Kalp krizi riski herkese eşit değil Sözcü Gazetesi

KOLESTEROL -1- Kolesterol yüksekse ne kadar risk altındasınız?

Kolesterol yüksekse ne kadar risk altındasınız? Her kolesterol kötü müdür? Bu sorunun cevabı sandığınızdan daha karmaşık.

Çünkü artık kolesterol tek başına bir gösterge değil; onun ne büyüklükte ne şekilde ve hangi moleküllerle dolaştığı önemli.

Klasik kolesterol testlerinde HDL (iyi kolesterol), LDL (kötü kolesterol) ve trigliserid gibi temel parametrelere bakılır. Ancak bu testler, partikül büyüklüğünü ya da sayısını göstermez.

Oysa güncel araştırmalar, küçük ve yoğun LDL partiküllerinin damar çeperine daha kolay sızdığını ve plak oluşumunu hızlandırdığını gösteriyor (JAMA Cardiology, 2023).

Küçük LDL=Yüksek risk

Harvard Tıp Fakültesi’nin 2022 tarihli bir çalışmasına göre, kalp krizi geçiren hastaların % 50’sinde kolesterol düzeyleri “normal” kabul edilen aralıklarda. Ancak detaylı testlerde bu kişilerin küçük, yoğun LDL parçacıklarına sahip olduğu ortaya çıkıyor.

Kısacası; LDL’niz yüksek olsa bile parçacıklar büyükse riskiniz düşük olabilir. Ya da tam tersi: LDL’niz 100 bile olsa, eğer küçük ve yoğun parçacıklarsa kalbiniz tehdit altında.

Örnek oranlar ne anlatır?

- Trigliserit: 200

- HDL: 40

→ Bu durumda trigliserit/HDL oranı 5 çıkar.

- Trigliserit/HDL oranı 2’nin üzerindeyse kalp-damar hastalığı riski artar. Oran 5 olduğunda bu ciddi bir risktir.

- Ancak bu kişinin toplam kolesterolü 180 gibi “kabul edilebilir” düzeyde olabilir. Yani doktor yüzeysel bir testle bu kişiyi sağlıklı zannedebilir.

Test yaptırırken ne isteyin?

Bu yüzden yeni nesil bir test olan Lipoprotein Parçacık Boyutu Analizi, sadece kolesterol miktarını değil, damar içinde dolaşan parçacıkların büyüklüğünü de ölçer. Bu testle küçük ve tehlikeli partiküller daha net anlaşılır.

İnsülin direnci varsa  kolesterol daha tehlikeli

İnsülin direnci olan kişilerde HDL düşer, trigliserit yükselir ve kötü kolesterol damar çeperine yapışmaya daha meyilli hale gelir. Bu nedenle, özellikle bel çevresi geniş olan, şekerli besinleri fazla tüketen bireylerde kolesterol yüksekliği daha riskli hale gelir.

Toplam kolesterol 300 olabilir sorun olmayabilir

Total kolesterol değeri yüksek olsa bile, HDL (iyi kolesterol) düzeyi çok yüksekse bu durum bazı kişilerde sorun yaratmayabilir. Örneğin kadınlarda HDL değeri 80’in üzerindeyse, trigliserit 100’ün altındaysa ve insülin direnci yoksa, kolesterol düzeyleri yüksek bile olsa kalp riski düşük olabilir (Cleveland Clinic Journal of Medicine, 2021).

SONUÇ:

Kolesterol seviyenizi tek başına değerlendirmek yanıltıcı olabilir. İnsülin direnci, iltihap düzeyi ve bel çevresi gibi faktörler birlikte ele alınmalıdır. Basit bir testin size her zaman doğruyu söylemediğini unutmayın.

Neye dikkat etmek gerekir?

- HDL (iyi kolesterol) erkeklerde 40’ın (mg/dl), kadınlarda 50’nin (mg/dl) üstünde olmalı

- Trigliserit 150 mg/dL altında olmalı

- Bel çevresi erkeklerde 102 cm, kadınlarda 88 cm’yi geçmemeli

- Trigliserit/HDL oranı 2’nin üstündeyse kalp riski artar.

Bel çevresi neden önemli?

Bir diğer risk belirteci de bel çevresi. Bel çevresi arttıkça insülin direnci de artar. 

İnsülin direnci, sadece diyabet değil, LDL parçacıklarının küçülmesine ve sayısının artmasına da neden olur. (American Heart Association, 2020).

Görünürde sağlıklı, içeride tehlikeli

Bu farkı anlamak için kullanılan testlerden biri NMR LipoProfile adı verilen gelişmiş lipit analizidir. Bu test, kolesterol taşıyan lipoproteinlerin boyut ve sayısını gösterir.

Kolesterolünüzü atık gibi düşünün. Kolesterolünüzü taşıyan liporotein parçacıklarını da kamyon gibi hayal edin.

Önemli olan sadece birisinin sahip

olduğu atık miktarı değil, aynı zamanda o atıkları taşıyan kamyonların sayısıdır.

Kamyonların boyutu ayrıca önemlidir. Tipik lipid testinde, sizdeki kolesterol miktarını ve bunun ne kadarının LDL, HDL, trigliserit olduğunu öğrenirsiniz.

Ancak daha önemlisi bunları taşıyan kamyonların sayısı ve boyutudur. Yani eğer çok atığınız varsa, ya onu taşıyan birkaç büyük “kamyonunuz” ya da çok sayıda “küçük damperli kamyonunuz” olmalı.

Eğer çok fazla küçük damperli kamyonunuz varsa, arter kaplamasına daha fazla girebilirler, daha fazla plak birikmesine neden olabilirler.

YARIN:

- Kas ağrısı çekiyorsanız nedeni kolesterol ilacı olabilir!

- LDL’niz yüksek diye hemen statine başlamayın, önce bu testleri isteyin.

- Yeni araştırma: Kolesterolü düşürmek her zaman kalp krizini önlemiyor.

- Karaciğerinizi yormadan kolesterolü düşürmenin yolları var.