İsrail yoğun baskı altında! Hamas’ın hamlesi Gazze’de hesapları değiştirdi: Saldırılar durdu işgal donduruldu... 6 soru ve cevap şimdi ne olacak

İsrail’in iki yıldır işgal ve soykırım politikası yürüttüğü Gazze Şeridi’nde barış umudu doğdu. Hamas’ın önceki akşam ABD Başkanı Donald Trump’ın 29 Eylül’de duyurduğu ateşkes ve rehine takası planını şartlı kabul ettiğini duyurması üzerine Trump, Filistinli örgütün “kalıcı barışa” hazır olduğuna inandığını kaydederek, “İsrail, Gazze’ye yönelik bombardımanı derhal durdurmalı ki esirleri hızlı ve güvenli bir şekilde çıkarabilelim” açıklamasını yaptı. Açıklamasında “Herkese adil davranılacak” diyen Trump, barış anlaşmasının tüm taraflar için adaletli olacağını vurguladı. İsrail yönetimi, Gazze Şeridi’nde faaliyetlerin ‘en düşük seviyeye’ indirilmesi talimatı verirken Gazze kentinin kontrol altına alınmasına yönelik operasyonlar da askıya alındı.

BAŞKA SEÇENEĞİ YOKTU

Trump’ın açıklamasının ardından Başbakan Binyamin Netanyahu, gece saatlerinde acil bir istişare toplantısı düzenledi. Toplantıya güvenlik yetkilileri, Savunma Bakanı Israel Katz ve Stratejik İşler Bakanı Ron Dermer’in katıldığı belirtildi. Savaşın sona ermesine karşı çıkan aşırı sağcı Maliye Bakanı Bezalel Smotrich ve Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben Gvir toplantıya davet edilmedi. İsrailli Kanal 12 TV kanalı, Netanyahu’nun, Hamas’ın Trump’ın teklifine verdiği yanıtı olumlu bulmadığını ancak başka seçenek görmediği için de Trump’ın çabalarına destek verdiğini belirtti.

ORDUDAN ACİL TOPLANTI

İsrail ordusunun komuta kademesi de gece yarısı ‘acil’ koduyla toplandı. İsrail Genelkurmay Başkanı Korgeneral Eyal Zamir, gelişmeler üzerine durum değerlendirmesi yaparken olağanüstü toplantıda, Genelkurmay İkinci Başkanı, Operasyon, İstihbarat ve Planlama Dairelerinin başkanları, Güney Komutanlığı Komutanı, Hükümet Faaliyetleri Koordinatörü ve Hava Kuvvetleri Komutanı da yer aldı. Ordudan yapılan açıklamada birliklerin mevcut hattı aşmayacağı, askerlerin de savunma pozisyonuna geçtiği belirtildi. Açıklamada ayrıca toplantının amacının “siyasi yönetimin talimatları doğrultusunda, Trump’ın rehine anlaşması planının ilk aşamasına hazırlık yapmak” olduğu ifade edildi.

BOMBARDIMAN KISMEN SÜRDÜ

Trump’ın ‘saldırılar dursun’ ve ordunun ‘savunmaya çekildik’ açıklamalarına rağmen dün İsrail’in saldırıları azalsa da devam etti. Gazze’deki sivil savunma teşkilatı Gazze Şehri’ne onlarca hava saldırısı ve topçu bombardımanı düzenlendiğini belirtti. Sivil savunma sözcüsü Mahmud Bassal, AFP’ye yaptığı açıklamada, gece boyu bombardımanın sürdüğünü ifade etti. Gazze’deki hastanelere gün boyunca sivil Filistinlilere ait 20’den fazla cenaze taşındı.

ENKAZ KALDIRMA BAŞLADI

Trump’ın çağrısı ve İsrail hükümetinin açıklamalarının ardından dün Mısır’a ait buldozerler, Refah Sınır Kapısı’ndan Gazze’ye girerek Salah el-Din Caddesi boyunca Orta Gazze yönüne ilerledi. Ekipmanlar; enkaz kaldırma, yol açma ve geçici barınma alanı hazırlama amacıyla Bureij Mülteci Kampı yakınlarında yeni bir yerinden edilme kampı kurmak için çalışmaya başladı.

MÜZAKERELER MISIR’DA BAŞLIYOR

Hamas’ın üst düzey bir yetkilisi, rehinelerin teslimi ve Gazze Şeridi’nin savaş sonrasındaki geleceği konusunda karar verilmesi üzere Mısır’da bir konferans düzenleneceğini söyledi. Mısır Dışişleri Bakanlığı da Hamas ve İsrail’den heyetlerin, Trump’ın Gazze planı doğrultusunda yarın Mısır’da dolaylı müzakerelere başlayacağını duyurdu. İsrail medyası en olası görüşme yerinin Kızıldeniz kıyısındaki tatil kenti Şarm el-Şeyh olduğunu yazdı. Müzakerelerde arabulucu pozisyonunda Türkiye, Ürdün, Mısır ve Katar’ın yanı sıra ABD’nin Ortadoğu temsilcisi Steve Witkoff ve Trump’ın damadı Jared Kushner’in de bulunacağı aktarıldı.

TÜRKİYE ROL OYNADI

İsrail medyasından Kanal 12’nin haberine göre ABD Başkanı Trump, Başbakan Netanyahu ile görüşmesinde Hamas’ın tüm rehineleri serbest bırakmaması durumunda İsrail’in çatışmalara devam edebileceğine dair güvence verdi. Haberde Hamas’ın anlaşmayı Trump’ın yoğun baskısının yanı sıra Arap dünyasının da baskısı sayesinde kabul ettiği belirtilirken her şeyden önce rehinelerin serbest bırakılmasını içeren teklifin oluşmasında Türkiye’nin önemli bir rol oynadığı kaydedildi.

BAŞ DÖNDÜREN DİPLOMASİ

Hamas’ın Trump’ın planını kabul etmesi öncesinde baş döndürücü bir diplomasi trafiği yaşandı.

- 29 Eylül’de Trump, Netanyahu ile 20 maddelik Gazze planı açıkladı. Plan, 23 Eylül’de Trump’ın Müslüman liderlere sunduğu plandan farklılıklar içeriyordu.

- 30 Eylül’de MİT Başkanı İbrahim Kalın, MGK toplantısına bile katılmadan Katar’a gitti. Hamas liderleriyle görüşen Kalın, burada ABD Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff ile de görüştü.

- Cuma günü TSİ 17.00’de Trump, Hamas’a 6 Ekim pazartesi TSİ 01.00’e kadar mühlet verdi.

- Cuma günü TSİ 18.00’de Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Trump arasında Gazze gündeminin konuşulduğu bir telefon görüşmesi gerçekleşti.

- Cuma 23.00 sularında Hamas bir açıklama yayımlayarak Trump’ın teklifine olumlu yanıt verdiklerini kamuoyuyla paylaştı.

- Trump TSİ önceki geceyarısından sonra yazılı bir açıklama yaparak “Hamas’ın kalıcı barışa hazır olduğunu düşünüyorum” diyerek İsrail’e derhal saldırıları sonlandırma çağrısı yaptı.

TRUMP: ERDOĞAN MÜKEMMEL BİR İŞ ÇIKARDI

-ABD Başkanı Trump, Gazze anlaşması konusunda Katar, Türkiye, Suudi Arabistan, Mısır ve Ürdün’e teşekkür etti. “Bugün büyük bir gün. Nasıl gideceğine, ne olacağına bakacağız. Nihai anlaşmayı sağlamalıyız” diyen Trump, “Bugün çok özel bir gün, belki eşi benzeri görülmemiş bir gün. Pek çok açıdan gerçekten de eşi benzeri görülmemiş. Hepinize teşekkür ediyorum, bu süreçte yardımcı olan büyük ülkelere de teşekkür ediyorum” ifadelerini kullandı. Bu arada Axios haber sitesine konuşan ABD’li üst düzey bir yetkili de sürecin perde arkasına dair, Trump’ın Erdoğan için şu ifadeleri kullandığını aktardı: “Erdoğan çok yardım etti. O sert bir adamdır ama benim arkadaşımdır ve mükemmel bir iş çıkardı.”

“BİBİ’YE BU SENİN ZAFER ŞANSIN DEDİM”

- ABD’li üst düzey yetkilinin Axios’a aktardığına göre Hamas’ın yanıtının gelmesinin ardından Trump cuma günü ateşi kesme çağrısı yapmadan hemen önce İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’ya aradı. Yetkilinin aktardığına göre Trump şu ifadeleri kullandı: “‘Bibi’ye bu plan senin şansın’ dedim. O da sorun etmedi. Kabul etmek zorundaydı. Kabul etti. Çünkü başka seçeneği yoktu.”

Bu arada ABD Başkanı Trump, Truth Social hesabından yaptığı dünkü paylaşımda da, “İsrail’in, esirlerin serbest bırakılması ve barış anlaşmasının tamamlanması için bombalamaları geçici olarak durdurmasını takdir ediyorum” ifadesini kullandı.

‘İSRAİL ÖNCE BİRİNCİ HATTA ÇEKİLECEK’

Trump dün gece yaptığı ikinci paylaşımda da “Müzakerelerin ardından İsrail, Hamas’a da gösterdiğimiz ve paylaştığımız ilk geri çekilme hattını kabul etti. Hamas onay verdiği anda ateşkes derhal yürürlüğe girecek, Rehine ve Mahkûm Takası başlayacak ve bir sonraki geri çekilme aşamasına zemin hazırlayacağız. Bu da bizi 3.000 yıllık felaketin sonuna çok yaklaştıracak” ifadelerini kullandı.

GAZZELİLER İÇİN SÜRPRİZ OLDU

- Hamas’ın Trump’ın planını şartlı kabul etmesi Gazze’de temkinli bir iyimserlik yaratmış gibi. Gazze Şehri’nin Zeytun semtinden 24 yaşındaki Cemile el Seyyid, AFP’ye yaptığı açıklamada “Trump’ın açıklaması benim için çok sürpriz oldu, o her zaman İsrail’i tutardı” dedi. Gazze Şehri’nde bir çadırda yaşayan 50 yaşındaki Filistinli ise “En iyi şey Başkan Trump’ın ateşkesi açıklaması, Netanyahu bu defa kaçamayacak” diyerek İsrail’i savaşı bitirmeye zorlayacak tek kişinin ABD Başkanı olduğunu söyledi. 49 yaşındaki Mahmud Abu Şamala ise ateşkesin iki yıldır hayalini kurduğu şey olduğunu belirtti.

DÜNYADAN GENİŞ DESTEK

Hamas’ın Başkan Trump’ın Gazze planına verdiği olumlu yanıtı, dünyanın da bir numaralı gündemi oldu.

BM yetkilisi: Fırsattır

- Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk, ABD Başkanı Donald Trump’ın açıkladığı Gazze barış planını Hamas’ın onaylamasını, kan dökülmesine bir kez ve sonsuza dek son vermek için hayati fırsat olarak değerlendirdi.

AB: Cesaret verici

- AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, sosyal medya paylaşımında “Hamas’ın rehineleri serbest bırakmaya ve (Trump’ın) son teklif temelinde angajmana girmeye hazır olduğunu belirtmesi cesaret vericidir” dedi.

Katar: Pazarlık sürüyor

- Dışişleri Sözcüsü Macid el-Ensari, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, ateşkes çağrısını memnuniyetle karşıladıklarını belirterek Mısır ve arabulucu ortaklarla, ABD’nin koordinasyonu içinde görüşmeleri tamamlamak için çalışmalara başlandığını belirtti.

İtalya’dan tam destek

- İtalya Başbakanı Giorgia Meloni, Başkan Trump’ın Ortadoğu’ya barış getirme çabalarına tam destek verdiklerini belirterek, “Şimdi herkesin önceliği, tüm rehinelerin derhal serbest bırakılmasını sağlayacak bir ateşkese ulaşmak olmalı” dedi.

İngiltere: Önemli bir adım

- İngiltere Başbakanı Keir Starmer, Hamas’ın ABD’nin barış planını kabul etmesinin önemli bir adım olduğunu söylerken Başkan Trump’ın planının dünyayı her zamankinden daha fazla barışa yaklaştırdığını vurguladı.     

DSÖ: En iyi ilaç

- Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, X hesabından yaptığı paylaşımda “En iyi ilaç barıştır” ifadesini kullandı.

6 SORU VE CEVAP

Hamas’ın planı kabul etmesi ne anlama geliyor?

23 Eylül’de ABD Başkanı Trump aralarında Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın da bulunduğu 8 Müslüman ülke liderine 21 maddelik bir Gazze planı sundu. 29 Eylül’de ise Trump, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile 20 maddelik bir plan açıkladı. İkinci planda İsrail lehine rötuşlar yapılmıştı. Hamas önceki akşam Trump’ın planına ‘şartlı evet’ dedi. ‘İsrail’in Gazze’deki savaşını sonlandırmak, tamamen çekilmesini sağlamak için ölü ve sağ tüm İsrailli rehineleri bırakmaya hazır olduğu’nu açıkladı. Gazze’de iktidarın bağımsız bir Filistin organına devredilmesine açık olduğunu belirten Hamas, Gazze Şeridi’nin geleceğinin Filistin mutabakatına dayalı ve uluslararası hukuka dayanarak verilmesi gerektiğini belirtti. Trump’ın çabalarının takdir edildiği açıklamada ‘müzakereye hazırız’ mesajı verildi. Hamas örgütü lağvetme ya da silah bırakma talepleriyle ilgili ise açıklama yapmadı.

ABD lideri Trump, Hamas’ın açıklamasını nasıl yorumladı?

ABD Başkanı Trump, Hamas 20 maddelik anlaşmanın tamamını kabul etmemiş olsa da ‘Hamas’ın kalıcı barış için hazır olduğuna inanıyorum’ diyerek İsrail’den Gazze’deki rehinelerin çıkarılabilmesi için bombardımanı kesmesi çağrısında bulundu. Müzakerelerin süreceğini söyleyen Trump, “Bu sadece Gazze ile ilgili değil, bu Ortadoğu’da uzun zamandır aranan barış ile ilgili” dedi. Bu vurgu önemliydi. İsrail ile Arap ülkelerini normalleştirmek için Abraham Anlaşmaları’nı genişletmek isteyen Trump, daha önce de Gazze’nin bir barış projesine dönüştürmeyi istediklerini ifade etmişti.

Hava nasıl İsrail aleyhine döndü?

İsrail son dönemde uluslararası desteği hızla kaybetti. Ortadoğu’nun orta yerinde yaşanan Filistinli soykırımı ve İsrail’in Ortadoğu’da neredeyse saldırmadık ülke bırakmaması uluslararası desteğin hızla erimesine neden oldu. Gazze’den gelen açlık fotoğrafları ve İsrail’in uçaklarının arabulucu Katar’ın başkenti Doha’da Hamas üyelerine hava saldırısı düzenlemesi iki kritik dönüm noktası niteliğindeydi. Özellikle ABD’nin stratejik ortak saydığı Katar’ın vurulması Beyaz Saray’da da bardağı taşıran son damla oldu.

Gazze’de ateşkes yakın mı?

İsrail hükümeti, rehine takasıyla ilgili ilk aşamaya dair hazırlıkların hayata geçirilmesi için orduya talimat verildiğini bildirdi. ABD ve İsrail, Hamas’ın elindeki 25’i sağ 48 İsrailli rehinenin teslim alınmasına büyük öncelik veriyor. 20 maddelik plan, anlaşmanın resmen kabul edilmesi sonrasında 72 saat içinde ölü ve sağ tüm rehinelerin iadesini öngörüyor. 7 Ekim’de Hamas saldırılarının ikinci yıl dönümü olacak. Ancak henüz ateşkes ve nihai anlaşmaya yönelik bir açıklama yok. Dolayısıyla rehine takasının 7 Ekim’e yetişip yetişmeyeceği belirsiz.

Kalıcı anlaşma mümkün mü?

Taraflar arasında rehine ve Filistinli mahkûm takası konusunda bir uzlaşma sağlanmış gibi. Ancak Hamas, Trump’ın planında öne sürülen Gazze Şeridi’ndeki geçiş döneminin uluslararası bir ‘Barış Kurulu’nun gözetiminde olmasını reddediyor. İsrail ise Hamas’ın silahsızlandırılması ve Gazze’den ancak kademeli bir çekilmeyi kabul ediyor. Hatta aşırılıkçı bakanlar Gazze’de işgalin sürmesi, Batı Şeria’nın ilhak edilmesi için bastırıyor. Trump Yönetimi, muhtemelen İsrail’e Gazze savaşını sürdürme ısrarıyla Arap ülkeleriyle normalleşmeyi öngören büyük Abraham Anlaşmaları perspektifini kaçırmama konusunda baskı yapmayı sürdürecektir. Dolayısıyla bugün müzakerelerin süreceği Kahire’de kıran kırana bir pazarlık olacağını öngörmek mümkün.

İsrail rehineleri aldıktan sonra saldırılara devam ederse?

Trump, Ortadoğu barışıyla tarihe ‘barış yapıcı’ olarak geçip bunu Nobel Barış ödülüyle taçlandırmak istiyor. İsrail’in anlaşmanın birinci aşamasını uygulamak için harekete geçtiği yolundaki yanıtı tuzaklı bir cevap gibi algılanabilir. Rehineleri aldıktan sonra İsrail, Gazze savaşına devam mı edecek? Aslında Gazze planı Trump’ın Ortadoğu ülkelerine sunduğu kefil olduğu bir barış projesidir. Dolayısıyla İsrail’in Gazze’de savaşa geri dönmesi Trump’ın liderliğine olan güveni sarsmakla kalmayacak aynı zamanda İsrail’e yönelik izolasyonun da artması anlamına gelecektir. İsrail’i her şartta önceleyen Trump yönetiminin, bir yandan Arap ülkeleri ve Türkiye ile de iyi ilişkiler istediğini vurgulamakta da fayda var.