN BELİRTİLERİ

Beslenme yetersizliği farklı belirtilerle kendini gösterebilir:

- Sürekli yorgunluk ve halsizlik

- Saç dökülmesi (çinko, demir, biotin eksikliği)

- Hormonal düzensizlikler

- Kısırlık veya hamile kalmada zorluk

- Uyku bozuklukları

- Sinirlilik, depresyon ve kaygı hali

- Üşüme ve soğuk intoleransı

- Kabızlık

- Unutkanlık, dikkat dağınıklığı

- Bağışıklığın zayıflaması, sık hastalanma

- Adet düzensizlikleri

- Çocuklarda boy kısalığı veya düşük kilo

- Ödem oluşumu

BESLENME YETERSİZLİĞİNİN YOL AÇTIĞI HASTALIKLAR

Besin öğelerinin eksikliği ciddi hastalıklara sebep olabilir. Bunlardan bazıları:

- Marasmus, Kwashiorkor – Protein-enerji yetersizliği

- Skorbüt – C vitamini eksikliği

- Gece körlüğü – A vitamini eksikliği

- Guatr – İyot eksikliği

- Diş çürükleri – Kalsiyum eksikliği

- Osteoporoz, Osteomalasi, Raşitizm – D vitamini ve kalsiyum eksikliği

- Anemi – Demir ve folik asit eksikliği

RİSK FAKTÖRLERİ

Yetersiz beslenme sadece kişinin tercihleriyle ortaya çıkmaz. Farklı risk faktörleri de bu duruma yol açabilir:

- Yaşlılık veya çocukluk dönemi

- Düşük gelir düzeyi, besine ulaşamama

- Kronik hastalıklar

- Mide bulantısı, yutma güçlüğü, sık ishal

- Psikolojik sorunlar (ör. depresyon, iştah kaybı)

- Pankreas yetmezliği, bağırsak hastalıkları, kanser

- Vejetaryen veya vegan beslenmede hayvansal besin öğelerinin eksikliği

Risk altındaki bireylerin beslenmesi yakından takip edilmeli, gerekirse doktor tavsiyesiyle besin destekleri kullanılmalıdır.

BESLENME YETERSİZLİĞİNİ ÖNLEMEK İÇİN BESİN GRUPLARI

Beslenme yetersizliğini önlemek için beş temel besin grubundan dengeli şekilde tüketmek gerekir:

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ

Protein, kalsiyum, fosfor, çinko ve B vitaminlerinden zengindir.

Süt yağı A, D, E, K vitaminlerini içerir.

Çocuklar, gençler, hamileler ve tüm yaş grupları için önerilir.

Günlük önerilen miktar: 2-3 porsiyon.

ET, TAVUK, BALIK, YUMURTA, KURU BAKLAGİLLER VE YAĞLI TOHUMLAR

Protein, demir, çinko, B vitaminleri açısından zengindir.

B12 vitamini sadece bu grupta bulunur.

Kuru baklagiller lif açısından önemlidir.

Hücre onarımı ve sinir sistemi için gereklidir.

Günlük önerilen miktar: 2,5-3 porsiyon.

EKMEK VE TAHILLAR

Temel enerji kaynağıdır.

Tam tahıllar posa ve B vitaminleri yönünden zengindir.

Sinir sistemi ve sindirim sağlığı için önemlidir.

Günlük önerilen miktar: 3-7 porsiyon (yaşa, cinsiyete, aktiviteye göre değişir).

SEBZELER VE MEYVELER

Vitamin, mineral ve antioksidan açısından zengindir.

Büyüme, gelişme, bağışıklık ve doku onarımı için gereklidir.

Sebzeler: günde 3-4 porsiyon

Meyveler: günde 2-3 porsiyon

Beslenme yetersizliği bireylerin yaşam kalitesini düşürür ve ciddi hastalıklara yol açar. Beş temel besin grubunu yeterli ve dengeli şekilde tüketmek, sağlıklı pişirme yöntemlerini tercih etmek (ızgara, haşlama, fırın) ve risk faktörlerini dikkate almak bu sorunun önlenmesinde en etkili yoldur.

Görsel Kaynak: istockphoto