NEBİ MİŞ Savaşın erken sonuçları

Savaş bitmedi. Sıcak çatışma durduruldu. Bu sıcak çatışmanın çok katmanlı sonuçları var. Yeni gelişmeleri tetikleyecek uzun dönemli etkileri olacak. Uzun dönemli sonuçlarını bir başka yazıya bırakarak erken sonuçlarını sıralayalım.
Son savaş teknolojileri bu çatışmada test edildi. Çok uzun yıllardır birbirlerine doğrudan saldırmayan İran ve İsrail 12 gün boyunca çatıştılar. Silahı önce İsrail ateşledi. ABD, İran'a müdahalenin doğrudan içinde yer almak zorunda kaldı. Her iki ülke birbirine azımsanamayacak düzeyde zarar verdi.
İsrail, çok güvendiği Demir Kubbe'nin delinebileceğini gördü. Hatta ABD başta olmak üzere Batılı koruyucularının yardımı olmasa güvende olamayacağını bilfiil deneyimledi. ABD'nin doğrudan yardımının gecikmemesi için Trump ve yönetimi üzerinde siyonist baskının tüm unsurlarını kullanması bu durumun göstergesiydi.
İran'ın sadece nükleer programını değil, rejimini de değiştirmek için yola çıktı. Ancak bu iki konuda hedeflediği sonuca ulaşmadı. ABD'nin yardımı ile nükleer kapasitesine büyük zarar verse de İran'ı bu konudaki tutumundan vazgeçiremedi. Hatta nükleer silaha ulaşmayı hızlandıracak bir motivasyona sevk etti. Doğrudan dış müdahale çoğu kez iç konsolidasyonu artırdığından İran'da rejim değişiminin kolay olmayacağı anlaşıldı.
İran, İsrail karşısında dirense de çok büyük kayıplar yaşadı. İki genelkurmay başkanı olmak üzere üst düzey askeri yetkililerini ve nükleer alanda çalışan bilim insanlarını kaybetti. Altyapısı büyük zarar gördü. Kendi içindeki kırılganlıklarının ne tür bir güvenlik zafiyetine yol açtığını gördü. İsrail istihbaratının, İran'ın tüm kılcal damarlarına kolaylıkla sızması iç çekişmelerin de bir sonucuydu. İyi bir hava savunma sistemine sahip olmayan bir ülkenin diğer askeri ve teknolojik kapasitesini etkili bir şekilde kullanamayacağı açığa çıktı.
Büyük güç rekabetinde, ABD ve Batı'nın İsrail'e koşulsuz desteğine karşı, Rusya ve Çin benzer bir koruma desteğini İran'a vermedi. Ortadoğu üzerindeki büyük güç rekabetinde, bölge ülkelerinin dış politika ve ittifak tercihlerini çeşitlendirmesinin gerekliliği görülse de bölgenin istikrarı ve ülkelerin kendi güvenlikleri için bunun tek başına yeterli olmadığı anlaşıldı.
Çıkar dağılımı üzerinden büyük güçler kendi aralarında daha kolay uzlaşabiliyorlar. Ülkelerin egemenliğinin ihlal edilmesi, uluslararası hukukun hiçe sayılması, bir ülkenin üst düzey yöneticilerinin doğrudan hedef alınarak öldürülmesi hızlı bir şekilde normalleştirilebiliyor. Diplomasinin işlevi ve güvenilirliği aşındı. Saldırganlık sıradanlaştı. Savaş çıkarma, uluslararası sistemde giderek kolaylaşıyor.
Bölge ülkeleri, İsrail ile iyi geçinerek kendilerinin güvende olamayacaklarını anlamış olmaları lazım. Bölgenin İsrail tarafından kesintisiz bir şekilde istikrarsızlaştırılmasının bir sınırı yok. İsrail sorununa karşı, bölge ülkelerinin ayrışmaları bir tarafa bırakarak politikalarını uyumlaştırmalarının gerekliliği daha fazla ertelenemez. İslam ülkeleri, İsrail sorununa karşı daha etkili işbirliklerini hayata geçirmeli. Bölgesel güvenlik mimarisinin inşasına yönelik adımlar atılmalı.
Teknolojik gelişmeler savaşın doğasını radikal bir biçimde değiştiriyor. Geleneksel güvenlik anlayışları dönüşmek zorunda. Güçlü bir hava savunma sistemine sahip olunmadan, bir ülke savaşmak bir yana, kendi altyapısını bile koruyamıyor. Ülkelerin kendi iç cephelerini güçlendirmeleri, dış etkiye kapalılık açısından önemli. Başka ülkelerin etkisine açık toplumsal grupların istihbarat gözetiminin daha dikkatli takibi, bir devletin güvenliği açısından hayati derecede önemli.