Mahfi Eğilmez: Doların değer kaybının Türkiye ye etkisi

Yılbaşından bugüne kadar ABD Doları (USD) diğer paralara karşı ciddi değer kaybı yaşadı. Bunu başlıca iki ölçüye bakarak değerlendiriyoruz: (1) Dolar Endeksi (DXY.) Bu endeks Doların ABD’nin en büyük 6 ticaret ortağının paralarından oluşan bir sepete karşı değerini ölçüyor. Bu paralar: Euro, Kanada Doları, Pound Sterlin, Yen, İsveç Kronu, İsviçre Frangıdır. Bu endeks 100 ise Dolar bu paralara karşı tam değerinde demektir. 100’den yukarıdaysa Dolar bu paralara karşı aşırı değerli, 100’den düşükse bu paralara karşı düşük değerde demektir. (2) Euro / USD paritesi. Dolar, dünyanın en çok kullanılan birinci para birimi, Euro da ikinci para birimidir. Dolayısıyla bu paralar arasındaki parite bize bu iki paranın birbirine karşı değerli mi düşük değerli mi olduğunu gösterir.

Şimdi bu çerçevede yılbaşından bu yana bu iki göstergede ve bunlara karşı Türk Lirasının değerinde yaşanan gelişmelere bakalım (göstergeler için kaynak: , tabloda yer alan değerler ay sonu değerleridir.) 

Tablo, yılbaşında bu paralar karşısında aşırı değerli olan Doların yılbaşından bu yana bu paralardan oluşan sepete karşı yüzde 11’e yakın değer kaybettiğini ortaya koyuyor. Benzer bir durum hatta biraz daha fazlası Euro karşısında ortaya çıkmış. Yılbaşından bu yana Dolar, Euroya karşı yüzde 15’e yakın değer kaybı yaşamış.

Dolarda ortaya çıkan bu değer kaybı ABD’nin işine gelen bir kayıp olarak yorumlanabilir. Ticaret ortaklarına karşı genellikle dış ticaret açığı veren ABD’nin bu değer kaybıyla birlikte ihracatını artırması ve ithalatını düşürmesi, dolayısıyla dış ticaret açığını (ve cari açığını) düşürmesi mümkün oluyor.

Yılbaşında USD/TL kuru 35,3 idi, bugün 41,5. Buna göre Türk Lirası, Dolara karşı yılbaşından bugüne kadar yüzde 18’e yakın değer kaybına uğramış. Yılbaşında Euro/TL kuru 36,3 TL idi, bugün 48,8. Buna göre Türk Lirası, Euroya karşı yılbaşından bugüne kadar yüzde 34’ün üzerinde değer kaybına uğramış. Bu açıdan bakıldığında iki konu dikkat çekiyor: (1) Dolar, bütün paralara karşı değer kaybı yaşarken Türk Lirasına karşı değer kazanmış (ya da Türk Lirası Dolara karşı değer kaybetmiş.) (2) Euro, Dolara karşı değer kazandığı için (ya da Dolar Euroya karşı diğerlerinden daha fazla değer kaybettiği için) Türk Lirasının Euroya karşı değer kaybı çok daha yüksek olmuş.

Türkiye’nin döviz gelirleri, ihracatın yarıya yakınının Avrupa’ya yapılması ve gelen turistlerin ağırlıklı olarak Avrupalı olması nedeniyle, Euro ağırlıklıdır. Buna karşılık Türkiye’nin dış borçlarında döviz ağırlığı Dolardır. Bu durumda Euronun Dolara karşı değer kazanması, bir başka deyişle Türk Lirası’nın Euroya karşı değer kaybının Dolara karşı değer kaybından yüksek olması Türkiye’nin lehine olmuştur.