Enflasyon işçi alacağını eritti Sosyal Güvenlik Haberleri

Anayasa Mahkemesi’nin önemli bir kararı pazartesi günü Resmi Gazete’de yayımlandı. AYM Genel Kurulu, parasını ödediği halde konutunu teslim alamadığı için 2010 yılında açtığı davada alacaklara kanuni faiz uygulanması nedeniyle parasının enflasyon karşısında değerini yitirdiğini iddia eden vatandaşı haklı buldu. Bireysel başvuru yapılmış olmasına rağmen AYM Genel Kurulu pilot karar alarak, benzer durumdaki diğer vatandaşların mağduriyetlerinin de giderilmesi için yasal düzenleme yapılmasını önerdi. Kanuni faiz 2009 yılından 1 Haziran 2024 tarihine kadar yüzde 9, bu tarihten sonra da yüzde 24 olarak uygulandı.

4857 Sayılı İş Kanununa göre, gününde ödenmeyen ücretler için en yüksek mevduat faizi oranı uygulanıyor. Kıdem tazminatı, 1475 Sayılı Eski İş Kanununda düzenleniyor. 1475 Sayılı Kanuna göre de kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi halinde geciken süre için bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faizin uygulanması emrediliyor. İhbar tazminatı, kullanılmayan yıllık izin ücreti, fazla mesai ücreti alacakları da en yüksek banka mevduat faizine tabi.

Bankalarca fiilen uygulanan en yüksek mevduat faizi Merkez Bankası tarafından yayımlanıyor. İş mahkemeleri Merkez Bankası’nın yayımladığı en yüksek mevduat faizleri üzerinden karar alıyor.

İşçi alacaklarında kanuni faiz yerine en yüksek mevduat faizinin uygulanması ilk başta olumlu görünüyor. Enflasyonun nispeten stabil olduğu dönemlerde mevduat faizi daha yüksek seyrettiği için kayıp olmuyor ancak son yıllardaki gibi enflasyonun yüksek seyrettiği dönemlerde mevduat faizi enflasyonun çok altında kaldığı için işçi alacakları adeta eridi.

Enflasyon 2021 yılının son çeyreğinden itibaren hızlı artmaya başladı. İşçi alacaklarındaki erime de bu dönemde hızlandı. Yıllık enflasyon 2022 ağustos, eylül, ekim, kasım aylarında yüzde 80’nin üzerine çıktı. Örneğin ekim ayında yıllık enflasyon yüzde 85,51 olarak gerçekleşti. Buna karşılık aynı dönemde en yüksek mevduat faizi yüzde 30’lu seviyelerde kaldı. Ekim ayındaki en yüksek mevduat faizi yüzde 30 oldu.

İşçi alacakları için açılan davalar maalesef uzun yıllarda sonuçlanabiliyor. Bazen on yıla kadar uzayabiliyor.

Dava süresi uzadıkça işçinin alacağı para reel anlamda düşüyor. Dava açtığı tarihte 10 asgari ücret tutarında alacağı bulunan bir kişi, uygulanan en yüksek mevduat faizine rağmen dava bittiği tarihte ancak 2-3 asgari ücret tutarında para ile yetinmek zorunda kalabiliyor.

Beş altı yıl öncesine ait alacakları için dava açmış olanlar, 2021 ve 2022 yıllarında had safhaya ulaşan enflasyon ve mevduat faizi farkından dolayı büyük kayba uğradılar. 2020 yılına kadar olan dönemde işçi alacakları enflasyona karşı korunmuş olsa bile özellikle 2022 yılında yüzde 85 enflasyona karşılık mevduat faizinin yüzde 30 düzeyinde kalması nedeniyle reel olarak eridi. İşçinin uğradığı kayıp işveren için ise kazanç oldu.