Kapımızdaki tehlike! Küresel iklim değişikliğinin dünya üzerindeki etkileri nelerdir?

IPCC'nin raporlarına göre, gezegenimizin doğal dengesi hızla bozuluyor. İnsan etkisiyle tetiklenen iklim değişikliği, tüm canlıları etkileyen kapsamlı bir dönüşüm yaratıyor. Bu değişimin sonuçları ise artık günlük yaşamımızda hissedilmeye başlandı.

KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN DÜNYA ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

İklim değişikliği, uzun yıllardır bilimsel olarak izlenen ve hükümetlerin çözüm arayışında olduğu küresel bir sorundur. Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), binlerce bilim insanının katkısıyla her 5-7 yılda bir bu konuda güvenilir raporlar sunar. Bu raporlar, tüm ülkeler tarafından resmi olarak kabul edilmekte ve iklim değişikliğinin etkilerini anlamada en güvenilir kaynak olarak görülmektedir.

DENİZ SEVİYESİ YÜKSELİYOR

İklim değişikliği nedeniyle buzulların erimesi ve okyanusların ısınarak hacmen genişlemesi, deniz seviyelerinde artışa yol açmaktadır. 20. yüzyılda yılda 2 mm’nin altında olan yükselme, 1992’den bu yana 3,1 mm’ye ulaşmıştır. Bu yükseliş, kıyı ekosistemlerinde tuzluluk ve akıntı sistemlerini de etkilemektedir.

SU DÖNGÜSÜNDE DEĞİŞİMLER

İklim değişikliği, su döngüsünü de etkileyerek karların erken erimesine, yaz kuraklıklarının artmasına ve aşırı yağışlara neden olmaktadır. Bu durum hem ekosistemler hem de tarım açısından ciddi sonuçlar doğurmaktadır.

KUTUPLARDAKİ BUZ KAYBI

Kuzey Kutbu’ndaki buzulların yüzey alanı ve kalınlığı belirgin şekilde azalmıştır. Örneğin, 2007 yılında yaz buz örtüsü 4,1 milyon km²’ye kadar gerilemiştir. Buzul kalınlığı da son yıllarda %33 oranında azalmıştır.

OKYANUS ASİTLENMESİ

Atmosferdeki karbondioksitin önemli bir kısmı okyanuslar tarafından emilmektedir. Bu durum, suyun pH seviyesini düşürerek okyanusların kimyasal yapısını değiştirmekte ve deniz canlıları üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır.

EKOLOJİK ETKİLER

İklim değişikliği bitki ve hayvan türlerinin yaşam alanlarını, göç yollarını ve üreme döngülerini değiştirmiştir. Bazı türler yok olma riskiyle karşı karşıya kalırken, bazıları ise yayılış alanlarını genişletmektedir. Fenolojik değişiklikler ve türler arası etkileşimler ekosistemlerin dengesini bozmuştur.

DAĞILIMDAKİ DEĞİŞİKLİKLER

Sıcaklık ve yağış rejimlerindeki değişimler, türlerin coğrafi dağılımlarını etkilemektedir. Özellikle Kuzey Yarımküre’de birçok tür, iklimsel kaymalar nedeniyle kuzeye doğru göç etmektedir. Sınırlı alana sahip türler için habitat kaybı büyük bir tehdit oluşturmaktadır.

POPÜLASYONLARIN DURUMU

İklim değişikliği, pek çok canlı türünün popülasyonlarını azaltmış, bazılarını ise artırmıştır. Özellikle sıcaklık, yağış rejimi ve aşırı hava olayları, hayvan ve bitki türlerinin hayatta kalma oranlarını doğrudan etkilemektedir.

AŞIRI HAVA OLAYLARI

Şiddetli sıcak hava dalgaları, kuraklıklar ve seller gibi uç olaylar, birçok tür için ciddi riskler oluşturur. Fizyolojik sınırları aşan sıcaklıklar kitlesel ölümlere neden olabilmektedir. Erken çiçeklenme gibi zamanlama değişiklikleri de türlerin yaşam döngüsünü tehdit etmektedir.

REKABET VE EKOSİSTEM DENGESİ

İklim değişikliği bazı türler arasında rekabeti artırmakta, bu da ekosistemlerin yapısını değiştirmektedir. Örneğin, artan karbondioksit seviyesi bazı bitkilerin yayılmasını kolaylaştırırken, diğerlerini dezavantajlı duruma sokmaktadır.

HASTALIKLAR VE PARAZİTLER

İklimsel değişiklikler, patojenlerin ve zararlıların yayılımını da etkileyebilir. Artan sıcaklıklar bazı türlerin hastalıklara karşı direncini düşürmekte, hastalıkların daha geniş alanlara yayılmasına neden olmaktadır.

BESİN KAYNAKLARI ÜZERİNDEKİ ETKİLER

İklim değişikliği, besin zincirini de etkilemektedir. Bir türün dağılımındaki değişiklik, ona bağlı beslenen türlerin yaşamını da tehdit etmektedir. Zamanlama uyuşmazlıkları, özellikle yavru bireylerin besinsiz kalmasına neden olabilir.

ZAMANLAMA PROBLEMLERİ

Bitki ve hayvanların yaşam döngülerindeki olaylar (çiçek açma, üreme, göç) iklim değişikliğiyle öne ya da geriye kaymakta, bu da senkronizasyon bozukluklarına yol açmaktadır. Bu tür uyumsuzluklar popülasyonların azalmasına neden olabilir.

BÜYÜME VE GELİŞME

İklim değişikliği, bitki ve hayvanların büyümesini de etkilemektedir. Örneğin, Avrupa kayın ağaçlarının boyu güney bölgelerde daha kısa kalmakta, biyo-kütlelerinde azalma görülmektedir.

DOĞURGANLIK VE ÜREME BAŞARISI

Bazı hayvan türlerinin doğurganlık oranları, iklim olaylarına bağlı olarak düşmektedir. Madagaskar’daki bazı lemur türleri gibi birçok tür, El Niño yıllarında ciddi doğurganlık sorunları yaşamaktadır.

CİNSİYET DENGESİ

Sıcaklık, yumurtlayan bazı sürüngenlerin yavrularının cinsiyetini etkileyebilir. Örneğin, sıcaklık artışı nedeniyle 2080 yılında bazı kertenkele türlerinin yalnızca erkek bireyler doğuracağı öngörülmektedir. Bu da popülasyonların sürdürülebilirliği açısından ciddi bir tehdit oluşturmaktadır.

İklim değişikliği, gezegenin her köşesindeki yaşam biçimlerini ve doğal dengeleri etkilemektedir. Bu nedenle etkilerini anlamak, önlemler geliştirmek ve sürdürülebilir çözümler üretmek her zamankinden daha büyük bir öncelik haline gelmiştir.

Kaynak: tubitak/noaa/mgm

Görsel Kaynak: istockphoto