Şanghay İşbirliği Teşkilatı toplanıyor

Çin'in ev sahipliği yaptığı zirveye örgüte üye Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan, Hindistan, Pakistan, İran, Belarus ve gözlemci üye Moğolistan'ın liderlerinin yanı sıra Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in davetiyle Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da katılacak.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, zirvede genişletilmiş "ŞİÖ Artı" Toplantısı'nda konuşma yapacak.

Bugüne dek düzenlenen en geniş kapsamlı ŞİÖ Zirvesi olacak toplantıya üye, gözlemci üye, diyalog ortağı, konuk 20'den fazla ülke lideri ile 10'dan fazla uluslararası örgütün yöneticileri katılıyor.

ABD Başkanı Donald Trump'ın yeni iktidar döneminde izlediği politikaların Batı'da geleneksel ittifak bağlarını sarstığı dönemde Asya'da Çin ve Rusya'nın öncülük ettiği alternatif gruplaşma olan ŞİÖ'nün küresel jeopolitik dengelerdeki ağırlığı artıyor.

Pekin yönetimi, ev sahipliği yapacağı ŞİÖ Zirvesi'ni, Trump'ın politikalarının yol açtığı ekonomik ve siyasi belirsizliklere karşı Çin'i küresel istikrarı temsil eden güç kutbu olarak konumlandırmak için fırsat görüyor.

ŞİÖ için gelecek 10 yılın yol haritası belirlenecek

Çin Devlet Başkanı Şi, zirvede üye ülkelerin katıldığı ŞİÖ Devlet Başkanları Konseyi Toplantısı ile gözlemci üye ve diyalog ortaklarının da yer aldığı genişletilmiş ŞİÖ Artı Toplantısı'na başkanlık edecek.

Şi, bu toplantılarda ülkesinin savaş sonrası uluslararası düzenin korunması ve küresel yönetimin yapıcı şekilde iyileştirilmesine yönelik önerilerini ve ŞİÖ işbirliğinin bu yönde geliştirilmesi için alınacak tedbirleri ortaya koyacak.

Üye ülke liderleri, Devlet Başkanları Konseyi Toplantısı'nın ardından "Tiencin Bildirisi"ni kabul edecek ve ŞİÖ'nün gelecek 10 yıldaki yol haritası niteliğindeki gelişim stratejisini onaylayacak.

Zirvede ayrıca İkinci Dünya Savaşı'nın bitişi ve Birleşmiş Milletler'in (BM) kuruluşunun 80. yıl dönümü dolayısıyla ortak açıklama yayımlanacak, güvenlik, ekonomi ve halklar arasında etkileşime yönelik işbirliği belgeleri imzalanacak.

Uluslararası ortamın belirsizliklerine karşı istikrar ve direnç unsuru

Çin Dışişleri Bakan Yardımcısı Liu Bin, zirveye ilişkin gazetecilerin katılımıyla yaptığı bilgilendirme toplantısında, bugünün dünyasında uluslararası ortamın giderek karmaşık ve kırılgan hale geldiğini, bu yüzden ülkeler arasında dayanışma ve işbirliğinin her zamankinden daha fazla önem kazandığını söyledi.

Tiencin Zirvesi'nin uluslararası ortamdaki belirsizliklere ŞİÖ'nün istikrarı ve direnci ile yanıt vermesi, tüm ülkeler için kalıcı barışa, evrensel güvenlik ve kamusal refaha uygun ortamı geliştirmesi gerektiğini ifaden Bakan Yardımcısı Liu, ABD'yi üstü örtülü eleştirerek şunları kaydetti:

"Bugün hegemonyacılık ve güç siyaseti hala izleyici bulabiliyor, belirli bir ülke kendi ulusal çıkarlarını tüm ülkelerin ulusal çıkarlarının üzerine koyarak küresel barışın ve istikrarın altını oyuyor ancak uluslararası ilişkilerde daha fazla demokrasi zamanımızın durdurulamaz eğilimi. Bloklar arası cepheleşme, yüksek çitli küçük bahçeler artık destek bulmuyor, eşitlik ve kazan-kazan işbirliği tek geçer yol."

"Bazı Batılı ülkeler, İkinci Dünya Savaşı'nın sonuçlarını defakto revize ediyor"

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, zirveye katılmak üzere Çin'i ziyaret edecek.

Putin, Tiencin'deki zirvenin ardından 3 Eylül'de İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinin 80. yıl dönümü kapsamında Pekin'de düzenlenecek askeri geçit törenine de katılacak.

Çin ve Rusya liderleri, İkinci Dünya Savaşı'nın bitişinin 80. yıl dönümünde bu yıl karşılıklı ziyaretlerde bulunuyor. Şi'nin mayıs ayında Rusya'yı ziyareti ve Zafer Günü kutlamalarına katılmasının ardından Putin de eylülde Çin'de düzenlenecek törenlere katılarak iadeiziyaret yapıyor.

Putin'in ziyareti, Trump'ın tarife politikası nedeniyle dünyada ticari gerilimlerin ve ekonomik belirsizliklerin arttığı, bir yanda transatlantik ittifakında zayıflama işaretleri varken diğer yanda Washington ile Moskova arasında yakınlaşmanın görüldüğü ancak Ukrayna krizinin çözümünde henüz ilerleme sağlanamadığı konjonktüre denk geliyor.

Rus lider, ziyareti öncesinde Çin'in Xinhua haber ajansına verdiği yazılı röportajda, İkinci Dünya Savaşı sonrası uluslararası düzene bağlılığı vurgulayarak Batılı devletleri güncel jeopoitik çıkarları için tarihsel gerçekleri çarpıtmakla suçladı.

Putin, "Bazı Batılı ülkeler, İkinci Dünya Savaşı'nın sonuçlarını defakto revize ediyor. Rusya ve Çin, İkinci Dünya Savaşı'nın tarihini çarpıtmak isteyen her türlü girişimi kınıyor." ifadelerini kullandı.

Hindistan Başbakanı Modi zirveye katılacak

Bu yılki zirvenin öne çıkan başlıklarından biri, Hindistan Başbakanı Nerandra Modi'nin zirveye bizzat katılma kararı oldu. Çin Devlet Başkanı Şi'nin 2023'te Yeni Delhi'de düzenlenen G20 Zirvesi'ne katılmamasının ardından Modi'nin de Çin'de ŞİÖ Zirvesi'nde yer almaktan kaçınabileceği öngörülüyordu.

Modi'nin zirveye katılma kararı, iki ülke arasında Himalayalar'daki ihtilaflı sınır hattındaki gerilimlerin çözümüne yönelik adımlarla başlayan yumuşama sürecini belirginleştirdi. Hint lider, 7 yıl aradan sonra Çin'i ziyaret edecek.

Önceki ABD yönetiminin Pasifik'te Çin'e karşı dengeleyici müttefik gördüğü Hindistan, Trump döneminde tarife artışlarına ve siyasi ötelemeye maruz kalırken Çin ile ilişkilerini denge içinde yürütmeye yöneliyor.

Öte yandan ŞİÖ üyesi Hindistan ile Pakistan arasında mayıs ayında yaşanan sınır çatışmasıyla tırmanan gerilim de zirvede değinilmesi beklenen konulardan biri olacak.

Şanghay İşbirliği Örgütü

Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), ilk olarak 1996'da sınır güvenliği ve ekonomik işbirliği ittifakı olarak Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan tarafından oluşturuldu. O yıllarda "Şanghay Beşlisi" olarak anılan gruba 2001'de Özbekistan'ın da dahil edilmesiyle örgütün kuruluşu gerçekleşti.

2017'de Kazakistan'da düzenlenen Astana Zirvesi'nde Hindistan ve Pakistan'ın üyelik süreçleri tamamlanırken 2021'de Tacikistan'da düzenlenen Duşanbe Zirvesi'nde İran'ın, 2024'te Kazakistan'da düzenlenen Astana Zirvesi'nde Belarus'un katılımıyla örgütün üye sayısı 10'a ulaştı.

Moğolistan ve statüsü Eylül 2021'den bu yana aktif durumda bulunmayan Afganistan, örgütte "gözlemci" olarak yer alırken ŞİÖ'nün, aralarında Türkiye'nin de olduğu 14 ülkeyle "diyalog ortaklığı" bulunuyor.

Örgüt üyesi ülkelerin yüz ölçümlerinin toplamı, Avrasya kıta parçasının yaklaşık yüzde 65'ini kapsıyor, dünya nüfusunun yüzde 40'ını ve küresel gayrisafi hasılanın yüzde 30'unu temsil ediyor.